ÁÀÉÒÀÐËÛÃÒßÁÀÁßÒè
Áàéòàðëûã áÿøÿðèééÿòÿ õèäìÿò åäèð!
¹ 07 (209) 31 èéóë 2012-úè èë Ãÿçåò 1994-úö èëäÿí ÷ûõûð
Èéóíóí 28-äÿ “Ùéàòò ÐåýåíúéÁàêó” îòåëèíèí Ãóáà ñàëîíóíäà Àâ-ðîïà Èòòèôàãûíûí (ÀÈ) ìàëèééÿëÿøäèð-äèéè “Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèäìÿòèíÿùåéâàíëàðûí èäåíòèôèêàñèéàñû âÿ òÿ-ñÿððöôàòëàðûí ãåéäèééàòû ìèëëè ñèñòå-ìèíèí ùàçûðëàíìàñûíà äÿñòÿê” òâèí-íèíã ëàéèùÿñè êîíñåïñèéàñûíûí òÿãäè-ìàòû îëìóøäóð.
Òÿãäèìàò ìÿðàñèìèíäÿ ÊÿíäÒÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà ÄþâëÿòÁàéòàðëûã Õèäìÿòèíèí ðÿèñè ÑèàëÿÐöñòÿìîâà ÷ûõûø åòìèøäèð.
*** Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éà-
íûíäà Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèäìÿòèíèíðÿèñè Ñèàëÿ Ðöñòÿìîâàíûí ÷ûõûøû
***Ùþðìÿòëè ãîíàãëàð!Äÿéÿðëè òÿäáèð èøòèðàê÷ûëàðû!Èúàçÿ âåðèí èëê þíúÿ ùàìûíûçû
ñÿìèìè ãÿëáäÿí ñàëàìëàéûì.Áèëäèéèíèç êèìè, Àçÿðáàéúàí Ðåñ-
ïóáëèêàñû Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéèéàíûíäà Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèäìÿòèí-äÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Àâ-ðîïàéà èíòåãðàñèéà èñòèãàìÿòèíäÿôÿàëèééÿòè èëÿ ÿëàãÿäàð Àâðîïà Èòòèôà-ãûíûí äÿñòÿéè èëÿ Äþâëÿò Áàéòàðëûã
Õèäìÿòèíäÿ èíñòèòóñèîíàë ãóðóúó-ëóüó êîíòåêñòèíäÿ “Ùåéâàíëàðûíèäåíòèôèêàñèéàñû âÿ òÿñÿððöôàòëàðûíãåéäèééàòû ìèëëè ñèñòåìèíèí ùàçûðëàí-
ìàñûíà äÿñòÿê” òâèííèíã ëàéèùÿñèùÿéàòà êå÷èðèëìÿêäÿäèð. Ëàéèùÿíèíùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè ö÷öí 2010-úó èë-äÿ ãèéìÿòëÿíäèðìÿ êîìèññèéàñû Èñ-ïàíèéà-Ïîëøà êîíñîðñèóìóíó ãàëèá
åëàí åòìèøäèð.Òâèííèíã ëàéèùÿñè Àâðîïà Èòòèôà-
ãûíà öçâ äþâëÿòëÿðèí âÿ áåíåôèñàð þë-êÿ ùåñàá åäèëÿí Àçÿðáàéúàíûí äþâ-ëÿò îðãàíëàðû àðàñûíäà òÿðÿôäàøëûüàâÿ ÿìÿêäàøëûüà ÿñàñëàíàí èíñòèòóñè-îíàë ãóðóúóëóã àëÿòèäèð.
ßñàñû öìóììèëëè ëèäåðèìèç Ùåé-äÿð ßëèéåâ òÿðÿôèíäÿí ãîéóëìóø àã-ðàð èñëàùàòëàð áó ýöí îíóí ëàéèãëè äà-âàì÷ûñû ìþùòÿðÿì úÿíàá Ïðåçèäåí-òèìèç Èëùàì ßëèéåâ òÿðÿôèíäÿíìöâÿôôÿãèééÿòëÿ äàâàì åòäèðèëìÿê-äÿäèð. Áåëÿ êè, êÿíä òÿñÿððöôàòû ñà-ùÿñèíäÿ ÿñàñëû éåíèëèêëÿð ùÿéàòà êå-÷èðèëèð. Áó ýöí ëèçèíã éîëó èëÿ þëêÿìè-çÿ äàìàçëûã ùåéâàíëàð èäõàë åäèëèð,ñöíè ìàéàëàíìà éîëó èëÿ ùåéâàíëà-ðûí úèíñ òÿðêèáèíèí éàõøûëàøäûðûëìàñûâÿ ìÿùñóëäàðëûüûí àðòûðûëìàñû òÿìèíîëóíóð. Åëÿúÿ äÿ ùåéâàí õÿñòÿëèêëÿ-ðèíèí éàéûëìàñûíûí ãàðøûñûíûí àëûí-ìàñûíäà äöíéàíûí ãàáàãúûë òÿú-ðöáÿëÿðè òÿòáèã åäèëèð.
Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûí-äà Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèäìÿòè þëêÿíèíåïèçîîòèê ñàüëàìëûüûíû ãîðóéóð, ùåé-âàí âÿ ùåéâàí ìÿíøÿëè ìÿùñóëëàðûíèäõàë-èõðàú ïðîñåñëÿðèíè âÿ ùåéâàí-ëàðûí éåðäÿéèøìÿñèíè èçëÿìÿêëÿ ÿð-çàã òÿùëöêÿñèçëèéèíÿ íÿçàðÿòè ùÿéàòàêå÷èðèð, èíñàí âÿ ùåéâàíëàð ö÷öíöìóìè îëàí çîîíîç õÿñòÿëèêëÿðèíèíãàðøûñûíûí àëûíìàñûíäà ãÿòèééÿòëè
òÿäáèðëÿð ýþðöð.Àçÿðáàéúàíûí Öìóìäöíéà Òè-
úàðÿò Òÿøêèëàòûíà öçâ îëìàñû þëêÿÏðåçèäåíòè òÿðÿôèíäÿí ãàðøûìûçà ïðè-îðèòåò ìÿñÿëÿ êèìè ãîéóëìóøäó. Áóòÿøêèëàòûí äà òÿëÿáëÿðèíäÿí áèðè âÿìÿí äåéÿðäèì, ÿí áèðèíúèñè, Àçÿð-áàéúàíäà êÿíä òÿñÿððöôàòû ùåéâàí-ëàðûíûí èäåíòèôèêàñèéàñû âÿ áàéòàðëûãíÿçàðÿòè îáéåêòëÿðèíèí ãåéäèééàòû èø-ëÿðèíèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíèí òÿøêèëè-äèð. Áó áàõûìäàí äà Àâðîïà Èòòèôàãû-íûí äÿñòÿéè èëÿ Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íà-çèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèä-ìÿòèíäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí òâèííèíãëàéèùÿñèíèí ìÿãñÿäè ñàíèòàð âÿ ôèòî-ñàíèòàðèéà ñåêòîðëàðûíäà èñëàùàòëàðàïàðìàã âÿ ìöàñèðëÿøäèðìÿ èëÿ èñ-òåùëàê÷ûëàð ö÷öí ÿðçàã òÿùëöêÿñèçëèé-èíèí ýöúëÿíäèðèëìÿñè âÿ òèúàðÿòèíàñàíëàøäûðûëìàñûíû òÿìèí åòìÿê,åëÿúÿ äÿ ùåéâàíëàðûí èäåíòèôèêàñèéà-ñû âÿ àõòàðûø ñèñòåìèíèí ùàçûðëàíìà-ñûíà õöñóñè éàðäûì ýþñòÿðìÿêëÿ,öìóìèëèêäÿ áàéòàðëûã õèäìÿòèíèíýöúëÿíäèðèëìÿñèíäÿí èáàðÿòäèð.
Ãåéä åäèì êè, ëàéèùÿ ÷ÿð÷èâÿñèí-äÿ 4 êîìïîíåíò öçðÿ 26 òÿäáèðèíùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè íÿçÿðäÿ òóòóë-ìóøäóð êè, àðòûã áó ýöíÿ êèìè îíëàð-äàí 22-ñè éåðèíÿ éåòèðèëìèøäèð.
Èäåíòèôèêàñèéà èëÿ ÿëàãÿäàð îëàðàã
õèäìÿòèí ìöòÿõÿññèñëÿðèíäÿí èáàðÿòéàðàäûëìûø èø÷è ãðóïóíóí öçâëÿðèáåéíÿëõàëã åêñïåðòëÿðëÿ áèðýÿ áàé-òàðëûã ãàíóíâåðèúèëèéèíÿ ëàçûìè ÿëàâÿâÿ äöçÿëèøëÿð åäèëÿðÿê ñîí ñÿíÿäëàéèùÿñè ùàçûðëàíìûøäûð âÿ áó ýöíùÿìèí ñÿíÿäëÿð òîïëóñó òÿãäèì îëó-
íàúàã.Öìèäâàðàì êè, áó ëàéèùÿíèí êþ-
ìÿêëèéè èëÿ ùåéâàíëàðûí èäåíòèôèêàñèé-àñû âÿ òÿñÿððöôàòëàðûí ãåéäèééàò ñèñ-òåìè èëÿ áàüëû áàéòàðëûã ñàùÿñèíäÿäàèìà ïðîáëåì éàðàäàí ìÿñÿëÿëÿðèáèðäÿôÿëèê ùÿëë åäÿúÿéèê.
Äèããÿòèíèçÿ ýþðÿ ÷îõ ñàü îëóí. Òÿäáèðèí èøèíÿ óüóðëàð àðçóëàéû-
ðàì.***
Òÿäáèðäÿ Àâðîïà Èòòèôàãûíûí Àçÿð-áàéúàíäàêû íöìàéÿíäÿëèéèíèíÿìÿêäàøû, Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçè-ðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèä-ìÿòèíèí ðÿèñ ìöàâèíè âÿ äèýÿðëÿðè ÷û-õûø åäÿðÿê ëàéèùÿ ùàããûíäà ìÿëó-ìàò âåðìèø, îíóí ÿùÿìèééÿòèíäÿíäàíûøìûøëàð. Áèëäèðèëìèøäèð êè, êÿíäòÿñÿððöôàòû ñàùÿñèíäÿ ùÿéàòà êå÷èðè-ëÿí áó ëàéèùÿ ÷îõ âàúèáäèð. Ëàéèùÿ-
íèí Àçÿðáàéúàíäà òÿòáèãè Àâðîïà Èò-òèôàãûíûí Àçÿðáàéúàí èëÿ ÿìÿêäàø-ëûüûíûí áàðèç íöìóíÿñèäèð. Àâðîïà
Èòòèôàãû èëÿ ÿìÿêäàøëûã þçöíö áöòöíñàùÿëÿðäÿ ýþñòÿðèð. Àâðîïà ÈòòèôàãûÀçÿðáàéúàí èëÿ ÿìÿêäàøëûüûí äàùàäà ýåíèøëÿíäèðèëìÿñèíäÿ ìàðàãëûäûðâÿ áó èñòèãàìÿòäÿ èøëÿð äàâàìåòäèðèëèð.
Éîë÷ó Õàíâÿëè
ÒÂÈÍÍÈÍà ËÀÉÈÙßÑÈ ÊÎÍÑÅÏÑÈÉÀÑÛÍÛÍÒßÃÄÈÌÀÒÛ ÎËÌÓØÄÓÐ
Áèð ñûðà Êöòëÿâè Èíôîðìàñèéà Âàñèòÿëÿðèíäÿ(«Îëàéëàð» èíôîðìàñèéà àýåíòëèéèíÿ èñòèíàäÿí)Àçÿðáàéúàí Ãóø÷óëàð Úÿìèééÿòèíèí ñÿäðè Àé-äûí Âÿëèéåâ èääèà åäèð êè, Àçÿðáàéúàíà Óêðàé-íà, Áåëàðóñ êèìè þëêÿëÿðäÿí ñàëìîíåëëéîç õÿñ-òÿëèéèíèí òÿùëöêÿñè îëàí éóìóðòàëàð ýÿòèðèëèð.Åëÿúÿ äÿ ìÿëóìàòäà âóðüóëàíûð êè, ýÿòèðèëÿí éó-ìóðòàëàð éîõëàíûëìàäàí þëêÿéÿ èäõàë îëóíóð.Äåéèëÿí ôèêèðëÿðèí âÿ éàéûëàí áó ìÿëóìàòûí ùå÷áèð ÿñàñû éîõäóð âÿ ãÿáóëåäèëìÿçäèð.
Èëê þíúÿ îíó ãåéä åäÿê êè, äþâëÿò áàéòàðëûãíÿçàðÿòèíäÿ îëàí éöêëÿðèí þëêÿéÿ èäõàëû çàìàíûéöêö èõðàú åäÿí þëêÿíèí åïèçîîòèê äóðóìó áà-ðÿäÿ Öìóìäöíéà Ùåéâàí Ñàüëàìëûüû Òÿøêèëà-òûíûí (ÁÅÁ) ðÿñìè ìÿëóìàòû ÿñàñ ýþòöðöëöð.Ýÿòèðèëÿí éöê ÁÅÁ-èí “Ãóðóäàéàøàéàí Ùåé-âàíëàðûí Ñàíèòàð Ìÿúÿëëÿñè”íèí òÿáëÿðèíÿ óéüóíîëàðàã áàéòàðëûã ñåðòèôèêàòû, êåéôèééÿò âÿñèãÿñèâÿ ñ. áàéòàðëûã ñÿíÿäëÿðè èëÿ ìöøàéèÿò îëóíóð.Ñþçöýåäÿí ñÿíÿäëÿðè èìçàëàéàí äþâëÿò áàéòàð-ëûã õèäìÿòè îðãàíëàðû áó ñÿíÿäëÿð ö÷öí ìÿñó-ëèééÿò äàøûéûðëàð.
Åéíè çàìàíäà áèëäèðèðèê êè, ñàëìîíåëëéîç õÿ-ñòÿëèéèíèí òÿëèìàòûíà ÿñàñÿí þëêÿíèí ùÿð ùàíñûòÿñÿððöôàòûíäà õÿñòÿëèê áàø âåðÿðñÿ, áó çàìàíìÿùäóäèééÿò þëêÿéÿ éîõ, éàëíûç õÿñòÿëèê áàøâåðìèø òÿñÿððöôàòà òÿòáèã åäèëèð. Îäóð êè, Óêðàé-íàäàí þëêÿìèçÿ èäõàë îëóíàí éóìóðòà ñàëìî-íåëëéîç áàø âåðìèø òÿñÿððöôàòäàí äåéèë, ñàüëàìòÿñÿððöôàòäàí (ÿðàçèëÿðäÿí) èäõàë åäèëèð.
Ùÿì÷èíèí ãåéä åòìÿëèéèê êè, Óêðàéíà âÿÁåëàðóñäàí ýÿòèðèëÿí ìÿòáÿõ éóìóðòàëàðûíäàíýþòöðöëÿí íöìóíÿëÿð äþâëÿò òÿðÿôèíäÿí àêêðå-äèòÿ îëóíìóø Ðåñïóáëèêà Áàéòàðëûã Ëàáîðàòî-ðèéàñûíäà áàéòàðëûã-ñàíèòàðèéà åêñïåðòèçàñûí-äàí êå÷èðèëìèø âÿ ñàëìîíåëëàëàð ìþâúóä îëìà-ìûøäûð. Îäóð êè, ýÿòèðèëÿí éóìóðòàëàð áàéòàðëûã-ñàíèòàðèéà úÿùÿòäÿí éàðàðëû îëìóøäóð.
Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà ÄþâëÿòÁàéòàðëûã Õèäìÿòè Àçÿðáàéúàí Ãóø÷óëàð Úÿ-ìèééÿòèíèí ñÿäðè Àéäûí Âÿëèéåâèí ìÿòáóàò îð-ãàíëàðûíäà “åêñïåðò” ãèñìèíäÿ ÷ûõûø åòìÿñèí-äÿí, îíóí ùå÷ áèð ôàêòà, äÿëèëÿ ñþéêÿíìÿéÿí ôè-êèðëÿð ñþéëÿìÿñèíäÿí, åëÿúÿ äÿ áÿçè ìÿòáó îð-
ãàíëàðûí áèðòÿðÿôëè îëàðàã áó “ôèêèðëÿðÿ” þç ñÿùè-ôÿëÿðèíäÿ éåð àéûðìàñûíäàí òÿÿññöôëÿíèð.
Áàéòàðëûã-ñàíèòàðèéà òÿäáèðëÿðè èëÿ áàüëû áó âÿéà äèýÿð ôèêèðëÿð éöðöäÿí èíñàíëàðà, áó ñàùÿíèíñïåñèôèêëèéèíäÿí õÿáÿðè îëìàéàí ìÿòáóàò îð-ãàíëàðûíà ìÿñëÿùÿò áèëèðèê êè, áó ñàùÿéÿìöìêöí ãÿäÿð ùÿññàñ, ìÿñóëèééÿòëÿ éàíàø-ñûíëàð, ÷öíêè îíëàðûí ùÿð áèðè Àçÿðáàéúàí áàé-òàðëûã õèäìÿòèíèí íÿçàðÿò åòäèéè ñàüëàì ìÿù-ñóëëàðëà ãèäàëàíûðëàð.
Áèð äàùà ãåéä åäèðèê êè, âåðèëÿí áó ìÿëóìà-òûí ùå÷ áèð ÿñàñû éîõäóð, þëêÿìèçÿ ñàüëàìëûüûøöáùÿ äîüóðàí ùå÷ áèð ùåéâàí âÿ ùåéâàíìÿíøÿëè, åëÿúÿ äÿ ãóø âÿ ãóø ìÿùñóëëàðûíûíýÿòèðèëìÿñèíÿ èúàçÿ âåðèëìèð. Ùÿì÷èíèí ðåñïóá-ëèêàéà ýÿòèðèëÿí áó ìÿùñóëëàð Ðåñïóáëèêà Áàé-òàðëûã Ëàáîðàòîðèéàñûíäà ìöàéèíÿ åäèëäèêäÿíñîíðà îíóí èñòèôàäÿñèíÿ åêñïåðòèçà ðÿéè âåðèëèð.
Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèäìÿòè
Áàêû øÿùÿðè 13 èéóë 2012-úè èë
ÊßÍÄ ÒßÑßÐÐÖÔÀÒÛ ÍÀÇÈÐËÈÉÈ ÉÀÍÛÍÄÀÄÞÂËßÒ ÁÀÉÒÀÐËÛà ÕÈÄÌßÒÈÍÈÍ ÌßËÓÌÀÒÛ
ÄÅÉÈËßÍËßÐ ÙßÃÈÃßÒÈ ßÊÑ ÅÒÄÈÐÌÈÐ
Áàêû, 30 èéóí (ÀçÿðÒÀú). Àçÿðáàéúàí-äà ñÿôÿðäÿ îëàí Òöðêèéÿíèí ãèäà, êÿíä òÿ-ñÿððöôàòû âÿ ùåéâàíäàðëûã íàçèðè ÌåùìåòÌåùäè Åêåð êÿíä òÿñÿððöôàòû íàçèðè ÈñìÿòÀáàñîâ èëÿ ýþðöøìöøäöð.
ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, ýþðöøäÿ èêè þë-êÿ àðàñûíäà êÿíä òÿñÿððöôàòû ñàùÿñèíäÿÿìÿêäàøëûã ÿëàãÿëÿðè âÿ ïåðñïåêòèâëÿðèìöçàêèðÿ åäèëìèøäèð.
È.Àáàñîâ ãîíàüà þëêÿìèçäÿêè ñîñèàë-èãòèñàäè âÿçèééÿò, Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèíðÿùáÿðëèéè èëÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí èñëàùàòëàð íÿ-òèúÿñèíäÿ àãðàð ñàùÿäÿ ÿëäÿ îëóíìóø íà-èëèééÿòëÿð âÿ áó ñàùÿéÿ ýþñòÿðèëÿí äþâëÿòãàéüûñû áàðÿäÿ ÿòðàôëû ìÿëóìàò âåðìèøäèð.
Òöðêèéÿ èëÿ Àçÿðáàéúàí ÿëàãÿëÿðèíèíéöêñÿê ñÿâèééÿäÿ îëäóüóíó äåéÿí íàçèðÈ.Àáàñîâ èêè þëêÿ àðàñûíäà êÿíä òÿñÿððöôàòûñàùÿñèíäÿ äÿ ÿìÿêäàøëûüûí óüóðëà èíêèøàôåòäèéèíè äèããÿòÿ ÷àòäûðìûøäûð.
Èêè þëêÿ àðàñûíäà èäõàë-èõðàúäàí äàíû-øàí íàçèð áèëäèðìèøäèð êè, 2012-úè èëèí èëê 3àéûíäà Àçÿðáàéúàíäàí Òöðêèéÿéÿ 3 ìèëéîí438 ìèí ÀÁØ äîëëàðû ìÿáëÿüèíäÿ êÿíä òÿ-ñÿððöôàòû âÿ ÿðçàã ìÿùñóëëàðû, î úöìëÿäÿí
ïàìáûã, åìàë îëóíìàìûø, ýþí, éàüëû òî-õóì âÿ ìåéâÿëÿð, äÿðìàí áèòêèëÿðè, úàíëûàüàúëàð âÿ äèýÿð áèòêèëÿð èõðàú åäèëìèø,Òöðêèéÿäÿí þëêÿìèçÿ èñÿ 13 ìèëéîí 152ìèí ÀÁØ äîëëàðû ìÿáëÿüèíäÿ ÿñàñÿí ìåé-âÿ-òÿðÿâÿç âÿ ãîç-ôûíäûã, ñöä ìÿùñóëëàðû,òÿáèè áàë, òàõûëäàí, óíäàí âÿ íèøàñòàäàíùàçûðëàíìûø óíëó ãÿííàäû ìÿìóëàòëàðû èä-õàë åäèëìèøäèð.
Ìåùäè Åêåð þç íþâáÿñèíäÿ èêè þëêÿ àðà-ñûíäà áöòöí ñàùÿëÿðäÿ ÿëàãÿëÿðèí óüóðëà èí-êèøàô åòäèéèíè äèããÿòÿ ÷àòäûðìûø, ÒöðêèéÿíèíÀçÿðáàéúàíûí êÿíä òÿñÿððöôàòûíûí èíêèøàôû-íà ùÿð çàìàí äÿñòÿê âåðìÿéÿ ùàçûð îë-äóüóíó âóðüóëàìûøäûð.
Ýþðöøöí ñîíóíäà “Àçÿðáàéúàí Ðåñ-ïóáëèêàñû Ùþêóìÿòè èëÿ Òöðêèéÿ Ðåñïóáëè-êàñû Ùþêóìÿòè àðàñûíäà áèòêèëÿðèí ìöùàôè-çÿñè âÿ êàðàíòèíè ñàùÿñèíäÿ ÿìÿêäàøëûãùàããûíäà Ñàçèø” èìçàëàíìûøäûð.
Ñàçèø ùàããûíäà äàíûøàí È. Àáàñîâ áó-íóí èêè þëêÿ àðàñûíäà ãàðøûëûãëû òèúàðÿòèí ýå-íèøëÿíìÿñèíÿ òþùôÿñèíè âåðÿúÿéèíè äåìèø-äèð.
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ùþêóìÿòèèëÿ Òöðêèéÿ Ðåñïóáëèêàñû Ùþêóìÿòèàðàñûíäà áèòêèëÿðèí ìöùàôèçÿñè âÿêàðàíòèíè ñàùÿñèíäÿ ÿìÿêäàøëûãùàããûíäà Ñàçèø èìçàëàíìûøäûð
Áàêû, 10 èéóë (ÀçÿðÒÀú). Èéóëóí 10-äàêÿíä òÿñÿððöôàòû íàçèðè Èñìÿò Àáàñîâ ÁÌÒ-íèí ßðçàã âÿ Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Òÿøêèëàòûíûí(ÔÀÎ) áàø äèðåêòîðóíóí õöñóñè ìöøàâèðèÌÿùÿììÿä Ðóèãèíèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ þëêÿ-ìèçäÿ ñÿôÿðäÿ îëàí ìèññèéà èëÿýþðöøìöøäöð.
Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéèíèí ìÿòáóàòõèäìÿòèíäÿí ÀçÿðÒÀú-à áèëäèðìèøëÿð êè,ìèññèéàíûí ìÿãñÿäè ÔÀÎ-íóí Áàêûäà ÿëà-ãÿëÿíäèðìÿ îôèñèíèí à÷ûëìàñû èëÿ áàüëû Àçÿð-áàéúàíûí àèäèééÿòè äþâëÿò ãóðóìëàðû èëÿ,åëÿúÿ äÿ òÿðÿôëÿðèí þùäÿëèêëÿðèíÿ äàèðìöçàêèðÿ àïàðìàãäûð.
Ýþðöøäÿ íàçèð È.Àáàñîâ Àçÿðáàéúàíäàèãòèñàäèééàòûí øàõÿëÿíäèðèëìÿñè, êÿíä òÿ-ñÿððöôàòû âÿ êÿíä éåðëÿðèíèí èíêèøàôû, ÿðçàãòÿùëöêÿñèçëèéèíèí ýöúëÿíäèðèëìÿñè èñòèãàìÿ-òèíäÿ ÔÀÎ òÿðÿôèíäÿí ùÿéàòà êå÷èðèëÿí ëàéè-ùÿëÿðèí, ùàáåëÿ áó òÿøêèëàòûí ìöòÿðÿããèòÿúðöáÿñèíèí òÿãäèðÿëàéèã îëäóüóíó âóðüó-ëàìûøäûð.
Íàçèð ÔÀÎ-íóí Áàêûäà ÿëàãÿëÿíäèðìÿîôèñèíèí à÷ûëìàñûíûí äþâëÿò áàø÷ûñû òÿðÿôèí-
äÿí äÿñòÿêëÿíìÿñèíèí þëêÿìèçèí àãðàð ñà-ùÿäÿ áåéíÿëõàëã ãóðóìëàðëà, î úöìëÿäÿíÔÀÎ èëÿ ÿìÿêäàøëûüà âåðäèéè þíÿìèí ýþñ-òÿðèúèñè êèìè ãèéìÿòëÿíäèðìèøäèð.
Ìÿùÿììÿä Ðóèãè þç íþâáÿñèíäÿÔÀÎ-íóí Áàêûäà ÿëàãÿëÿíäèðìÿ îôèñèíèíà÷ûëìàñû òÿøÿááöñöíöí Ïðåçèäåíò Èëùàìßëèéåâ òÿðÿôèíäÿí äÿñòÿêëÿíìÿñèíèí þëêÿ-ìèçèí ãëîáàë ÿðçàã òÿùëöêÿñèçëèéè öçðÿ ñÿé-ëÿðÿ âåðÿúÿéè òþùôÿ êèìè ãèéìÿòëÿíäèðìèø-äèð.
Î, ùÿì÷èíèí îôèñèí à÷ûëìàñû èëÿ áàüëû èë-êèí ìöñáÿò ãÿðàð îëàúàüû òÿãäèðäÿ Àçÿð-áàéúàíûí àèäèééÿòè äþâëÿò ãóðóìëàðûíûííöìàéÿíäÿëÿðè ö÷öí äèýÿð þëêÿëÿðäÿ ÿëàãÿ-ëÿíäèðìÿ îôèñëÿðèí ôÿàëèééÿòè âÿ èø ïðèíñèïèèëÿ òàíûø îëìàã ìÿãñÿäè èëÿ ñÿôÿðëÿðèí òÿøêèëåäèëìÿñèíèí ìöìêöíëöéöíö âóðüóëàìûøäûð.
Ìÿùÿììÿä Ðóèãè òÿìñèë åòäèéè ãóðó-ìóí Áàêûäà îôèñèí à÷ûëìàñû èëÿ áàüëû èøëÿðèíúàðè èëèí ñîíóíàäÿê éåêóíëàøäûðûëìàñûíèééÿòèíäÿ îëäóüóíó áèëäèðìèøäèð.
Ýþðöøäÿ ìàðàã äîüóðàí áèð ñûðà ìÿñÿ-ëÿëÿð áàðÿäÿ ôèêèð ìöáàäèëÿñè àïàðûëìûøäûð.
ÁÌÒ-íèí ßðçàã âÿ Êÿíä ÒÿñÿððöôàòûÒÿøêèëàòûíûí Áàêûäà ÿëàãÿëÿíäèðìÿ
îôèñèíèí à÷ûëìàñû èëÿ áàüëûìöçàêèðÿëÿð àïàðûëìûøäûð
2 31 èéóë 2012-úè èë
Èéóëóí 3-äÿ Êÿíä ÒÿñÿððöôàòûÍàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò ÁàéòàðëûãÕèäìÿòèíäÿ Íåôò÷àëà Ðàéîí Áàé-òàðëûã Èäàðÿñèíèí ðÿèñè, Íåôò÷àëà ðàé-îíóíóí áàø áàéòàð ìöôÿòòèøèßáöëôÿò Ñóëòàí îüëó Ìÿëèêîâóíàíàäàí îëìàñûíûí 60 èëëèéè ìöíàñè-áÿòè èëÿ éóáèëåé òÿäáèðè êå÷èðèëìèøäèð.
Òÿäáèðè Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèð-ëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèä-ìÿòèíèí ðÿèñè Ñèàëÿ Ðöñòÿìîâàà÷àðàã éóáèëéàðû ñÿìèìè ãÿëáäÿíòÿáðèê åòäè, îíó áèð áàéòàð ùÿêèìè,àèëÿ áàø÷ûñû âÿ øÿõñèééÿò êèìèñÿúèééÿëÿíäèðÿí úÿùÿòëÿðäÿí äà-íûøäû. ßáöëôÿò ùÿêèìè áèð íå÷ÿ èëáóíäàí ÿââÿë òàíûäûüûíû ãåéä åäÿíõèäìÿò ðÿèñè éóáèëéàðûí áþéöê ùÿéàòìÿêòÿáè êå÷äèéèíäÿí õÿáÿðäàð îë-äóüóíó äèëÿ ýÿòèðäè. Ãåéä åòäè êè,Íåôò÷àëà ðàéîíóíóí Õîëãàðàáóúàãêÿíäèíäÿ äöíéàéà ýþç à÷àí, Ñ.Àüàìàëûîüëó àäûíà Àçÿðáàéúàí
Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Èíñòèòóòóíóí (èíäèêèÀçÿðáàéúàí Äþâëÿò Àãðàð Óíèâåðñèòåòè-íèí) áàéòàðëûã ôàêöëòÿñèíè Ëåíèí òÿãàöäöèëÿ áèòèðÿí, Ìÿðêÿçè Êîìèòÿíèí òÿëèìàò÷û-ñû, Ãóáàäëû Ðàéîí Èúðàèééÿ Êîìèòÿñèíèíñÿäðè âÿçèôÿëÿðèíäÿ ëÿéàãÿòëÿ ÷àëûøàí âÿ
20 èëÿ éàõûí Íåôò÷àëà Ðàéîí ÁàéòàðëûãÈäàðÿñèíÿ ðÿùáÿðëèê åäÿí, Íåôò÷àëà ðàéî-íóíóí áàø áàéòàð ìöôÿòòèøè ßáöëôÿò Ìÿ-ëèêîâóí èéóëóí 1-äÿ 60 éàøû òàìàì îë-ìóøäóð.
Þç ìÿíÿâè äöíéàñû âÿ äàâðàíûøû èëÿ
áàøãàëàðûíäàí ñå÷èëäèéèíè ãåéä åäÿíõèäìÿò ðÿèñè âóðüóëàäû êè, ßáöëôÿò ùÿ-êèì þçöíö ùÿìèøÿ ñÿðèøòÿëè, èøýöçàð,ïåøÿêàð, áàúàðûãëû ìöòÿõÿññèñ êèìèýþñòÿðìèø âÿ îíà ýþðÿ äÿ ùÿð êÿñèíùþðìÿòèíè ãàçàíìûøäûð. Îíóí ùÿìè-øÿ úàâàíëàðà þðíÿê îëäóüóíó ñþéëÿé-ÿí íàòèã áèëäèðäè êè, ßáöëôÿò Ìÿëèêîâýþçÿë òÿøêèëàò÷û, áàéòàð ìöòÿõÿññèñèîëìàãëà éàíàøû, ùÿì äÿ äÿéÿðëè àèëÿáàø÷ûñû, ìåùðèáàí àòà âÿ áàáàäûð.
Ìÿðàñèìäÿ Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íà-çèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèä-ìÿòèíèí ðÿèñ ìöàâèíè Å.Øàùáàçîâ,õèäìÿò àïàðàòûíûí ñåêòîð ìöäèðëÿðèÐ.Ñàëìàíîâ, Å.Çåéíàëîâ âÿ äèýÿðëÿ-ðè ÷ûõûø åäÿðÿê ßáöëôÿò Ìÿëèêîâóíõèäìÿòëÿðèíäÿí äàíûøìûø, îíà ìÿõ-ñóñ îëàí ùÿéàò éîëóíóí ìöõòÿëèô ìÿ-ãàìëàðûíà òîõóíìóø, ùÿêèì-éó-áèëéàðëà áàüëû õàòèðÿëÿðèíèáþëöøìöøëÿð.
Íàòèãëÿð þç ÷ûõûøëàðûíäà ãåéä åò-ìèøëÿð êè, ßáöëôÿò Ìÿëèêîâùàðàäà âÿ ùàíñû âÿçèôÿäÿèøëÿìÿñèíäÿí àñûëû îëìàéà-ðàã î, ùÿð çàìàí öçÿðèíÿäöøÿí âÿçèôÿíèí þùäÿñèí-äÿí ëàéèãèíúÿ ýÿëìèø, çèéàëûìþâãåéèíè óúà òóòìóøäóð.
Ìÿðàñèìèí ñîíóíäà 60éàøëû éóáèëéàð, ßáöëôÿòÌÿëèêîâ ÷ûõûø åäÿðÿê þëêÿÏðåçèäåíòèíÿ, êÿíä òÿ-ñÿððöôàòû íàçèðèíÿ âÿ õèä-ìÿò ðÿèñèíÿ äÿðèí ìèííÿò-äàðëûüûíû âÿ òÿøÿêêöðöíöáèëäèðäè. Îíà ýþñòÿðèëÿí áóäèããÿòè áàéòàðëûã ìöòÿõÿñ-ñèñëÿðèíÿ, áöòöí áàéòàðëûãèäàðÿñèíèí èø÷èëÿðèíÿ ýþñ-òÿðèëÿí äèããÿò êèìè ãÿáóëåòäèéèíè âóðüóëàéàí
ßáöëôÿò Ìÿëèêîâ, åëÿúÿ äÿ îíóí ùàã-ãûíäà õîø ñþçëÿðÿ ýþðÿ òÿäáèðäÿ ÷ûõûøåäÿíëÿðÿ âÿ èøòèðàê÷ûëàðà þç ìèííÿò-äàðëûã äóéüóëàðûíû ÷àòäûðäû.
É.ÙßÑßÍÎÂ
60 ÈËËÈÊ ÙßÉÀÒ ÉÎËÓÍÀÙßÑÐ ÎËÓÍÀÍ ÒßÄÁÈÐ
ÌÀÄÄßËßÐ ÌÖÁÀÄÈËßÑÈ ÏÎÇÜÓÍËÓÜÓ ÕßÑÒßËÈÊËßÐÈÂß ÎÍËÀÐÀ ÃÀÐØÛ ÌÖÁÀÐÈÇßÉß ÄÀÈÐ ÒÞÂÑÈÉßËßÐ
ÁÀÉÒÀÐËÛÃÄÀ ÅËÌÈÉÅÍÈËÈÊËßÐÈÍ ÒßÒÁÈÃÈÀçÿðáàéúàí Åëìè-Òÿä-
ãèãàò Áàéòàðëûã Èíñòèòóòóíòàðèõèíÿ íÿçÿð ñàëñàã ýþ-ðÿðèê êè, áó åëì îúàüû 110èëäèð ôÿàëèééÿò ýþñòÿðèð.Ùåéâàí âÿ ãóøëàðûí èíôåê-ñèîí, èíâàçèîí âÿ éîëóõ-ìàéàí õÿñòÿëèêëÿðèí åòèîëî-ýèéàñûíû, ïàòîýåíåçèíèéàéûëìàñûíû, ìöàëèúÿ âÿïðîôèëàêòèêàñûíû þéðÿíìÿ-äÿí îíëàð ùàããûíäà äàíûø-ìàã ìöìêöí äåéèëäèð.Ùÿð áèð õÿñòÿëèê åëìè úÿ-ùÿòäÿí ÿñàñëû ñóðÿòäÿ þé-ðÿíèëäèêäÿí ñîíðà îíóíìöàëèúÿ âÿ ïðîôèëàêòèêàñûáàðÿäÿ ôèêèð ñþéëÿìÿêìöìêöíäöð. Èíñòèòóòäà 30-40 èë þíúÿ ÷îõøàõÿëèìöõòÿëèô ñàùÿëÿð öçðÿ åëìèòÿúðöáÿëÿðÿ ÿñàñëàíàíìþâçóëàð àðàøäûðûëìûø âÿíÿòèúÿäÿ åëìè íàèëèééÿòëÿðòÿñÿððöôàòëàðäà ïðàêòèêèîëàðàã ýåíèø òÿòáèã åäèë-ìèøäèð. Ùÿìèí èëëÿð ÿðçèí-äÿ èíñòèòóòäà 100-äÿí ÷îõåëìè èø÷è, î úöìëÿäÿí 19åëìëÿð äîêòîðó, 86 íÿôÿðèñÿ åëìëÿð íàìèçÿäëÿðè ôÿ-àëèééÿò ýþñòÿðìèøäèð.
Àçÿðáàéúàíäà ãàðà-ìàëûí ïàñòåðåëëéîçó ýåíèøéàéûëìûøäûð. ÀêàäåìèêÌ.Ã.Ãÿíèéåâèí ðÿùáÿðëèéèèëÿ õÿñòÿëèéèí åïèçîîòîëîý-èéàñû, êëèíèêè õöñóñèééÿòëÿ-ðè, ÿëàìÿòëÿðè, ïàòîýåíåçèâÿ àíàòîìèéàñû þéðÿíèë-ìèø, ùÿìèí õÿñòÿëèéÿ ãàðøûñïåñèôèê ïðîôèëàêòèê âàñèòÿîëàí éàðûììàéå ôîðìàë-âàêñèí, ñîíðàëàð èñÿ èðè-áóéíóçëó ùåéâàíëàðûí âÿúàìûøëàðûí ïàñòåðåëëéîçó-íà ãàðøû éàðûììàéåàëöìèíèóì-ùèäðîêñèäëè ôîð-ìàëâàêñèí èøëÿíèá ùàçûð-ëàíìûøäûð. 1949-úó èëäÿíùÿìèí âàêñèí êå÷ìèøÑÑÐÈ ìÿêàíûíäà, îúöìëÿäÿí ðåñïóáëèêàìûç-äà âÿ áèð ñûðà õàðèúè þëêÿ-ëÿðäÿ òÿòáèã åäèëìèøäèð.Ùàçûðäà ùÿìèí âàêñèíäÿíùåéâàíäàðëûãäà ýåíèø èñòè-ôàäÿ îëóíóð.
Ðåñïóáëèêàìûçäà äà-âàðëàð àðàñûíäà ëèñòåðèîçõÿñòÿëèéè äÿ êèôàéÿò äÿ-ðÿúÿäÿ éàéûëìûøäûð. Îäóðêè, èíñòèòóòóí ÿìÿêäàøëàðûÌ.Ãÿíèéåâ, Ì.Ùÿëèìáÿé-îâ, ß.ßííàüûéåâ, Ù.Ðÿùè-ìîâà, À.Àááàñîâ âÿ äèý-ÿðëÿðè ëèñòåðèîçóí ïàòîýå-íåçèíèí þéðÿíèëìÿñè, ñïå-ñèôèê ïðîôèëàêòèêàíûí èøëÿíèáùàçûðëàíìàñû êèìè èêè èñòè-ãàìÿòäÿ èø àïàðìûøëàð.Íÿòèúÿäÿ äöíéàäà èëê äÿôÿÀçÅÒÁÈ-äÿ ëèñòåðèîç ÿëåé-ùèíÿ âàêñèí ùàçûðëàíìûø-äûð êè, î äà êå÷ìèø ÑÑÐÈ-íèí 8-äÿí ÷îõ ðåñïóáëèêà-
ñûíäà (1965-1978-úè èëëÿð-äÿ) ýåíèø òÿòáèã åäèëìèø-äèð. Áóíäàí áàøãà ùåé-âàíëàðäà âÿ èíñàíëàðäà ëèñ-òåðèîçóí äèàãíîñòèêàñûö÷öí ðÿíýëè àíòèýåí èøëÿ-íèá ùàçûðëàíìûø âÿ ìöâÿô-ôÿãèééÿòëÿ òÿòáèã åäèëìèø-äèð.
Ãîéóí âÿ êå÷èëÿðèí èí-ôåêñèîí àãàëàêòèéà õÿñòÿ-ëèéèíèí þéðÿíèëìÿñè âÿ ñïå-ñèôèê ïðîôèëàêòèêàñûíûí ùà-çûðëàíìàñû ñàùÿñèíäÿ äÿ÷îõ äÿéÿðëè òÿäãèãàò èøëÿðèùÿéàòà êå÷èðèëìèøäèð. Íÿ-òèúÿäÿ èíñòèòóòóí ÿìÿê-äàøëàðû (Ì.Ôÿðçÿëèéåâ, Ö.Ãàñûìîâ, È.Ìàíàôîâ, Ô.Ãóëóáÿéîâ, Ý.Äèëáàçè âÿáàøãàëàðû) òÿðÿôèíäÿí àãà-ëàêòèéà õÿñòÿëèéèíÿ ãàðøûéåíè âàêñèí ùàçûðëàíìûø-äûð.
Êå÷ìèø ÑÑÐÈ-äÿ èëê äÿ-ôÿ èíñòèòóòóí ÿìÿêäàøëàðû(È.Ôÿðçÿëèéåâ, Ô.Øèðèíîâ,À.Èáðàùèìîâà) òÿðÿôèíäÿíãóøëàðûí ÷è÷ÿê õÿñòÿëèéèíÿãàðøû “27-ÀØ” øòàììûí-äàí ùàçûðëàíìûø âàêñèí,ñîíðàëàð “Áàêû” øòàììûí-äàí ùàçûðëàíàí ãóøëàðûíâàêñèíè ùÿì ÌÄÁ äþâëÿò-ëÿðèíäÿ, ùÿì äÿ ðåñïóáëè-êàìûçäà ýåíèø òÿòáèã åäèë-ìèøäèð. Ãåéä åòìÿê ëàçûì-äûð êè, “Áàêû” øòàììûíäàíùàçûðëàíìûø âàêñèí “27-ÀØ” øòàììûíäàí ùàçûðëà-íàí âàêñèíäÿí 2 äÿôÿ,Àìåðèêàíûí Íéóúåðñèøòàììûíäàí ùàçûðëàíàíâàêñèíèíäÿí 4 äÿôÿ èãòèñà-äè úÿùÿòäÿí ñÿìÿðÿëè îë-ìóøäóð.
Âàãîíëàðû, êþêÿëòìÿìåéäàí÷àëàðûíû, ùåéâàí-äàðëûã âÿ ãóø÷óëóã òÿ-ñÿððöôàòëàðûíû, ùàáåëÿ òîé-óã éóìóðòàëàðûíû áèð ñûðàõÿñòÿëèêëÿðèí òþðÿäèúèëÿðè-íÿ ãàðøû äåçèíôåêñèéà åò-ìÿê ö÷öí ÑóìãàéûòÊèìéà Áèðëèéèíèí ìÿùñóëóîëàí íàòðèóì-ùèïîõëîðèòïðåïàðàòûíûí ýåíèø òÿòáèãåäèëìÿñè òÿêëèô åäèëìèøäèð.Áóíäàí ÿëàâÿ ùÿìèí éåð-ëè ïðåïàðàòûí äåçèíôåêñèé-àåäèúè ìàääÿ êèìè òÿñ-äèã îëóíìàñûíà äàèðìöÿëëèôëèê øÿùàäÿòíàìÿñèàëûíìûøäûð (ß.ßííàüûé-åâ, Í.Øèðèíîâ, À.Éóñèôîâ,È.ßçèìîâ, Ú.Äàøäÿìè-ðîâ, Ù.Ðÿùèìîâà).
1992-úè èëäÿ èñÿ íàòðè-óì-ùèïîõëîðèò ïðåïàðàòûíûíáàéòàðëûãäà òÿòáèãèíÿ äàèðòÿëèìàò Àçÿðáàéúàí ÊÒÍéàíûíäà Áàø ÁàéòàðëûãÈäàðÿñè (èíäèêè Äþâëÿò Áàé-òàðëûã Õèäìÿòè) òÿðÿôèíäÿíòÿñäèã åäèëìèøäèð.
Àçÿðáàéúàí Åëìè-Òÿä-
ãèãàò Áàéòàðëûã Èíñòèòóòó-íóí ÿìÿêäàøëàðû òÿðÿôèí-äÿí (Ì.ßëèçàäÿ, È.Åééó-áîâ, Ô.Àòàêèøèéåâà âÿáàøãàëàðû òÿðÿôèíäÿí) ãà-ðàìàëûí âÿ äàâàðëàðûí ýÿ-íÿëÿð ÿëåéùèíÿ ãðóïëàðëà÷èìèçäèðèëìÿñè ö÷öí “Äóøãóðüóñó” âÿ “Âàííà-äóø”èøëÿíèá ùàçûðëàíìûø âÿ ðåñ-ïóáëèêàäà ýåíèø òÿòáèãåäèëìèøäèð. Áó ãóðüóëàðìàë-ãàðàíûí, õöñóñèëÿ äÿäàìàçëûã ùåéâàíëàðûí õÿñ-òÿëèê êå÷èðÿí ýÿíÿëÿðäÿíãîðóíìàñû âÿ òÿìèçëÿí-ìÿñè, õÿñòÿëèêëÿðèí âÿ òÿëÿ-ôàòûí ãàðøûñûíûí àëûíìàñûí-äà ùåéâàíäàðëàðûí èøèíèõåéëè éöíýöëëÿøäèðìèøäèð.
Ãûñûðëûãëà ìöáàðèçÿ,ùàáåëÿ éöêñÿê ìÿùñóëäàðùåéâàíëàðûí ñàéûíû ÷îõàë-òìàã ìÿãñÿäè èëÿ áèîòåõ-íîëîýèéàíûí áèð ñàùÿñèîëàí ðöøåéìèí êþ÷öðöëìÿ-ñè öçðÿ òÿäãèãàòëàð àïàðûë-ìûø âÿ ìöñáÿò íÿòèúÿëÿðÿëäÿ åäèëìèøäèð.
Èíñòèòóò ÿìÿêäàøëàðû òÿ-ðÿôèíäÿí åêñïåðèìåíòàë âÿèñòåùñàëàò øÿðàèòèíäÿ ãîé-óíëàðûí áàëà âåðìÿñèíÿíàòðèóì-ñåëåíèòèí ñòèìóë-åäèúè òÿñèð ýþñòÿðäèéèìöÿééÿí åäèëìèøäèð.
Àéäûí îëìóøäóð êè, íà-òðèóì-ñåëåíèòè 0,2-0,4ìã/êã äîçàäà éåìëÿ áèð-ëèêäÿ âåðäèêäÿ î, ãîéóí-ëàðäà úöòëÿøìÿ êîìïàíèé-àñûíû 14-17 ýöí àðòûðûð, áà-ëàñàëìàíû 3-5 äÿôÿ àçàë-äûð, áàëàíûí äèðè ÷ÿêèñèíèèñÿ 10% éöêñÿëäèð (È.Åééó-áîâ, Í.Øèðèíîâ, Ð.Ðçàé-åâ).
Ñîí 10 èëäÿ Àçÿðáàé-úàí Åëìè-Òÿäãèãàò Áàéòàð-ëûã Èíñòèòóòóíóí ÿìÿêäàø-ëàðû (ß.Ò.Ìÿììÿäëè, Ù.×.Ðçàãóëóéåâ, Ì.Ã.Àáäóë-ëàéåâ) òÿðÿôèíäÿí “ Èíÿêëÿ-ðèí âÿ úàìûøëàðûí ìàñòèòëÿ-ðèíäÿ ìöàëèúÿ âÿ ïðîôèëàê-òèêà òÿäáèðëÿðè” âÿ “ Ñàüëàìáóçîâëàðûí àëûíìàñûíäàïðîôèëàêòèêè òÿäáèðëÿðèí èøëÿ-íèá ùàçûðëàíìàñû âÿ òÿòáè-ãè” ìþâçóëàðûíäà äÿéÿðëèòÿäãèãàò èøëÿðè àïàðûëìûøâÿ òÿñÿððöôàòëàðà òÿòáèãö÷öí 4 òÿêëèô âåðèëìèøäèð.Áóíäàí ÿëàâÿ èíñòèòóòóíÿìÿêäàøëàðû (ß.Ò.Ìÿì-ìÿäëè, É.Ò.Áàüûðîâ) çèéàíâåðÿí ýÿìèðèúèëÿðè ìÿùâåòìÿê ö÷öí éåíè êóìàðèíòÿðêèáëè “ÑÁ” ïðåïàðàòûí-äàí ùàçûðëàíìûø àëäàäûúûéåìëÿðèí èøëÿäèëìÿñè áàðÿ-äÿ ìåòîäèê ýþñòÿðèø èøëÿ-íèá ùàçûðëàíìûø âÿ ïðåïà-ðàò áèð ÷îõ ãóø÷óëóã âÿùåéâàíäàðëûã òÿñÿððöôàòëà-ðûíäà òÿòáèã åäèëìèøäèð.
Ùàçûðäà äåðàòèçàñèéà òÿä-áèãè èøè äàâàì åòäèðèëèð.Ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè,ÀçÅÒÁÈ-íèí íàèëèééÿòëÿðè-íèí òÿñÿððöôàòëàðäà òÿòáèãåäèëìÿñè, ùåéâàí âÿ ãóøìÿùñóëëàðûíûí èòêèñèíèíãàðøûñûíûí àëûíìàñûíäàáþéöê ðîë îéíàìûøäûð.
Èíñòèòóòóìóç êå÷ìèø èò-òèôàã âÿ ãîíøó þëêÿëÿðëÿ âÿÌÄÁ ðåñïóáëèêàëàðûíûíìöâàôèã åëìè-òÿäãèãàò èí-ñòèòóòëàðû èëÿ ñûõ ÿëàãÿ ñàõ-ëàéûð, åëìè ÿñÿðëÿðèí ìöáà-äèëÿñè, àñïèðàíòëàð ùàçûð-ëàíìàñû, áèðýÿ òÿäãèãàò-ëàðûí àïàðûëìàñû ñàùÿëÿðèí-äÿ ñÿìÿðÿëè ôÿàëèééÿò ýþñ-òÿðìèøäèð.
Ùàçûðäà ùàìûéà ìÿ-ëóìäóð êè, áöòöí ñàùÿëÿð-äÿ îëäóüó êèìè, åëì ñàùÿ-ñèíäÿ äÿ, õöñóñè èëÿ äÿ àã-ðàð åëì ñàùÿñèíäÿ, áþéöê÷ÿòèíëèêëÿð éàðàíìûø, åëìèíýÿëÿúÿê èíêèøàôû áèð ÷îõïðîáëåìëÿðëÿ öçëÿøèð.
Ëàêèí áèð ìÿñÿëÿíèóíóòìàã îëìàç êè, àðòûãáèç ñóâåðåí äþâëÿòèê âÿ þçñÿðáÿñòëèéèìèçè, äþâëÿò÷è-ëèéèìèçè èíêèøàô åòäèðìÿëè,åëìèìèçè äÿ òÿäðèúÿí, éåíèøÿðàèòÿ óéüóí, áàçàð èãòè-ñàäèééàòû âÿ þçÿëëÿøäèð-ìÿíèí òÿëÿáëÿðèíÿ ìöâàôèãîëàðàã èíêèøàôûíû òÿìèí åò-äèðìÿëèéèê.
Ìöñòÿãèëëèéèìèç èëÿ ÿëà-ãÿäàð îëàðàã ãàðøûìûçäàáþéöê ìÿñÿëÿëÿð äóðóð. Áå-ëÿ êè, áàéòàðëûã åëìèíèí íà-èëèééÿòëÿðèíè ùåéâàíäàðëûã âÿãóø÷óëóã òÿñÿððöôàòëàðûíäàòÿòáèã åòìÿêäèð. Áó äà êîë-õîç âÿ ñîâõîçëàðûí ëÿüâè,þçÿë òÿñÿððöôàòëàðûí éàðàí-ìàñû èëÿ ÿëàãÿäàð ìöÿééÿí÷ÿòèíëèêëÿð òþðÿäèð. Áó ìÿñÿ-ëÿíè ìöâÿôôÿãèééÿòëÿ Àçÿð-áàéúàí Êÿíä ÒÿñÿððöôàòûÍàçèðëèéè, íàçèðëèéèíèí ÀãðàðÅëì Ìÿðêÿçè âÿ Êÿíä Òÿ-ñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäàÄþâëÿò Áàéòàðëûã Õèäìÿòèíèíêþìÿêëèéè èëÿ ïëàíëû ñóðÿòäÿùÿëë åòìÿê ìöìêöí îëóð.
ßýÿð åëì èëÿ òÿúðöáÿáèðëÿøÿðñÿ îíäà àëûíàí íÿ-òèúÿëÿð äÿ óüóðëó îëàð. Èí-ñòèòóòóí ÿìÿêäàøëàðû ùÿ-ìèøÿ Êÿíä ÒÿñÿððöôàòûÍàçèðëèéè éàíûíäà ÄþâëÿòÁàéòàðëûã Õèäìÿòèíèí ìö-òÿõÿññèñëÿðè èëÿ áèðýÿ ôÿà-ëèééÿò ýþñòÿðìèø âÿ áóí-äàí ñîíðà äà ÷àëûøàúàüûãêè, áó ñÿìÿðÿëè ÿìÿêäàø-ëûüû äàâàì åòäèðÿê
Éóñèô Áàüûðîâ, ÀçÅÒÁÈ-íèí åëìè èñ-
òåùñàëàò âÿ òÿòáèã øþáÿ-ñèíèí ìöäèðè, áàéòàðëûãöçðÿ ôÿëñÿôÿ äîêòîðó
×èíäÿ äöíéàíûí ÿí áàùàëû ãîéóíó áÿñëÿíèð. Ñèíñèçéàí-Óéüóð Ìóõòàð Äèéàðûíäà Áÿðàäÿð Ïàåðàòèíèí òþâëÿñèíäÿáÿñëÿäèéè óçóí ãóëàãëû ÿôãàí úèíñèíäÿí îëàí àü ãîéóíóíäÿéÿðè 1,6 ìèëéîí äîëëàðäûð.
ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, Ïàåðàòèíèí þòÿí èëèí ìàðòûíäàßôãàíûñòàíûí Ãÿíäÿùàð âèëàéÿòèíäÿ 300 äîëëàðà ñàòûí àëäûüûãóçó èíäè ãî÷äóð âÿ îíó 1,6 ìèëéîí äîëëàðà ñàòûí àëìàãèñòÿéÿí ìöøòÿðè äÿ âàðäûð. Ëàêèí Áÿðàäÿð îíó ñàòìàãíèééÿòèíäÿ äåéèëäèð. Áþéöê, ñàëëàã ãóëàãëàðû îëàí ãî÷ ãûçûëãèéìÿòèíÿäèð.
Áÿðàäÿð áèëäèðìèøäèð êè, îíó ÿñëà ñàòìàðàì. ßêñèíÿ,íÿñëèíè àðòûðìàã, ñöðö äöçÿëòìÿê ôèêðèíäÿéÿì. Ãî÷óìóíãóëàãëàðû óçóíäóð âÿ îíóí þçÿëëèéè äÿ áóäóð. Ãûçûë ãèéìÿòèíÿãóëàãëàðû âàð îíóí.
Áó ãî÷óí ñöíè úöòëÿøäèðèëìÿñè çàìàíû áèð "ñåàíñ" ö÷öíÁÿðàäÿð ìöøòÿðèëÿðäÿí 45 ìèí äîëëàð àëìàã íèééÿòèíäÿäèð.
Äöíéàäà èíäè óçóí ãóëàãëû ÿôãàí úèíñèíäÿí úÿìè 1000ãîéóí âàðäûð.
Þòÿí èë Êàøüàð øÿùÿðèíäÿ Äîëàí àäëû áåëÿ ãî÷ ö÷öí 1,3ìèëéîí äîëëàð òÿêëèô åäèëìèøäè.
×èíäÿ äöíéàíûí ÿí áàùàëûãîéóíó áÿñëÿíèëèð
Òÿë-ßâèâ Óíèâåðñèòåòèíèí àëèìëÿðè èíñàíûí èììóí ñèñòåìèíÿõÿð÷ÿíý ùöúåéðÿëÿðèíè òàïûá ìÿùâ åòìÿéè þéðÿäÿí âàêñèíéàðàòìûøëàð. “Èììóñèí” ïðåïàðàòûíûí ñûíàãëàðû óüóðëó îëìóøäóð.
Ñîí êëèíèê ñûíàãëàð çàìàíû ãàí õÿð÷ÿíýèíäÿí ÿçèééÿò÷ÿêÿí âÿ Õàäàññà õÿñòÿõàíàñûíäà ìöàëèúÿ îëóíàí 10êþíöëëöéÿ éåíè âàêñèí âóðóëìóøäóð. Äÿðìàíûí èñòåùñàë÷ûñû“Âàõèë ÁèîÒùåðàïåóòèúñ” øèðêÿòèíäÿí áèëäèðìèøëÿð êè, “Èììóñèí”ñàéÿñèíäÿ 3 íÿôÿð ñàüàëìûøäûð, ãàëàí ïàñèéåíòëÿðäÿ èñÿ èììóíñèñòåìèíèí õÿð÷ÿíý øèøëÿðèíÿ ãàðøû ìöãàâèìÿòè ýöúëÿíìèøäèð.
Ïðåïàðàò 2-3 äÿôÿ ãÿáóëäàí ñîíðà áöòöí ïàñèéåíòëÿðäÿõöñóñè èììóí úàâàáûíûí ôîðìàëàøìàñûíà êþìÿê åòìèøäèð.Âàêñèíèí éàðàäûúûëàðûíûí ôèêðèíúÿ, äÿðìàí êè÷èê õÿð÷ÿíý øèøëÿðè,äþø âÿ ïðîñòàò âÿçèñè õÿð÷ÿíýëÿðè èëÿ ìöáàðèçÿäÿ ñÿìÿðÿëèâàñèòÿ îëàúàãäûð. Î, ùÿì äÿ òåðàïèéà êóðñó êå÷ìèø âÿ ðåñèäèâáàø âåðÿúÿéèíäÿí åùòèéàò åäÿí õÿñòÿëÿð ö÷öí ôàéäàëûîëàúàãäûð.
Ýÿëÿúÿêäÿ àëèìëÿð ïðåïàðàòûí õÿð÷ÿíýèí äèýÿð íþâëÿðè ö÷öíäÿ ñÿìÿðÿëèëèéèíè ñöáóò åòìÿê ö÷öí êëèíèê ñûíàãëàðàïàðàúàãëàð.
Èñðàèëäÿ õÿð÷ÿíýÿ ãàðøûâàêñèí éàðàäûëìûøäûð
Ùåéâàíäàðëûüûí ÿñàñëû éöê-ñÿëèøè áàéòàðëûã õèäìÿòèíèí äàèìòÿêìèëëÿøìÿñèíè òÿëÿá åäèð.Ìöàñèð áàéòàðëûã ìÿùäóä áèðñàùÿäÿí áèëàâàñèòÿ ìÿùñóëäàðãöââÿéÿ, áàéòàðëûã òÿäáèðëÿðè èñÿòåõíîëîýèéàíûí ìöùöì áèð íþ-âöíÿ ÷åâðèëèð. Ìàë-ãàðàíûí èðè òÿ-ñÿððöôàòëàðäà úÿìëÿøäèðèëìÿñè-íÿ âàùèä áèð áèîëîæè îáéåêò êèìèáàõûëûð. Áóðàäà ùåéâàíëàð äàùàòÿê-òÿê äåéèë, áöòþâ íàõûð øÿê-ëèíäÿ õÿñòÿëèêëÿðäÿí ãîðóíóð âÿìöàëèúÿ åäèëèð. Áóíà ýþðÿ äÿÿíÿíÿâè áàéòàðëûã òÿäáèðëÿðèíèíèñòèãàìÿòèíèí äÿéèøäèðèëìÿñèçÿðóðÿòè ìåéäàíà ÷ûõûð. Éåíÿäÿ ìàë-ãàðà àðàñûíäà ïðîôèëàê-òèê òÿäáèðëÿðÿ áèðèíúè äÿðÿúÿëèÿùÿìèééÿò âåðèëìÿëèäèð. Áóíóí-ëà éàíàøû, ìöàëèúÿ èøè äÿ þçÿùÿìèééÿòèíè èòèðìÿìÿëèäèð.
Þëêÿìèçäÿ ùåéâàíëàð àðà-ñûíäà áàø âåðÿ áèëÿúÿê éîëóõó-úó õÿñòÿëèêëÿðÿ ãàðøû ìöáàðèçÿòÿäáèðëÿð ñèñòåìè èøëÿíèá ùàçûð-ëàíìûø âÿ ùÿéàòà êå÷èðè-ëìÿêäÿäèð. Áóíóí íÿòèúÿñè îëà-ðàã áó õÿñòÿëèêëÿðèí áàø âåðìÿ-ñè ìèíèìóìà åíäèðèëìèøäèð. Ëà-êèí éîëóõìàéàí õÿñòÿëèêëÿð èíäèìàë-ãàðà àðàñûíäà íèñáÿòÿí÷îõ ìöøàùèäÿ åäèëèð. Áó áàõûì-äàí ìàääÿëÿð ìöáàäèëÿñè ïîç-üóíëóãëàðû íÿòèúÿñèíäÿ áàø âå-ðÿí õÿñòÿëèêëÿð õöñóñÿí íàðà-ùàòëûã éàðàäûð. Áåëÿ õÿñòÿëèêëÿðóçóí ìöääÿò åëÿ áèð ñÿúèééÿâèêëèíèêè ÿëàìÿò ýþñòÿðìèð, ëàêèíìÿùñóëäàðëûüû àøàüû ñàëûð, ãûñûð-ëûüà ñÿáÿá îëóð âÿ íÿòèúÿäÿ òÿ-ñÿððöôàò áþéöê èãòèñàäè çÿðÿð÷ÿêèð. Ïðàêòèê ùåéâàíäàðëàð èñÿ÷îõ âàõò áó ãÿáèëäÿí îëàí õÿñ-òÿëèêëÿðèí äèàãíîñòèêàñûíäà ÷ÿ-òèíëèê ÷ÿêèðëÿð.
Áó çàìàí áÿçè úÿùÿòëÿðè íÿ-
çÿðÿ àëìàã ëàçûìäûð. Êîìï-ëåêñëÿðäÿ ùåéâàíëàð áöòöí èë áî-éó ÿñàñÿí òþâëÿ øÿðàèòèíäÿ ñàõ-ëàíûëìàãëà îíëàðà ãöââÿëè éåì-ëÿð âÿ óçóí ìöääÿò åéíè éåìëÿðâåðèëèð. Ùåéâàíûí éàøûíäàí, íþ-âöíäÿí, âåðäèéè ìÿùñóëäàí àñû-ëû îëàðàã îíà éåì ïàéû òÿðòèáîëóíìóð, éàõóä òÿðòèá îëóíñàäà îíà ðèàéÿò åäèëìèð. Éåì ïà-éûíäà çöëàëûí, éàüûí, âèòàìèíèí,øÿêÿð âÿ ìèíåðàë ìàääÿëÿðèí÷îõ âÿ éà àç îëìàñûíà äèããÿòéåòèðèëìèð, ùåéâàíëàð ýÿçèíòèéÿ÷ûõàðûëìûð, ùåéâàíäàðëûã áèíàëà-ðûíûí âåíòèëéàñèéà ãóðüóëàðû èøëÿ-ìèð, òþâëÿëÿð ÷îõ âàõò ãàðàíëûãîëóð, òÿìèç ñàõëàíûëìûð.
Áöòöí áóíëàð ñîí íÿòèúÿäÿìàääÿëÿð ìöáàäèëÿñèíèí ïîçóë-ìàñûíà ýÿòèðèá ÷ûõàðûð. Òÿäðèúÿíîðãàíèçìäÿ ýåäÿí ôèçèîëîæè ïðî-ñåñëÿðèí ìöâàçèíÿòè ïîçóëìàüàáàøëàéûð âÿ áåëÿëèêëÿ, ñöä àçàëûð,ùåéâàíëàð ùþâðÿ ýÿëìèð, áîüàçùåéâàíëàð çÿèô âÿ éà õÿñòÿ áàëàäîüóð, êþðïÿëÿð ìÿäÿ-áàüûðñàãõÿñòÿëèêëÿðèíÿ òóòóëóð. Åëÿ áóíàýþðÿ äÿ ùåéâàíëàðûí äèñïàíñå-ðèçàñèéà åäèëìÿñè êèìè ìöùöìäþâëÿò-òÿñÿððöôàò ÿùÿìèééÿòëèáàéòàðëûã ìöàëèúÿ-ïðîôèëàêòèêàòÿäáèðëÿð ñèñòåìè èðÿëè ñöðìöø-äöð. Äèñïàíñåðèçàñèéàäà ÿñàñìÿãñÿä éîëóõìàéàí õÿñòÿëèê-ëÿðèí âÿ áèðèíúè íþâáÿäÿ, ìàä-äÿëÿð ìöáàäèëÿñè ïîçüóíëóãëàðûõÿñòÿëèêëÿðèíèí ñóáêëèíèê âÿ êëè-íèê ôîðìàëàðûíû àðàøäûðûá âàõòûí-äà îðòàéà ÷ûõàðìàãäàí, îíëàðàãàðøû ìöâàôèã ïðîôèëàêòèêà âÿìöàëèúÿ òÿäáèðëÿðè àïàðìàãäàíèáàðÿòäèð.
Ìàääÿëÿð ìöáàäèëÿñè ïîç-üóíëóãëàðû õÿñòÿëèêëÿðèíäÿíáÿùñ åäÿðêÿí äèñïàíñåðèçàñèéàìÿñÿëÿëÿðèíè íÿçÿðäÿí êå÷èð-
ìÿê ëàçûìäûð.Äèñïàíñåðèçàñèéà ïëàíëû ñó-
ðÿòäÿ èëäÿ àçû èêè äÿôÿ, éàçäà âÿïàéûçäà áàéòàðëûã ìöòÿõÿññèñ-ëÿðè òÿðÿôèíäÿí òÿñÿððöôàò ðÿù-áÿðëÿðèíèí èøòèðàêû èëÿ àïàðûëìàëû-äûð. Ëàçûì ýÿëäèêäÿ áóíó èëèíáöòöí ôÿñèëëÿðèíäÿ àïàðìàãîëàð.
Äèñïàíñåðèçàñèéà çàìàíûùåéâàíëàð êëèíèêè ìöàéèíÿäÿíêå÷èðèëèð, ãàí, ñèäèê, ñöä âÿ ñ.ëàáîðàòîðèéàäà ìöàéèíÿ åäèëèð,ùåéâàíëàðûí éåìëÿìÿ âÿ áÿñëÿ-ìÿ øÿðàèòè òÿùëèë îëóíóð, õÿñòÿ-ëèêëÿðèí ìöàëèúÿ âÿ ïðîôèëàêòèêà-ñû ö÷öí òÿäáèðëÿð ýþðöëöð.
Ùåéâàíëàð êëèíèêè ìöàéèíÿåäÿðêÿí áóíëàð íÿçÿðäÿí êå÷è-ðèëèð: àíàìíåç ìÿëóìàòëàð òîï-ëàíûð, öìóìè âÿçèééÿòè, èøòàùû,ñåëèêëè ãèøàëàðû, ëèìôà äöéöíëÿðè,äÿðèñè, òöêëÿðè, ñöìöêëÿðè, äûð-íàãëàðû, éåëèíè, úèíñèééÿò öçâëÿðèâÿ ñ. ìöàéèíÿ åäèëèð. Ëàçûì ýÿë-äèêäÿ îðãàíèçìèí àéðû-àéðû ôÿà-ëèééÿò ñèñòåìëÿðè (öðÿê-äàìàð,òÿíÿôôöñ, ùÿçì, ñèäèê, úèíñèé-éÿò, ùèññèééàò, ùÿðÿêÿò, ñèíèð) äÿéîõëàíûëûð.
Ëàáîðàòîðèéà ìöàéèíÿëÿðèí-äÿ ãàí, ñèäèê âÿ ñöä éîõëàíûëûðâÿ áóíëàð êëèíèê ìöàéèíÿëÿðëÿáèðëèêäÿ àïàðûëûð. Äàìàçëûã òÿ-ñÿððöôàòëàðûíäà èíÿêëÿðèí 30-40%-äÿí âÿ òþðÿäèúè áóüàëàðûíùàìûñûíäàí ìöàéèíÿ ö÷öí ãàíýþòöðöëöð. Ãàëàí òÿñÿððöôàòëàðäàáöòöí ùåéâàíëàðûí 5-15%-íèíãàí, ñèäèéè âÿ ñöäö ìöàéèíÿåäèëèð. Ìàääÿëÿð ìöáàäèëÿñèïîçüóíëóüó ÿëàìÿòëÿðè ìöøàùè-äÿ åäèëÿí ùåéâàíëàðûí ùàìûñûí-äàí ìöàéèíÿ ö÷öí ãàí, ñèäèê,ñöä àëûíûð. Àëûíìûø íöìóíÿëÿðäÿðùàë ìöàéèíÿ åäèëìÿëèäèð.
Ãàíäàêû êàðîòèí, åùòèéàò ãÿ-
ëÿâè, êàëñèóì, ãåéðè-öçâè ôîñôîð,öìóìè çöëàë, ùåìîãëîáèí, øÿ-êÿð, êåòîí úèñèìëÿðè, ëåéêîñèòëÿðâÿ åðèòðîñèòëÿð ìöàéèíÿ åäèëèð.
Ëåéêîñèòëÿðèí öìóìè ìèãäà-ðû âÿ ëåéêîñèòàð äöñòóðóíäà ëèì-ôîñèòëÿð ôàèçèíèí ÷îõàëìàñû ùàë-ëàðû ìöøàùèäÿ åäèëäèêäÿ áöòöíùåéâàíëàð ëåéêîçà ýþðÿ ÿëàâÿìöàéèíÿäÿí êå÷èðèëìÿëèäèð.
Ñèäèéèí õöñóñè ÷ÿêèñè âÿðåàêñèéàñû òÿéèí åäèëèð, òÿðêèáèí-äÿ çöëàë, àñåòîí, óðîáèëèí îëóá-îëìàìàñû éîõëàíûëûð.
Ñöäöí òóðøóëóüó âÿ òÿðêèáèí-äÿ êåòîí úèñèìëÿðè ìöàéèíÿåäèëìÿëèäèð.
Ìöàéèíÿëÿðäÿí àëûíìûø íÿòè-úÿëÿð õöñóñè äèñïàíñåðèçàñè-éàäàí ñîíðà âÿðÿãÿëÿðÿ êþ÷ö-ðöëöð âÿ ñàüëàì ùåéâàíûí íîð-ìàòèâëÿðè èëÿ ìöãàéèñÿëè ñóðÿòäÿãèéìÿòëÿíäèðèëèð. Ùåéâàíëàðûíéåìëÿíìÿ âÿ ñàõëàíìà øÿðàèòèíÿçÿðäÿí êå÷èðèëÿðêÿí íàõûðûíöìóìè õàðàêòåðèñòèêàñû ìöÿé-éÿí åäèëìÿëèäèð. Ùåéâàíëàð ñàõ-ëàíûëàí áèíàëàð, îíëàðûí ðöòóáÿò-ëèéè, òåìïåðàòóðó, âåíòèëéàñèéà-ñû, èøûüû, äþøÿìÿíèí íþâö âÿêåéôèééÿòè, ùåéâàíëàðûí ýÿçäèðèë-ìÿ ìöääÿòè âÿ éåðè íÿçÿðäÿíêå÷èðèëèð. Éåìëÿðèí òèïèíÿ âÿ ñÿ-âèééÿñèíÿ, ðàñèîíà, ùåéâàíëàðûíïðîòåèí, êàðáîùèäðàòëàð, êàë-ñèóì, ôîñôîð, êàðîòèí, éåìÿêäóçó èëÿ òÿúùèçàòû âÿ áó ìàääÿ-ëÿðèí ðàñèîíäàêû íèñáÿòè íÿçÿðÿàëûíìàãëà éåìëÿðèí êåéôèééÿòèãèéìÿòëÿíäèðèëèð.
Êëèíèêè õÿñòÿ ùåéâàíëàð ùå-ñàáà àëûíàðàã àéðûëûãäà ìöàëèúÿåäèëèð. Õÿñòÿëèéèí õàðàêòåðèíäÿíâÿ ìàääÿëÿð ìöáàäèëÿñè ïîç-üóíëóüóíóí äÿðÿúÿñèíäÿí àñûëûîëàðàã ìöàëèúÿ âàñèòÿëÿðè âÿìåòîäëàðû ñå÷èëèá òÿòáèã åäèëèð.
Ðåñïóáëèêàìûçäà ùåéâàí-äàðëûüûí èíêèøàôûíà ìàíå îëàíñÿáÿáëÿðäÿí áèðèäÿ éåðëè (åïèäå-ìèê) õÿñòÿëèêëÿðäèð. Êèìéàëàø-ìà èëÿ ÿëàãÿäàð îëàðàã ìöõòÿëèôòîðïàã ãóðøàãëàðûíäà ìàêðî âÿìèêðîåëåìåíòëÿðèí ñÿâèééÿñèêÿñêèí ñóðÿòäÿ äÿéèøìèøäèð.Áóíóíëà ÿëàãÿäàð îëàðàã áèòêè-ëÿðèí ìèíåðàë òÿðêèáèíäÿ áàø âå-ðÿí äÿéèøèêëèê ùåéâàí îðãàíèç-ìèíäÿ ýåäÿí ìöáàäèëÿ ïðîñåñ-ëÿðèíÿ ÷îõ úèääè òÿñèð ýþñòÿðèð.
Ùåéâàíäàðëûüûí äàùà äà èí-êèøàô åòäèðèëìÿñèíäÿ ìöùöììÿñÿëÿëÿðäÿí áèðè äÿ åëìèí íàè-ëèééÿòëÿðèíèí èñòåùñàëàòà òÿòáèãåäèëìÿñèäèð. Áóíó ùÿéàòà êå÷èð-ìÿêäÿ ìöòÿõÿññèñëÿðèí öçÿðèíÿáþéöê ìÿñóëèééÿòëÿð äöøöð.Îíà ýþðÿ äÿ ìöòÿõÿññèñëÿðèíèõòèñàñûíûí àðòûðûëìàñû ìÿñÿëÿëÿ-ðè èíäè õöñóñè ÿùÿìèééÿò êÿñáåäèð. Áèçèì ÿí áþéöê áÿëàëàðû-ìûçäàí áèðè äÿ ìöòÿõÿññèñëÿðèíþç öçÿðèëÿðèíäÿ èøëÿìÿìÿñèäèð.Áåëÿ êè, áàéòàð ùÿêèìëÿðèí ÿê-ñÿðèééÿòè èíñòèòóòó áèòèðäèêäÿíñîíðà èõòèñàñûíà àèä áèð äÿíÿäÿ îëñóí ÿäÿáèééàòäàí èñòèôàäÿåòìèðëÿð. Ùàëáóêè, úèíñ ìàë-ãà-ðàéà õèäìÿò åòìÿê ö÷öí áàéòàðìöòÿõÿññèñëÿðèíäÿí äÿðèí áèëèêòÿëÿá îëóíóð.
Ìÿëóìäóð êè, îðãàíèçì àðäû-àðàñû êÿñèëìÿäÿí, ìöòÿìàäèýåäÿí ìàääÿëÿð ìöáàäèëÿñèíèíñàéÿñèíäÿ þç ùÿéàò ôÿàëèééÿòèíèäàâàì åòäèðèð. Î, õàðèúäÿí ãèäàìàääÿëÿðèíè ãÿáóë åäèð, äÿðèíäÿéèøèêëèêëÿðÿ óüðàäûð, þçöíÿ ëà-çûì îëàí ìàääÿëÿðè ìÿíèìñÿ-éÿðÿê àññèìèëéàñèéà ïðîñåñèíÿóüðàäûð. Îðãàíèçì ãÿáóë åòäèéèìàääÿëÿðè þç åùòèéàúûíà ýþðÿïàð÷àëàéûð âÿ áó çàìàí àðòûãìÿùñóëëàð èôðàçàò îðãàíëàðû âà-
ñèòÿñèëÿ õàðèúÿ òóëëàíûð, áóíóíëàäà äèññèìèëéàñèéà ïðîñåñè èúðàîëóíóð.
Ùåéâàí îðãàíèçìèíäÿ ìàä-äÿëÿð ìöáàäèëÿñèíèí ÿñàñûíûôåðìåíò âÿ ùîðìîíëàðûí èøòèðàêûèëÿ ýåäÿí áèîêèìéÿâè ïðîñåñëÿ-ðèí áèð-áèðèíè òàìàìëàìàñû òÿø-êèë åäèð. ×åâðèëìÿ ïðîñåñëÿðèíäÿâèòàìèíëÿð âÿ ìèíåðàë ìàääÿëÿðìöùöì ðîë îéíàéûð. Áó ýþñòÿðè-ëÿíëÿð ïðîñåñëÿðèí áèðèíäÿìöÿééÿí ïîçüóíëóã îëäóãäà î,ìàääÿëÿð ìöáàäèëÿñèíäÿ äÿéè-øèêëèê éàðàäûð, îðãàí âÿ òîõóìà-ëàðûí ôÿàëèééÿòè çÿèôëÿéèð, ôèçèîëîæèïðîñåñëÿð þç èñòèãàìÿòèíè äÿéè-øèð, ãàíäà âÿ ùöúåéðÿ ìàéå-ñèíäÿêè áèðëÿøìÿëÿðèí ìöâàçè-íÿòè ïîçóëóð. Áöòöí áóíëàðûíÿñàñûíû éåìëÿðèí òÿðêèáèíäÿ,éåìëÿìÿíèí òåõíîëîýèéàñûíäà,ùåéâàíëàðûí ñàõëàíûëìàñû, áÿñ-ëÿíìÿñè âÿ îíëàðûí èñòèôàäÿ åäèë-ìÿñè ãàéäàëàðûíäà âÿ ñ. îëàíïîçüóíëóãëàð òÿøêèë åäèð.
Ýþâøÿéÿí ùåéâàíëàðäàìàääÿëÿð ìöáàäèëÿñè ïîçüóí-ëóüó õÿñòÿëèêëÿðè ìöðÿêêÿá ïà-òîýåíåçÿ ìàëèê îëóð. Áåëÿ äÿðèíìöáàäèëÿ ïîçüóíëóüó þçöíöìöõòÿëèô ñèñòåìëÿðèí ôÿàëèééÿòèí-äÿ êÿñêèí ñóðÿòäÿ ýþñòÿðÿðÿêõÿñòÿëèê ÿìÿëÿ ýÿòèðèð.
Ìàääÿëÿð ìöáàäèëÿñè ïîç-üóíëóãëàðû íÿòèúÿñèíäÿ ÿìÿëÿýÿëÿí õÿñòÿëèêëÿðèí áþéöê ÿêñÿ-ðèééÿòè õðîíèêè ýåäèøÿ ìàëèêäèð.Îíà ýþðÿ îíëàðûí áàøëàíüûúäþâðöíäÿ åëÿ áèð êëèíèê ÿëàìÿòýþðöíìöð.
Éåðëè øÿðàèòÿ óéüóíëàøìûøìàë-ãàðà àðàñûíäà áó õÿñòÿëèê-ëÿðÿ àç ìèãäàðäà òÿñàäöô îëóí-ñà äà õàðèúäÿí ýÿòèðèëìèø ìÿù-ñóëäàð úèíñ ìàë-ãàðà áåëÿ øÿ-ðàèòÿ óéüóíëàøà áèëìèð âÿ îðãà-
íèçì òÿäðèúÿí ñþêöëìÿéÿ áàø-ëàéûð. Áó çàìàí áèçÿ ìÿëóì îë-ìàéàí áèð ñûðà õÿñòÿëèêëÿð áàøâåðèð. Îíà ýþðÿ äÿ úèíñ ìàë-ãà-ðà âåðèëÿí òÿñÿððöôàòëàðäà úèääèáàéòàðëûã-ñàíèòàðèéà òÿëÿáëÿðèíÿúàâàá âåðÿí øÿðàèò éàðàäûëìàëû-äûð. Áóíóí ö÷öí áèðèíúè íþâáÿ-äÿ áàéòàð ìöòÿõÿññèñëÿðèí èõòè-ñàñàðòûðìà êóðñëàðûíäàí êå÷-ìÿñèíè òÿøêèë åòìÿêëÿ, îíëàðûíñàâàäûíûí ýöíöí òÿëÿáëÿðèíÿúàâàá âåðìÿñèíÿ, úèíñ ìàë-ãà-ðàíûí ñàëàìàò ñàõëàíìàñûíà âÿòÿëÿôàòûí îëìàìàñûíà íàèë îë-ìàã ëàçûìäûð.
Öìóìèééÿòëÿ, èðèáóéíóçëóùåéâàíëàð àðàñûíäà ùÿçì îðãàí-ëàðûíûí õÿñòÿëèêëÿðè çàìàíû ìöàëè-úÿ èøëÿðè àïàðûëìàñà âÿ õÿñòÿëèêóçóí ìöääÿò äàâàì åäÿðñÿ ñîí-äà éåíÿ äÿ ìàääÿëÿð ìöáàäèëÿñèïîçóëóð.
Èðèáóéíóçëó ùåéâàíëàðäà ìàä-äÿëÿð ìöáàäèëÿñè ïîçüóíëóãëàðûçàìàíû éöêñÿê ìÿùñóëäàð ùåé-âàíëàðäà àñåòîíîìèéà, ñöìöêäèñòðîôèéàñû, éàëàìà, äàâàðëàðàðàñûíäà éóíóí òþêöëìÿñè, êþðïÿùåéâàíëàðäà äèñïåïñèéà âÿ öìó-ìèééÿòëÿ, ùåéâàíëàðäà áèð ñûðà âè-òàìèíëÿðèí àçëûüû âÿ éà ÷îõëóüóáàø âåðèð. Áó çàìàíäà áèð ñûðàõÿñòÿëèêëÿðèí êëèíèêè ÿëàìÿòëÿðèöçÿ ÷ûõûð. Éåì ïàéû òÿðòèá åäèëÿð-êÿí áöòöí áó ýþñòÿðèúèëÿðÿ íÿçÿðéåòèðèëìÿëèäèð êè, ùåéâàíëàð àðà-ñûíäà õÿñòÿëèê ùàëëàðû ìèíèìóìàåíäèðèëñèí.
Ð.Ù.Ìóðàäîâ, Àçÿðáàéúàí Åëìè-Òÿäãèãàò
Áàéòàðëûã Èíñòèòóòóíóí ùåé-âàíëàðûí éîëóõóúó õÿñòÿëèêëÿ-ðèíè þéðÿíÿí ëàáîðàòîðèéàíûíàïàðûúû åëìè èø÷èñè, áàéòàðëûãöçðÿ ôÿëñÿôÿ äîêòîðó
331 èéóë 2012-úè èë
Èéóíóí 27-29-äa ÒàéëàíääàÖìóìäöíéà Ùåéâàí Ñàüëàìëûüû Òÿøêè-ëàòûíûí (ÎÈÅ) âÿ ÁÌÒ-íèí ßðçàã âÿÊÿíä Òÿñÿððöôàòû Òÿøêèëàòûíûí (ÔÀÎ) òÿ-øÿááöñö èëÿ “Äàáàüà íÿçàðÿò öçðÿèêèíúè öìóìäöíéà” êîíôðàíñû êå÷èðèë-ìèøäèð.
Áó áåéíÿëõàëã òÿäáèðäÿ ÀçÿðáàéúàíûÊÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäàÄþâëÿò Áàéòàðëûã Õèäìÿòèíèí “Áàéòàðëûüààèä ãàíóí âÿ íîðìàòèâ ùöãóãè àêòëàðûíáåéíÿëõàëã ñòàíäàðòëàðà óéüóíëàøäûðûë-ìàñû öçðÿ èñëàùàòëàð ñåêòîðó”íóí ìÿñëÿ-ùÿò÷èñè, áèîëîýèéà öçðÿ ôÿëñÿôÿ äîêòîðó,Ùàúû Âÿëè Ãàðàéåâ òÿìñèë åòìèøäèð. Êîí-ôðàíñäàí éöêñÿê òÿÿññöðàòëàðëà ãàéûäàíHàúû Âÿëèíèí äöøöíúÿëÿðèíè îõóúóëàðà÷àòäûðìàã ÷îõ ìàðàãëû îëàðäû. Â.Ãàðàé-åâ äåìèøäèð:
-ßââÿëà “Áàéòàðëûã òÿáàáÿòè” ãÿçåòè-íèí áöòöí îõóúóëàðûíû âÿ áàéòàð ùÿêèì-ëÿðèìèçè ìöñÿëìàíëàðûí ìöãÿääÿñ àéûîëàí Ðàìàçàí àéûíûí ýÿëèøè ìöíàñèáÿ-òèëÿ òÿáðèê åäèð, îíëàðà ôèðàâàí ùÿéàò àð-çóëàéûð, òóòóëàí îðóúëàðûí âÿ ãûëûíàí íà-ìàçëàðûí ãÿáóë îëóíìàñûíû Óëó Òàíðû-äàí äèëÿéèðÿì.
Èøòèðàê÷ûñû îëäóüóì “Äàáàüà íÿçà-ðÿò öçðÿ èêèíúè öìóìäöíéà” êîíôðàíñûèéóíóí 27-29-äa Òàéëàíäûí Áàíãêîê
øÿùÿðèíäÿ êå÷èðèëäè. Êîíôðàíñäà 178 þë-êÿíèí 400-äÿí ÷îõ íöìàéÿíäÿñè èøòèðàêåäèðäè. Ö÷ ýöí äàâàì åäÿí 9 èúëàñäàäàáàã õÿñòÿëèéè èëÿ ÿëàãÿäàð 29 ìÿðóçÿäèíëÿíèëäè.
Áó áåéíÿëõàëã òÿäáèð ùàããûíäà èëêþíúÿ îíó ãåéä åäèì êè, äàáàã õÿñòÿëèéèäöíéàäà 1998-úè èëäÿí ÖìóìäöíéàÙåéâàí Ñàüëàìëûüû Òÿøêèëàòû âÿÖìóìäöíéà Òèúàðÿò Òÿøêèëàòû àðàñûíäààçàä õÿñòÿëèê ñòàòóñó ìàíäàòû àëàíäþðä õÿñòÿëèêäÿí áèðèäèð. Áó õÿñòÿëèêöçðÿ áèðèíúè öìóìäöíéà êîíôðàíñû2009-úó èëäÿ Ïàðàãâàéûí Àñóíñîí øÿ-ùÿðèíäÿ êå÷èðèëìèøäèð.
Èéóíóí 27-29-ó òàðèõëÿðèíäÿ êå÷èðèëÿíáó áåéíÿëõàëã êîíôðàíñûí åëìè âÿ òåõíèêèñåññèéàñû îëàí áèðèíúè ùèññÿñèíäÿ “Äàáàãõÿñòÿëèéèíèí äöíéàäà âÿçèééÿòèíèí õöëàñÿ-ñè” èúëàñûíäà 4 ìþâçó, “Äàáàüà íÿçàðÿòöçðÿ úèùàç âÿ àâàäàíëûüûí ýÿëÿúÿêäÿ òÿò-áèãè” èúëàñûíäà 2 ìþâçó, “Äàáàüûí àçàäñòàòóñó âÿ ùàçûðêû âÿçèééÿòèíèí ìöäàôèÿîëóíìàñû, ãîðóíóá ñàõëàíìàñû” èúëàñûíäà4 ìþâçó, “Äàáàüà íÿçàðÿò âÿ ãàðøûñûíûíàëûíìàñûíäà úèùàçëàðëà òÿúùèçàò ñòðàòåýèé-àñûíûí éîëëàðû” èúëàñûíäà 6 ìþâçó, èêèíúèùèññÿñèíäÿ èñÿ “Äàáàã âèðóñó áèðëèéè âÿñòðàòåýèéàñûíûí éîëëàðû” èúëàñûíäà 6 ìþâçóâÿ “Äàáàã âèðóñó áèðëèéè âÿ ðåýèîíàë ïðî-
ãðàìëàð”à àèä èêè èúëàñûíäà 9 ìþâçó,“Äàáàüà íÿçàðÿò öçðÿ öìóìäöíéàñòðàòåýèéàñû, èãòèñàäè, ñîñèàë âÿçèééÿòèíÿñàñ ñÿáÿáè âÿ ãèéìÿòëÿðèí ñàõëàíìàñûèëÿ ÿëàãÿäàð” èúëàñäà 4 ìþâçó äèíëÿíèë-äè, ýåíèø âÿ ùÿðòÿðÿôëè ìöçàêèðÿëÿð àïà-ðûëäû.
Êîíôðàíñûí èêèíúè ýöíöíöí áèðèíúè éàðû-ñûíäà ìÿðóçÿëÿðèí ÿòðàôûíäà ÷ûõûø åòìÿêëÿéàíàøû, Òàéëàíä õàëãûíû, âÿòÿíäàøëàðûíûÊîíñòèòóñèéàëû Ìîíàðõèéà åëàí åäèëìÿñèíèí80 èëëèéè ìöíàñèáÿòè èëÿ êîíôðàíñ èøòèðàê÷ûëàðûàäûíäàí òÿáðèê åòìÿéèì èúëàñûí ñÿäðèÀ.Ôóññåë òÿðÿôèíäÿí õöñóñè îëàðàãäÿéÿðëÿíäèðèëäè âÿ èøòèðàê÷ûëàðûí ñöðÿêëè àëãûø-ëàðû èëÿ ãàðøûëàíäû.
Åëÿ ùÿìèí ýöí êîíôðàíñ èøòèðàê÷ûëàðûö÷öí òÿøêèë îëóíìóø øàì éåìÿéè ÿðÿôÿñèí-äÿ Òàéëàíä êÿíä òÿñÿððöôàòû âÿ êîîïåðàòèâ-ëÿð íàçèðè òÿðÿôèíäÿí 16 þëêÿíèí íöìàéÿíäÿ-ñèíÿ, î úöìëÿäÿí Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêà-ñûíûí íöìàéÿíäÿñè îëàðàã ìÿíÿ äÿ õàòèðÿùÿäèééÿñè òÿãäèì îëóíäó.
Òÿäáèðèí ñîíóíúó ýöíö, èéóíóí 29-äàÖìóìäöíéà Ùåéâàí Ñàüëàìëûüû Òÿøêèëà-òûíûí (ÁÅÁ) Áàø äèðåêòîðó Äð.ÁåðíàðäÂàëëàò âÿ ÁÌÒ-íûí ßðçàã âÿ Êÿíä Òÿ-ñÿððöôàòû Òÿøêèëàòûíûí éöêñÿê ðöòáÿëè áàé-òàð ìÿìóðó Äð. Æóàí Ëóáðîñóí ñÿäðëèêëÿðèèëÿ êå÷èðèëÿí 8 âÿ 9-úó èúëàñëàðûíäà àéðû-
àéðû þëêÿëÿðèí, ðåýèîíàë òÿøêèëàò-ëàðûí, èñòåùñàëàò ñàùÿñèíäÿ ÷àëû-øàí èø àäàìëàðûíûí âÿ ñ. ÷ûõûøëà-ðû äèíëÿíèëäè. ×ûõûøëàðäà þëêÿëÿ-ðèí åïèçîîòîëîæè âÿçèééÿòè, äà-áàüà íÿçàðÿò, ïåéâÿíäëÿìÿëÿ-ðèí àïàðûëìàñû âÿ ðåôåðåíñ ëàáî-ðàòîðèéàëàð ùàããûíäà ìÿëóìàò-ëàð âåðèëäè.
Òÿäáèðäÿ Òöðêèéÿ Êÿíä Òÿ-ñÿððöôàòû âÿ Åâ Ùåéâàíëàðû Íàçèð-ëèéèíèí ßðçàã âÿ Íÿçàðÿò, Ùåé-âàíëàðûí Ñàüëàìëûã Õèäìÿòè âÿÊàðàíòèí Äåïàðòàìåíòèíèí áàøäèðåêòîðó Ù.Àñêàðîüëó “Ãÿðáè Àâ-ðàñèéà âÿ Îðòà Øÿðãäÿ äàáàã õÿ-ñòÿëèéè” ìþâçóñóíäà ýåíèø ìÿðó-çÿ èëÿ ÷ûõûø åòäè. Î, äàáàã âèðóñó-
íóí À,Î,Àñèéà-1 ñåðîòèïëÿðèíäÿí ìöäàôèÿîëóíìàã ö÷öí ìöñòÿãèë áèðëèê îëàðàã ÿëàãÿ-ëè, ÿñàñëû ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí èêè ñóáðåýèîíàëÃÿðáè Àâðàñèéà âÿ Îðòà Øÿðã òÿøêèëàòûíûí ôÿ-àëèééÿòè áàðÿäÿ ìÿëóìàò âåðäè. Ðåýèîíëàðäàòåç-òåç ìöøàùèäÿ åäèëÿí äàáàüûí Î (Ïàíà-ñèà-2), À (Èðàí-05) âÿ Àñèéà-1 òèïëÿðèíèí àéðû-àéðû þëêÿëÿðèí ÿðàçèñèíäÿ àøêàð åäèëäèéèíè õà-òûðëàòäû. Áó õÿñòÿëèéèí ýåíèøëÿíÿðÿê Ïàêèñòàíâÿ ßôãàíûñòàíäàí Òöðêèéÿ ÿðàçèñèíÿ êå÷äèé-èíè, áÿçÿí äÿ ýþçëÿíèëìÿäÿí Èñðàèë âÿ Ëèâèéàäà äàõèë îëìàãëà Ìÿðêÿçè Àñèéà âÿ ÎðòàØÿðã Àñèéà þëêÿëÿðèíÿ ýÿëèá ÷àòäûüûíû äèããÿ-òÿ ÷àòäûðäû âÿ ãåéä åòäè êè, 2008-úè èëäÿ Èðà-íûí Øèðàç øÿùÿðèíäÿ êå÷èðèëìèø ÔÀÎ âÿÁÅÁ-èí òÿøêèë åòäèéè êîíôðàíñäà áèëäèðèëÿíäàáàã õÿñòÿëèéèíÿ éîëóõìóø 14 þëêÿäÿ2020-úè èëÿäÿê äàáàüà íÿçàðÿò (ÚÿíóáèÃàôãàç þëêÿëÿðè äÿ äàõèë îëìàãëà) úèääè òÿø-êèë îëóíìàëûäûð.
Â.Ãàðàéåâ ñîíäà äàáàüûí ÷îõ òÿùëöêÿëèâèðóñ õÿñòÿëèéè îëìàñûíû áèð äàùà ãåéä åò-ìÿêëÿ éàíàøû, áèëäèðäè êè, ðåñïóáëèêàìûçûíàéðû-àéðû ðàéîíëàðûíäà áàéòàðëûã èäàðÿëÿðèìöâàôèã òÿëèìàòà óéüóí îëàðàã äàáàüà íÿ-çàðÿòè äàèì äèããÿò ìÿðêÿçèíäÿ ñàõëàìàëû âÿþëêÿìèçèí åïèçîîòèê ñàáèòëèéèíèí áóíäàíñîíðà äà ãîðóíìàñûíû òÿìèí åòìÿëèäèðëÿð.
É.Õàíâÿëè
ÄÀÁÀÜÀ ÍßÇÀÐßÒ ÙßÐ ÇÀÌÀÍ ÄÈÃÃßÒÌßÐÊßÇÈÍÄß ÎËÌÀËÛ
Éîä ìÿìÿëèëÿðèí ãèäàëàíìàñûíäàÿâÿçåäèëìÿç (åññåíñèàë) åëåìåíòäèð. Îãàëõàíâàðè âÿçèí òèðîêñèí Ò4 âÿ îíóíôÿàë ôîðìàñû îëàí òðèéîäòèðîíèí Ò3 ùîð-ìîíëàðûíûí ñèíòåçè ö÷öí âàúèáäèð. Áóùîðìîíëàð îðãàíèçìèí áîé àðòûìû âÿ èí-êèøàôû, ãëöêîçàíûí, çöëàëëàðûí, éàüëàðûíìåòàáîëèçìè âÿ ðåïðîäóêòèâ ôÿàëèééÿòèäÿ äàõèë îëìàãëà îðãàíèçìèí áèð ñûðà ôè-çèîëîæè ïðîñåñëÿðèíèí òÿíçèìëÿíìÿñèíäÿðîë îéíàéûð.
Ôàðìàêîëîæè úÿùÿòäÿí éîä òÿáèÿò òÿ-ðÿôèíäÿí éàðàäûëìûø óíèêàë äÿðìàíìàääÿñèäèð. Î éöêñÿê áèîëîæè ôÿàëëûüàìàëèê îëìàãëà òèááèäÿ âÿ áàéòàðëûãäàòÿòáèã åäèëÿí áèð ñûðà äÿðìàíëàðûí òÿñè-ðåäèúè àìèëèäèð.
Òÿñèðåäèúè ìàääÿñè éîä îëàí äÿð-ìàí âàñèòÿëÿðèíèí àíòèñåïòèê, àíòèìèê-ðîá, ôóíýèñèä, àíòèùåëìèíò, àíòèâèðóñ âÿàíòèïðîòîçîë õàññÿëÿðè éîäóí òÿñèðè èëÿòÿìèí åäèëèð.
Òàðèõ áîéó ýåíèø òÿòáèã åäèëÿí éîäïðåïàðàòëàðûíûí ùå÷ âàõò âÿ ùå÷ êèì òÿ-ðÿôèíäÿí àíòèáàêòåðèàë çÿèôëèéè ãåéä åäèë-ìÿìèøäèð.
Áþéöê Âÿòÿí ìöùàðèáÿñèíèí ýåòäèéèáöòöí äþâð ÿðçèíäÿ éàðàëàðûí èíôåêñèéà-ëàøìàñûíûí ïðîôèëàêòèêàñû ìÿãñÿäè èëÿòÿòáèã åäèëÿí éåýàíÿ àíòèñåïòèê âàñèòÿéîä îëìóøäóð (Ëèáîâ Ë.Ë., 1951-Ëåêàð-òâåííàÿ òåðàïèÿ. Îïûò Ñîâåòñêîé ìåäè-öèíû â Âåëèêîé Îòå÷åñòâåííîé âîéíå1941-1945 ã.).
Öçöí ìöääÿò éîäóí ìöõòÿëèô ïðåïà-ðàòëàðûíûí òÿòáèãè ýþñòÿðèð êè, îíëàðäàíýåíèø ñïåêòðëè âÿ äàùà òÿñèðëè îëàí (éî-äóí ñïèðòëè ìÿùëóëó âÿ áèð õëîðèä éîä)ïðåïàðàòëàð ùåéâàí âÿ èíñàí îðãàíèç-ìèíÿ éåðèäèëäèêäÿ êÿñêèí òîêñèêè òÿñèðýþñòÿðèðëÿð êè, áó äà îíëàðûí êëèíèê òÿòáè-ãèíè ìÿùäóäëàøäûðûð. Ìÿñÿëÿí, éîäóí30 ìë ñïèðòëè ìÿùëóëó áèð äÿôÿéÿ äàõèëÿâåðèëÿðñÿ áó áèð ãàéäà îëàðàã ëåòàë íÿ-òèúÿ èëÿ ãóðòàðûð. ßêñèíÿ, äàõèëÿ âåðèëäèê-äÿ òîêñèêè òÿñèð ýþñòÿðìÿéÿí éîä ïðå-ïàðàòëàðû (ìÿñÿëÿí êàëèóì éîä) ùå÷ áèðàíòèìèêðîá òÿñèð ýþñòÿðìèð âÿ îíëàðûíìèêðîáëàð òÿðÿôèíäÿí òþðÿäèëÿí õÿñòÿëèê-ëÿðèí ìöàëèúÿ âÿ ïðîôèëàêòèêàñû ìÿãñÿäèèëÿ èøëÿíìÿñè ìÿíàñûçäûð.
,,Îðãïîëèìåðñèíòåç Ñïá” ÌÌÚ-íèíìöòÿõÿññèñëÿðè, î úöìëÿäÿí òèáá ìöòÿ-õÿññèñëÿðè ìöàñèð éîä ïðåïàðàòëàðûíûíöñòöí âÿ ãöñóðëó úÿùÿòëÿðèíè ìöçàêèðÿåäÿðÿê éåíè âÿ äàùà öñòöí õàññÿëÿðÿìàëèê ìîíêëàâèò-1 ïðåïàðàòûíû éàðàòäû-ëàð.
Áó ïðåïàðàòäà éîä ñóëó ìÿùëóëäàïîëèìåð êîìïëåêñ øÿêëèíäÿäèð. Ïðåïà-ðàòûí êîìïîíåíòëÿðèíèí áåëÿ äöøö-íöëìöø øÿêèëäÿ ñå÷èëìÿñè ÿââÿëëÿð âÿùàë-ùàçûðäà òÿòáèã åäèëÿí áàøãà éîäïðåïàðàòëàðûíäàí ôÿðãëè îëàðàã ìîíêëà-âèò-1 õàðèúÿ òÿòáèã åäèëäèêäÿ ãûúûãëàíäû-ðûúû, äàõèëÿ âåðèëäèêäÿ èñÿ òîêñèêè òÿñèðýþñòÿðìèð.
Ìîíêëàâèò-1 éîä-ïîëèìåð ïðåïàðàòû-íûí ìöàëèúÿ-ïðîôèëàêòèêà õàññÿëÿðèíè þé-ðÿíìÿê ìÿãñÿäè èëÿ àïàðûëìûø òÿäãèãàòèøëÿðè èëÿ ñöáóò åäèëìèøäèð êè, éöêñÿê ïî-ëèìåð ìîëåêóëéàð éîä äàõèë åòìÿêëÿ éî-äóí ãûúûãëàíäûðûúû âÿ òîêñèêè òÿñèðè èòèð,ëàêèí îíóí ìèêðîåëåìåíò âÿ àíòèñïåòèêòÿñèðè áöòþâëöêäÿ ñàõëàíûëûð.
Ïðåïàðàòûí êëèíèêè àïðîáàñèéàñû ýþñ-òÿðäè êè, ìîíêëàâèò-1 öìóìè ìÿëóì àí-òèáèîòèêëÿð êèìè àíòèáàêòåðèàë õàññÿéÿ
ìàëèêäèð âÿ öñòÿëèê îíóí éàíàøû ìÿíôèòÿñèðëÿðè éîõäóð.
Ìîíêëàâèò-1 ýåíèø ñïåêòðÿ ìàëèêîëàí àíòèñåïòèê âÿ äåçèíôåêñèéàåäèúèìàääÿäèð. Ïðåïàðàò Ðóñèéà Ôåäåðàñèé-àñûíäà ÀÁÏ-24.6/01766Í-ëè ãåéäèééàò-äàí êå÷èá âÿ 01.04.2009-úó èëäÿ ÐÎÑÑÐÈ.Ô.Á 01.Á18596 Í-ëè óéüóíëóã ñåðòèôè-êàòû àëûá, ÒÓ ¹ 9337-007-46270704-2006 íîðìàòèâ òåõíèêè øÿðòëÿðÿ óéüóíîëàðàã áóðàõûëûð. Ùÿì÷èíèí ÀçÿðáàéúàíÐåñïóáëèêàñûíäà Àçÿðáàéúàí ÄþâëÿòÁàéòàðëûã Ïðåïàðàòëàðûíà Åëìè-ÍÿçàðÿòÈíñòèòóòó âÿ Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéèéàíûíäà Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèäìÿòèíäÿãåéäèééàòäàí êå÷èá (ñåðèéà ¹ 926-098-10, 17.09.2010). Ìîíêëàâèò-1 0,13,0,36, 1,75, 5, 10, 20, 30 âÿ 65 ëèòðëèê ïî-ëèìåð ãàáëàðäà áóðàõûëûð. Ùÿð áèð ãàáûíöçÿðèíäÿ ïðåïàðàòû áóðàõàí ìöÿññèñÿ-íèí àäû, öíâàíû, îíóí ìèãäàðû, òèúàðÿòíèøàíû, ùàçûðëàíìà âàõòû, ñåðèéà íþì-ðÿñè, ñàõëàíìà ìöääÿòè, ñàõëàíìà øÿ-ðàèòè âÿ ñ. ýþñòÿðèëìèøäèð. Ïðåïàðàòìöÿññèñÿíèí áóðàõäûüû ãàáëàðäà, ãóðó,èøûã äöøìÿéÿí âÿ ÿë÷àòìàéàí éåðäÿ 3-30Î Ú ñàõëàíìàëûäûð.
Ìîíêëàâèò-1 ïðåïàðàòûíûí áèîëîæèõöñóñèééÿòëÿðè îíäàí èáàðÿòäèð êè, î,ãðàììÿíôè âÿ ãðàììöñáÿò ìèêðîîðãà-íèçìëÿðÿ, ïàòîýåí ýþáÿëÿêëÿðÿ: Åñúùå-ðèúùðà úîëè, Ïðîòåóñ âóëãàðèñ, Ïñúóäîìî-íàñ àåðóýèíîñà, Ïñåóäîìîíàñ àíýóèëëè-ñåïòúà, Ñòàïùéëîúîúúóñ àóðåóñ, Úàíäèäààëáèúàíñ, Ìàëàññåçèà ïàúùóäåçìàòèñ,Àñïåðýèëëóñ ôóìèýàòóñ, À.íèýåð, Ïåíèúèëëè-óì ýðàíóëàòóì, Ôóçàðèóì ýðàìèíåðóì,Òðèúùîïùéòîí ìåíòàýðîïùýòåñ, Ìèúðîñ-ïîðóì úàíèñ, Ìèúîïëàçìà âÿ ñ. áàêòå-ðèéàëàðûí òÿíÿôôöñ ôåðìåíòèíè áëîêàäàåäÿðÿê, áóíóíëà äà áàêòåðèîñèä òÿñèðèíèýþñòÿðèð. Ïðåïàðàò 35-40 0Ú ãûçäûðûëäûã-äà, îíóí áàêòåðèîñèä õàññÿñè äàùà äàãöââÿòëÿíèð.
Ìîíêëàâèò-1 àíòèñåïòèê, äåçèíôåê-ñèéà, äåñåíñèâèëèçèñèéà, èëòèùàá ÿëåéùèíÿðåýåíåðàñèéà åäèúè òÿñèðÿ ìàëèêäèð. Éà-ðà íàùèéÿñèíÿ âÿ èëòèùàáè ñàùÿéÿ ïðåïà-ðàòû ñöðòäöêäÿ, ùÿìèí íàùèéÿäÿ ìåõà-íèêè ìöäàôèÿíè òÿìèí åäÿí éàðûìêå÷è-ðèúè ìèêðîñêîïèê, ùèäðîôèë ïëéîíêà (ïÿð-äÿ) éàðàäûð. Áó äà ïðåïàðàòûí ñöðòöëÿííàùèéÿäÿ ìåõàíèêè ãîðóéóúó ðîëóíóèúðà åòìÿêëÿ ïðåïàðàòûí òÿðêèáèíäÿ îëàíàêòèâ éîäóí òàì ÷ûõìàñûíà øÿðàèò éàðà-äûð.
Ïðåïàðàò êîìïîíåíòèíèí (òÿðêèáè-íèí) óíèêàë ñå÷èëìÿñè îíóí ýåíèø ñïåê-òðëè òÿñèðèíè òÿìèí åäèð (àíòèñåïòèê, ôóíý-èñèä, èëòèùàá âÿ þäåì ÿëåéùèíÿ, éàðàñàüàëäûúû, äåçèíôåêñèéàåäèúè âÿ ñ.).Ïðåïàðàò çàùèðÿí ãûðìûçûìòûë-ãÿùâÿéèðÿíýëè, çÿèô ñïåñèôèê ãîõóñó îëàí øÿôôàôìàääÿäèð.
Ïðåïàðàò äÿðè âÿ éà ñåëèêëè ãèøà ñÿò-ùèíÿ (ýþç êîíéóêòèâèíäÿí áàøãà) ÷ÿêèë-äèêäÿ ãûúûãëàíäûðûúû, éàíäûðûúû òÿñèð ýþñ-òÿðìèð âÿ éàðûìêå÷èðèúè, ìèêðîñêîïèêòÿáÿãÿ éàðàäûð. Ïðåïàðàò âàñèòÿñèëÿ òÿ-ìèçëÿíìèø ñàùÿ ñàðû ðÿíýÿ áîéàíûð êè,áóäà ñîðóëìà ùÿääèíäÿí àñûëû îëàðàãòÿäðèúÿí éîõà ÷ûõûð. Òÿáÿãÿ òÿìèçëÿí-ìèø ñÿòùèí ìöäàôèÿñèíè òÿìèí åäèð, áóâàõò éîä ïîëèìåðäÿí àéðûëàðàã ñîðóëóðêè, áó äà îíóí ìöàëèúÿâè òÿñèðèíè àðòû-ðûð.
Ïðåïàðàòûí òÿðêèáèíäÿ îëàí ïîëèìåð,ýöúëö àíòèîêñèäàíò òÿñèðÿ ìàëèêäèð. Îíà
ýþðÿ äÿ çÿùÿðëÿíìÿ, ìÿäÿ-áàüûðñàã-ëàðûí õðîíèêè õÿñòÿëèêëÿðè, ìÿäÿ þíëöêëÿ-ðèíèí àòîíèéàñû, ãàñòðîåíòåðèò, äèñïåí-ñèéà âÿ ñ. çàìàíû ìèêðîáëàðûí òîêñèíèíèçÿðÿðñèçëÿøäèðìÿ-äåòîêñèêàñèéàåäèúèòÿñèðÿ ìàëèêäèð.
Ïðåïàðàò éåðëè ãûúûãëàíäûðûúû, òîêñèêè,àëëåðýèê, ìîðôîýåí, èììóíîäåýðåññèââÿ êîíñîðîýåí òÿñèðÿ ìàëèê äåéèë.
Ìîíêëàâèò-1 òÿìèçëÿíìèø (ìåòàë,øöøÿ òàõòà, ðåçèí âÿ ñ.) ñÿòùëÿðè äàüûò-ìûð, õàðàá åòìèð, äîíäóðóëäóãäàí âÿäîíó à÷ûëäûãäàí ñîíðà þç õàññÿëÿðèíèòàì ñàõëàéûð.
Ìîíêëàâèò-1 ùåéâàíëàðûí âÿ ãóøëàðûíõÿñòÿëèêëÿðèíÿ ãàðøû ïðîôèëàêòèê âÿ ìöà-ëèúÿ âàñèòÿñè êèìè èñòèôàäÿ îëóíóð.
Èò âÿ ïèøèêëÿðäÿ àüûç áîøëóüóíóí èëòè-ùàáû çàìàíû (ñòîìàòèò, ïåðèîäîíòèò ïà-ðîäåíòîç, êàðèåñ âÿ ñ.) ìîíêëàâèò àåðî-çîë øÿêèëèíäÿ âÿ éà øïðèñëÿ ýöíäÿ 3-4äÿôÿ àüûç áîøëóüóíà ÷èëÿíèð. Õÿñòÿëèéèíàüûðëûã äÿðÿúÿñèíäÿí àñûëû îëàðàã ïðî-ñåñ 7-14 ýöí äàâàì åòäèðèëÿ áèëÿð.
Éóõàðû òÿíÿôôöñ éîëëàðû õÿñòÿëèéè çà-ìàíû (ëàðèíýèò, ëàðèíýîòðàõèò, ôàðèíýèò,ëèíôàäåíèò âÿ ñ.) ìÿñëÿùÿòäèð êè, ïðåïà-ðàòû õÿñòÿëèéèí èëê ÿëàìÿòëÿðè ýþðöíÿíçàìàíû èøëÿòìÿê: ïèøèêëÿðÿ 0.5-1.5 ìë,îðòà áîéëó èòëÿðäÿ 2.5-5 ìë, èðè èòëÿðÿ1.5-15 ìë àüûç áîøëóüóíà ýöíäÿ 2-3äÿôÿ ïðåïàðàò ÷èëÿíèð.
Áðîíõ âÿ àüúèéÿðëÿðèí èëòèùàáû çàìàíûïðåïàðàò áðîíõ âÿ àüúèéÿðäÿ îëàí éàïûø-ãàíâàðû åêñóäàòû éóìøàëäûá ñîðäóðìà ãà-áèëèééÿòèíÿ ìàëèêäèð. Áó ìÿãñÿäëÿ ïèøèêëÿðÿäàõèëÿ 5-15 äàìúû, ùÿð 3-4 ñààòäàí áèð, òÿ-ìèç ïðåïàðàò âÿ éà àç ñó ãàòûëûá âåðèëèð. Èòëÿð-äÿ èñÿ ñÿùÿð éåìÿéèíäÿí 20-30 äÿãèãÿ ãà-áàã 2-5 ìë ïðåïàðàò àç ìèãäàðäà ñóéà ãà-òûëûá âåðèëèð. Õÿñòÿëèéèí àüûðëûüûíäàí àñûëû îëà-ðàã ïðåïàðàòûí âåðèëìÿñè 4-7 ýöí äàâàì åò-äèðèëìÿëèäèð.
Áàêòåðèàë âÿ éà åòèîëîýèéàñû ìÿëóì îë-ìàéàí ìÿäÿ-áàüûðñàã ïîçüóíëóãëàðû çà-ìàíû ïðåïàðàò äàõèëÿ òÿìèç ùàëäà âÿ éà àçìèãäàðäà ñó èëÿ ãàðûøäûðûëûá âåðèëèð; ïèøèêëÿðÿ0.5 ìë, èòëÿðäÿ 1 ìë ùÿð êã äèðè ÷ÿêèéÿ ñóòêà-äà 2 äÿôÿ âåðèëèð.
Áèð ÷îõ úèíñ èòëÿð øÿùÿð øÿðàèòèíäÿôÿñèëäÿí àñûëû îëàðàã àòîíèê äåðèàòèòëÿõÿñòÿëÿíèð ùÿìèí íàùèéÿéÿ ìîíêëàâèòïðåïàðàòûíû ñöðòìÿêëÿ, ãàøûíìà äàéà-íûð âÿ éåðè èëòèùàáè ïðîñåñ êå÷èð. Ìîíê-ëàâèò-1 ùÿì÷èíèí 5-15 ìë òÿìèç ùàëäàäàõèëÿ âåðèëèð âÿ éà ñó èëÿ ãàòûøäûðûëûð(1:2-1:3) ìöàëèúÿ ö÷ ýöí ñóòêàäà 2 äÿ-ôÿ éåìÿêäÿí ãàáàã äàâàì åòäèðèëèð.Áåëÿëèêëÿ, ãàøûíìà âÿ èëòèùàáû ïðîñåñêå÷èá ýåäèð.
Èò âÿ ïèøèêëÿðäÿ åêçåìà ìöõòÿëèô ñÿ-áÿáëÿðäÿí îëà áèëèð, ýþáÿëÿê ìÿíøÿëè,íåéðîýåí, òîêñèêè ìàääÿëÿðèí òÿñèðèí-äÿí, ìàääÿëÿð ìöáàäèëÿñèíèí ïîçóë-ìàñûíäàí ìöõòÿëèô ýÿíÿëÿðèí âÿ äèýÿðïàðàçèòëÿðèí äèøëÿìÿñèíäÿí âÿ ñ. Áó-íóí ñÿáÿáèíè éàëíûç ùÿêèì ìöàéèíÿàïàðàíäàí ñîíðà àéäûíëàøäûðà áèëèð. Áóõÿñòÿëèêäÿ, áöòöí ùàëëàðäà ìîíêëàâèò-1àåðîçîë øÿêëèíäÿ èøëÿäèëèð. Ïðåïàðàò ñóò-êàäà 1-2 äÿôÿ èøëÿòìÿêëÿ ãàøûíìà øèø-êèíëèê âÿ èëòèùàáû ïðîñåñ òàìàìû èëÿ êå-÷èð.
Ìèêðîñïîðèéà ïèøèê âÿ èòëÿðäÿ ÿí ýå-íèø éàéûëìûø ýþáÿëÿê õÿñòÿëèéèäèð. Õÿñòÿèò âÿ ïèøèêëÿð èíñàíëàð àðàñûíäà (õöñóñè-ëÿ óøàãëàðäà) õÿñòÿëèéèí éàéûëìàñûíàñÿáÿá îëóð. Áó õÿñòÿëèêäÿ ïðåïàðàòûí 7-
14 ýöí èøëÿäèëìÿñè õÿñòÿëèéè ñàüàëäûð.Äåìîäåêîç-èòëÿðèí âÿ èíñàíëàðûí
õðîíèêè ýåäèøëè ïàðàçèòàð õÿñòÿëèéè îë-ìàãëà, ñîí âàõòëàðäà ýåíèø éàéûëìûø-äûð. Õÿñòÿëèéè äåìîäåêñ úèíñèíÿ àèäîëàí ýÿíÿëÿð òþðÿäèð. Õÿñòÿëèéèí ëîêàëèçÿ(àç áèð ñàùÿäÿ) îëàí ôîðìàñûíäà ïðåïà-ðàò íÿìëè êîìïðåñ øÿêëèíäÿ ýöíäÿ 1-2äÿôÿ èøëÿäèëèð. Õÿñòÿëèéè ýåíèø éàéûëìûøôîðìàñûíäà òÿêëèô îëóíóð êè, èñòè-èñòè(350Ú-éÿ êèìè) ìîíêëàâèò-1 ìÿùëóëóíäàýöíäÿ áèð äÿôÿ 5-7 ýöí ÷èìèçäèðèëñèí(òàì ñàüàëàíà êèìè). ×èìèçäèðäèêäÿíñîíðà èòè ôåíëÿ ãóðóëàìà ìÿñëÿùÿòäèð.
Ìîíêëàâèò ùÿì÷èíèí ìöõòÿëèô ñÿáÿá-ëÿðäÿí ÿìÿëÿ ýÿëìèø (ìöõòÿëèô ùÿøÿðàò-ëàðûí, ýÿíÿ, áèðÿ, àðû âÿ ñ.) äÿðèäÿ îëàíèëòèùàáëàðûí ãàðøûñûíû äà àëûð.
Èðè âÿ õûðäàáóéíóçëó ùåéâàíëàð.Ùàë-ùàçûðäà áèð ÷îõ ùåéâàíäàðëûã òÿ-ñÿððöôàòëàðûíäà éåíè äîüóëìóø áóçîâ-ëàðûí äèñïåïñèéà õÿñòÿëèéèíÿ ÷îõ òÿ-ñàäöô åäèëèð. Õÿñòÿëèê àäÿòÿí áóçîâóíäîüóëäóüó ýöíäÿí áàøëàìàãëà, ÷îõâàõò þëöìëÿ íÿòèúÿëÿíèð.
Õÿñòÿëèéèí ïðîôèëàêòèêàñû ìÿãñÿäèëÿïðåïàðàò äàõèëÿ òÿìèç ùàëäà âÿ éà àüûçñöäöíÿ ãàðûøäûðûëàðàã äîüóëäóüó ýöíö2-3-4 âÿ 7-8-9 ýöíëÿðèíäÿ 30-50 ìë,ñóòêàäà 2 äÿôÿ âåðèëèð.
Äèñïåðñèéàíû ìöàëèúÿ åòìÿê ìÿã-ñÿäèëÿ èñÿ ìîíêëàâèò-1 äàõèëÿ áèðèíúèýöí áèð äÿôÿ òÿìèç âÿ éà àüûç ñöäö èëÿ60-100 ìë ãàðûøäûðûëûá âåðèëèð. Ñîíðàêûýöíëÿðäÿ ñóòêàäà 30-50 ìë ýöíäÿ 2äÿôÿ è÷èðòäèðèëèð.
Õÿñòÿëèéè òàì ñàüàëòìàã ö÷öí, 2-4ýöí êèôàéÿò åäèð. ßýÿð äèñïåïñèéà òîê-ñèêè ÿëàìÿòëÿðëÿ ýåäÿðñÿ, ìîíêëàâèò-1ñèìïòîìàòèê ïðåïàðàòëàðëà ãàðûøûã âåðè-ëèð.
Äîüóìäàí ñîíðà ÷îõ âàõò ùåéâàí-ëàðäà èòè åíäîìåòðèòÿ òÿñàäöô îëóíóð.Ùåéâàíëàðûí õðîíèêè åíäîèìåòðèòè âÿ åí-äîìåòðèîçó (àíàäàíýÿëìÿ åíäîìåòðèò)ùåéâàíëàðûí äþë âåðìÿ ôóíêñèéàñûíû ïî-çóð âÿ íÿòèúÿäÿ ùåéâàíûí ÷ûõäàø îëìà-ñûíà ñÿáÿá îëóð. Àäÿòÿí åíäîìåòðèòèíÿêëÿðèí ïðîáëåìè îëìàãëà, ãîéóí âÿêå÷èëÿð àðàñûíäà àç òÿñàäöô åäèëèð.
Ìîíêëàâèò-1 ïðåïàðàòû åíäîìåòðèòõÿñòÿëèéè çàìàíû ïàòîýåí ìèêðîôëîðàíûìÿùâ åòìÿê, èëòèùàáû ïðîñåñè ýþòöðìÿêâÿ èëòèùàáû åêñóäàòû ùîïäóðìàã, ãàáè-ëèééÿòèíÿ ìàëèê îëìàãëà áàëàëûüûí ôóíê-ñèéàñûíû áÿðïà åäèð. Ïðîôèëàêòèêè ìÿã-ñÿäëÿ ïðåïàðàò äîüóìóí 2-3-úö ýöíöêàòåòåð âàñèòÿñè èëÿ ýöíäÿ áèð äÿôÿ 150-200 ìë áàëàëûüà éåðèäèëèð.
Ìöàëèúÿâè ìÿãñÿäëÿ, èíÿêëÿðèí èòè,éàðûìèòè âÿ õðîíèêè ýåäèøëè åíäîìåòðèò-ëÿðè çàìàíû ïðåïàðàò áàëàëûüà 150-200ìë, êå÷èëÿðÿ 50-80 ìë éåðèäèëèð. Õÿñòÿëèé-èí ýåäèøèíäÿí àñûëû îëàðàã ïðåïàðàò 24ñààòäàí áèð, 2-6 äÿôÿ éåðèäèëÿ áèëÿð.Ïðåïàðàòû éåðèòìÿçäÿí þíúÿ 37-38 0Úãûçäûðûëìàñû ìÿñëÿùÿòäèð. Ïðåïàðàòû éå-ðèäÿðêÿí éàõøû îëàð êè, áàëàëûüûí ÿçÿëÿ-ñèíè ñûõàí äÿðìàí ìàääÿñè äÿ âóðóë-ñóí. Áó çàìàí áàëàëûã ÿçÿëÿñè ñûõûë-ìàãëà, èðèíëè åêñóäàòûí êÿíàð îëìàñûíûòåçëÿøäèðèð.
Ñöä âÿçëÿðèíèí èëòèùàáè íÿòèúÿñèíäÿáàø âåðÿí ìàñòèò õÿñòÿëèéè, ñöä÷öëöê òÿ-ñÿððöôàòëàðûíäà àêòóëà áèð ïðîáëåìäèð.ßêñÿðÿí òÿñÿððöôàòëàðäà èòè êàòàðàë âÿèðèíëè ìàñòèòÿ òÿñàäöô îëóíóð. Õÿñòÿëèê÷îõ âàõò õðîíèêè ôîðìàéà êå÷ÿðÿê, ùåé-
âàíûí ÷ûõäàø îëìàñûíà ñÿáÿá îëóð.Ìîíêëàâèò-1 ïðåïàðàòû ïðàêòèêè îëàðàãìàñòèò õÿñòÿëèéèíèí áöòöí ôîðìàëàðûíäàîëäóãúà éàõøû íÿòèúÿ âåðìèøäèð.
Ñåðîçëó ìàñòèò çàìàíû ïðåïàðàòèíÿêëÿðèí ÿìúÿéèíÿ ñóòêàäà 1 äÿôÿ 2-3ýöí, êå÷èëÿðèí ÿìúÿéèíÿ èñÿ ñóòêàäàáèð äÿôÿ 2-3 ìë éåðèäèëèð. Èòè ôèáðèíîçëóìàñòèò çàìàíû èíÿêëÿðèí ÿìúÿéèíÿ ñóò-êàäà 1 äÿôÿ 5-10 ìë ïðåïàðàò 3-5 ýöíéåðèäèëèð. Êå÷èëÿðèí ÿìúÿéèíÿ 2-5 ìëñóòêàäà áèð äÿôÿ éåðèäèëèð. Ôèáðèíîçëó-èðèíëè ìàñòèò çàìàíû ìîíêëàâèò-1 èíÿêëÿ-ðèí ÿìúÿéèíÿ 10-20 ìë 7-10 ýöí, êå÷è-ëÿðèí ÿì-úÿéèíÿ èñÿ ñóòêàäà 1-2 äÿôÿ 2-5 ìë éåðèäèëèð.
Ôèáðèíîçëó èðèíëè àáñåñëÿøìÿ çàìàíûèíÿêëÿðèí ÿìúÿéèíÿ 10-20 ìë, êå÷èëÿðèíÿìúÿéèíÿ èñÿ 3-5 ìë, ýöíäÿ 2 äÿôÿïðåïàðàò âóðìàãëà ñàüàëàíà êèìè äà-âàì åòäèðèëìÿëèäèð. Áöòöí ùàëëàðäàÿìúÿéèí ñÿòùèíÿ äÿ ïðåïàðàò ñóòêàäà1-2 äÿôÿ ñöðòöëìÿëèäèð. ßìúÿéèí õàðèúè-íÿ ïðåïàðàò ñöðòöëÿðêÿí ìàñàæ åëÿìÿêìÿñëÿùÿòäèð (èðèíëè ìàñòèòäÿí áàøãà).Ïðåïàðàò ÿìúÿéÿ éåðèäèëìÿìèøäÿí ãà-áàã 35-370Ú ãûçäûðûëìàëûäûð. Ñöä âÿçëÿ-ðèíèí ïðîôèëàêòèêàñû ìÿãñÿäëÿ, ÿëëÿ âÿ éàìàøûíëà ñàüûì çàìàíû, ñàüûìäàí ãà-áàã éåëèí ñèëèíèð âÿ ïðåïàðàòûí ìÿùëóëóèëÿ ìàñàæ åäèëèð. Ñàüûìäàí ñîíðà éåëè-íèí ïðåïàðàòëà ñèëèíìÿñèíè âÿ ìàñàæûíûòÿêðàð åòìÿê îëàð âÿ éà éàõøû îëàð êè,ÿìúÿêëÿð ñòÿêàíäà îëàí ìîíêëàâèòèíè÷èíÿ ñàëûíñûí. Áó çàìàí ïðåïàðàò áàê-òåðèîñèò òÿñèð åòìÿêëÿ, ÿìúÿéè éóìøàë-äûð.
Ùåéâàíëàðäà íåêðîáàêòåðèîç. Áóèíôåêñèîí õÿñòÿëèê îëìàãëà, äÿðèäÿ ñå-ëèêëè ãèøàëàðäà, äàõèëè îðãàíëàðäà, ÿòðàô-ëàðäà èðèíëè íåêðîòèê ïðîñåñèí áàø âåð-ìÿñè èëÿ ñÿúèééÿëÿíèð. Õÿñòÿëèéèí ÷îõãÿäèìäÿí ìÿëóì îëìàñûíà áàõìàéà-ðàã, ìöõòÿëèô àäëàðëà: äûðíàã õÿñòÿëèéè,êå÷ÿë äîäàã, ãóçóëàðûí åíçîòèê ñòîìà-òèòè, áóçîâëàðûí äèôòåðèéàñû, ÷îøêàëàðûííåêðîòèê ñòîìàòèòè âÿ ñ. àäëàíûð.
Õÿñòÿëèéèí òþðÿäèúèñè-ôóñîáàúòåðèóìíåúðîïùîðó, ùÿðÿêÿòñèç, òîêñèí èõðàúåäÿí ìèêðîáäóð. Éîëóõìà çÿäÿëÿíìèøäÿðè âÿ éà ñåëèêëè ãèøà âàñèòÿñèíÿ êå÷èð.
ßýÿð òÿñÿððöôàòäà õÿñòÿëèê áàø âå-ðÿðñÿ ùåéâàíûí ñàõëàíûëäûüû éåðäÿ ìîí-êëàâèòëÿ äåçèíôåêñèéà òÿäáèðè àïàðûëûð. Áóìÿãñÿäëÿ 0.5 ìë ïðåïàðàò ì2 ñàùÿéÿ÷èëÿíèð.
ßýÿð éåìëÿìÿ çàìàíû õÿñòÿ ùåé-âàí àøêàð åäèëÿðñÿ, ùåéâàíûí ãàáàüûí-äàêû éåìÿ, ùåéâàíûí äèðè ÷ÿêèñèíèí ùÿðêã-íà 0,5 ìë ùåñàáû èëÿ ïðåïàðàò ÷èëÿíèðâÿ ùåéâàíà ýöíäÿ áèð äÿôÿ éåäèçäèðèëèð.Äûðíàãëàðäà ïðîñåñ âàðñà, äûðíàãëàðûè÷èíäÿ ïðåïàðàò îëàí ãàáà ñàëûíàðàã,30 äÿãèãÿ ñàõëàìàã ëàçûìäûð.
Íåêðîòèê òîõóìà êöòëÿñè âÿ ñàðüûìàòåðèàëëàðû òîïëàíàðàã éàíäûðûëûð.
Áóçîâëàðûí èòè âÿ õðîíèêè ðåñïèðàòîðõÿñòÿëèéè (áðîíõîïíåâðìîíèéà) çàìàíûìîíêëàâèò ïðåïàðàòû àåðîçîë øÿêëèíäÿèøëÿäèëèð. Áó ìÿãñÿäëÿ 5 ìë ïðåïàðàò ì2
ñàùÿéÿ 10% ãëèñåðèí ãàòûëàðàã ÷èëÿíèð(ãëèñåðèíè ãàòûëìàãäà ìÿãñÿä àåðîçî-ëóí ñòàáèë îëìàñûäûð).
Ïðåïàðàòû àåðîçîë øÿêëèíäÿ ÷èëÿìÿêö÷öí ÑÀà àïàðàòûíäàí âÿ äèýÿð àïà-ðàòëàðäàí èñòèôàäÿ åäèëèð.
Ïðåïàðàò ïðîôèëàêòèê ìÿãñÿäëÿ 3-5ýöíäÿí áèð, áèð äÿôÿ ìöàëèúÿâè ìÿã-
ñÿäëÿ ùÿð ýöí áèð äÿôÿ èøëÿäèëèð. Àäÿòÿí3-5 ýöí ùåéâàíûí òàì ñàüàëìàüûíà êè-ôàéÿò åäèð. Áåëÿëèêëÿ ïðåïàðàòûí òÿðêè-áèíäÿ îëàí éîäóí ðåçîïòèá òÿñèðè, àüúèé-ÿðäÿ þñêöðÿê âÿ áÿëüÿì èõðàúûíà þç òÿ-ñèðèíè ýþñòÿðèð.
Ìîíêëàâèò-1 ïðåïàðàòûíûí ãóø÷ó-ëóãäà èøëÿäèëìÿñè. Ìîíêëàâèò-1 ÐóñèéàÔåäåðàñèéàñûíûí ãóø÷óëóã òÿñÿððöôàòûí-äà ýåíèø ñûíàãäàí êå÷èðèëÿðÿê, áèð ÷îõõÿñòÿëèêëÿðèí òþðÿäèúèëÿðèíÿ ãàðøû (Ñàë-ìîíåëëà, Ïàñòåèðåëëà, Åñúùåðèúùèà, Úè-òîáúòåð, Ïðîòåóñ, Ïñåóäîìîíàñ, Ñòàï-ùéëîúîúúóñ, Àñïåðýèëëóñ, Úàíäèäà âÿñ.) åôôåêòëè íÿòèúÿ âåðìèøäèð.
Ãóøëàðûí éîëóõóúó õÿñòÿëèêëÿðèíèíìöàëèúÿñè ìÿãñÿäèëÿ 10-12 ìë ïðåïà-ðàò 1ë ñóéà ãàòûëàðàã 5 ýöí ãóøëàðà è÷èðò-äèðèëèð. Áóíóíëà éóõàðûäà àäëàðû ÷ÿêèëÿíõÿñòÿëèêëÿð ìöàëèúÿ îëóíóð.
Áóíäàí ÿëàâÿ ìîíêëàâèò ñó áîðóëàðûâàñèòÿñè èëÿ ãóøëàðûí ñó è÷äèéè ãàáëàðàâåðèëÿðêÿí, áîðóëàðäà îëàí åñúùåðèúùà,ïñåóäîìîíàñ, ñòàïùéëîúîúúóñ âÿ äèý-ÿð ïàòîýåí ìèêðîáëàðû ìÿùâ åäèð âÿáîðóëàðû òÿìèçëÿéèð.
Ïðåïàðàò èíêóáàòîðà ãîéóëàí éó-ìóðòàëàðûí äåçèíôåêñèéàñûíäà äà èøëÿ-äèëèð. Áó ìÿãñÿäëÿ èíêóáàòîðà ãîéóëàíéóìóðòàëàð 1-2 ñàíèéÿ ïðåïàðàòûí è÷èí-äÿ ñàõëàíûð âÿ ñîíðà èíêóáàòîðà ãîéó-ëóð. Íÿòèúÿäÿ äîüóëàí úöúÿëÿðèí ñàéû0.28-3%, çÿèô úöúÿëÿðèí ñàéû 0.48-2.4%, úöúÿ ÷ûõûìû íÿçàðÿòÿ íèñáÿòÿí1.5-6.5% àðòûð. Ùÿì÷èíèí èíêóáàòîðàéóìóðòà ãîéìàìûøäàí ãàáàã èíêóáà-òîðóí è÷è äåçèíôåêñèéà îëóíìàëûäûð.
Ïðåïàðàò ùÿì÷èíèí ãóø äàìëàðûíûíäåçèíôåêñèéàñûíäà äà èøëÿäèëèð. Ìÿãñÿäãóø äàìëàðûíûí ñàíèòàð âÿçèééÿòèíè éàõ-øûëàøäûðìàã, ùàâàäà îëàí ìèêðîôëîðàíûìÿùâ åòìÿêëÿ ãóøëàðûí éîëóõìàñûíûíãàðøûñûíû àëìàãäûð.
Éóìóðòàëûã òîéóãëàðà ùÿð êã äèðè ÷ÿ-êèéÿ 5 ýöí 1 ìë ïðåïàðàò âåðèëìÿêëÿéóìóðòàíûí òÿðêèáèíäÿ ìèêðîáèîåëå-ìåíò-éîäóí ìèãäàðû 4-28 äÿôÿ àðòûð. Áóäà èíñàíëàð àðàñûíäà éîä ÷àòûøìàçëûüû-íûí ãàðøûñûíû àëûð.
Ìîíêëàâèò-1 ïðåïàðàòû ùÿìè÷èíèí áà-ëûã÷ûëûã òÿñÿððöôàòëàðûíäà áàëûã âÿ áàëûãêöðöñöíöí ñàïðîëèýíåîç õÿñòÿëèéèíÿãàðøû èøëÿäèëèð.
Àðû÷ûëûã òÿñÿððöôàòëàðûíäà èñÿ àñêî-ñôåðîç âÿ àñïåðýèëëîç õÿñòÿëèéèíÿ ãàðøûèøëÿäèëèð.
Ìîíêëàâèò-1 ïðåïàðàòû èëÿ èøëÿéÿð-êÿí, àäû øÿõñè ýèýèéåíèê ãàéäàëàðà ðè-àéÿò åëÿìÿê ëàçûìäûð. Ìîíêëàâèò éåðëèãûúûãëàíäûðûúû âÿ òîêñèêè òÿñèðÿ ìàëèêäåéèë. Ïðåïàðàòëà èøëÿéÿðêÿí òÿíÿôôöñ âÿýþçëÿðèí ãîðóíìàñûíäà õöñóñè ãîðóé-óúóëàðäàí èñòèôàäÿ åòìÿéÿ äÿ åùòèéàúéîõäóð.
Éîä ïðåïàðàòûíà éöêñÿê ùÿññàñîëàí âÿ ãàëõàíâàðû âÿçèí ùèïåðôóíêñèé-àñû îëàí øÿõñëÿð ïðåïàðàòëà èøëÿìÿìÿëè-äèð.
Ìîíêëàâèò-1 úèâÿ ïðåïàðàòëàðû èëÿ áè-ðýÿ èøëÿäèëìÿìÿëèäèð. Áåëÿ êè, úèâÿ ïðå-ïàðàòëàðû ìîíêëàâèòèí äåçèíôåêñèéà õàñ-ñÿñèíè èíàêòèâëÿøäèðèð.
È.ßçèìîâ, Àçÿðáàéúàí Äþâëÿò Áàéòàðëûã Ïðå-
ïàðàòëàðûíà Åëìè-Íÿçàðÿò Èíñòèòóòó-íóí äèðåêòîðó, áàéòàðëûã åëìëÿðè äîê-òîðó, ïðîôåññîð
Áàêû, 23 èéóë (ÀçÿðÒÀú). Ñèçîôèñäÿ èøëÿéèðñèíèç? Ùÿðÿêÿòñèçùÿéàò òÿðçè êå÷èðìÿéÿ ìÿúáóð-ñóíóç? Ùèïîäèíàìèéà ñèçè ÷îõýþçëÿòìÿéÿúÿê, î, èíñàíû èíôàðê-òà ýÿòèðèá ÷ûõàðìàüà ãàäèðäèð!Õîøáÿõòëèêäÿí, Áðèòàíèéà àëèìëÿ-ðè îôèñ èø÷èëÿðèíèí áó áÿëàäàí éà-õà ãóðòàðìàñûíà êþìÿê ýþñòÿð-ìÿéèí àñàí éîëóíó òàïìûøëàð.Îíëàð ñàäÿúÿ àâòîìîáèëëÿðäÿíâåëîñèïåäëÿðÿ êå÷ìÿéè òÿêëèôåäèëÿð.
10000 àäàìûí èøòèðàêû èëÿàïàðûëìûø òÿäãèãàòëàð ñöáóò åò-ìèøäèð êè, âåëîñèïåääÿ ýöíäÿëèêýÿçèíòèëÿð èíôàðêò õÿñòÿëèêëÿðèíè50 ôàèç àçàëäûð. Áåëÿ íÿòèúÿéÿíàèë îëìàã ö÷öí ýöí ÿðçèíäÿ úÿ-ìè 6 êì ìÿñàôÿ ãÿò åòìÿê éåòÿð
êè, áó äà òÿõìèíÿí èøÿ âÿ åâÿýåäèëÿí éîëà áÿðàáÿðäèð.
Âåëîñèïåä ñöðìÿê òñèêëèêéöêäöð, áåëÿ ìÿøãëÿð öðÿê ÿçÿ-ëÿñèíèí âÿçèééÿòèíÿ äàùà éàõøûòÿñèð ýþñòÿðèð.
Áóíäàí áàøãà, âåëîñèïåäýÿçèíòèëÿðè àðòûã ÷ÿêè èëÿ ìöáàðè-çÿäÿ ñÿìÿðÿëèäèð. Áèð ñààò âåëî-ñèïåääÿ ýÿçìÿê 300 êèëîêàëîðèñÿðô åòìÿéÿ, ùÿð ýöí éàðûì ñà-àòëûã ýÿçèíòèëÿð èñÿ àçû 5 êã àò-ìàüà èìêàí âåðèð.
Âåëîñèïåä ñöðìÿê-ãàäûíëà-ðûí þç îìáà âÿ ñàðüû ôîðìàñûíûéàõøûëàøäûðìàñû ö÷öí ÿí éàõøûöñóëäóð. Áóíäàí ÿëàâÿ, âåëîñè-ïåä ñöðìÿê ãàí äþâðàíûíû éàõ-øûëàøäûðûð âÿ èíñàíû ìöõòÿëèô äó-ðüóíëóã ùàëëàðûíäàí õèëàñ åäèð.
Áàêû, 23 èéóë (ÀçÿðÒÀú). Éàé ìþâñöìöíäÿ ùàâàëàðûí èñòè êå÷-ìÿñè èíñàíëàðûí êîíäèñèîíåðëÿðÿ îëàí òÿëÿáàòûíû àðòûðûð. Ëàêèí áó òåõ-íèêàäàí äöçýöí èñòèôàäÿ åäèëìÿäèêäÿ çèéàíû õåéðèíäÿí äàùà ÷îõîëóð. Ìöòÿõÿññèñëÿðèí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, êîíäèñèîíåðëÿðäÿí èñòèôàäÿ çà-ìàíû áàéûðäàêû ùàâà èëÿ îòàã òåìïåðàòóðó àðàñûíäà 10 äÿðÿúÿ ôÿðãîëìàëûäûð.
Êîíäèñèîíåðäÿí èñòèôàäÿ çàìàíû èíñàí îðãàíèçìèíäÿêè òåìïå-ðàòóð äà íÿçÿðÿ àëûíìàëûäûð. Áåëÿ êè, èíñàí îðãàíèçìèíäÿ òåìïåðà-òóð 36-35 àðàñû îëóðñà êîíäèñèîíåðäÿ äÿðÿúÿ 26-íû ýþñòÿðìÿëèäèð.ßí éàõøû ùàëäà 27 äÿðÿúÿ.
Êîíäèñèîíåðëÿðäÿí ùÿääèíäÿí àðòûã ÷îõ èñòèôàäÿ îòàüûí ùàâàñû-íà äà ìÿíôè òÿñèð ýþñòÿðèð. Ùàâàíûí âèòàìèí ãàéíàüû ùåñàá îëóíàíàåðîèîíëàð þç ôóíêñèéàñûíû èòèðèð. Áó äà îêñèýåí àçëûüûíà ñÿáÿá îëóð.
Áó ãóðüóäàí èñòèôàäÿ ðåæèìëÿðè äöçýöí ãóðóëìàäûãäà èíñàíëàðäàìþâúóä îëàí áèð ñûðà õÿñòÿëèêëÿð äàùà äà àüûðëàøûð. Ùÿìèí íàùèéÿëÿð-äÿ ãóðóìàëàð áàø âåðèð.
Ìöòÿõÿññèñëÿðèí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ èñòèôàäÿ îëóíàí êîíäèñèîíåðëÿðèíâàõòûíäà òÿìèçëÿíìÿìÿñè äÿ õîøàýÿëìÿç ôÿñàäëàð éàðàäûð. Áó äààñìà, àëëåðýèéà êèìè õÿñòÿëèêëÿðÿ éîë à÷ûð. Áöòöí éàðàíà áèëÿúÿêìÿíôè ùàëëàðûí ãàðøûñûíû àëìàã ö÷öí èñÿ êîíäèñèîíåðëÿðäÿí äöçýöíèñòèôàäÿ îëóíìàñû âàúèáäèð.
ÈÍÔÀÐÊÒÄÀÍ ÃÀ×ÌÀÃÖ×ÖÍ
ÊÎÍÄÈÑÈÎÍÅÐÄßÍ ÄÖÇÝÖÍÈÑÒÈÔÀÄß ÅÄÈËÌßÌßÑÈ ÀÜÛÐ
ÔßÑÀÄËÀÐÀ ÑßÁßÁ ÎËÀ ÁÈËßÐ
ÌÎÍÊËÀÂÈÒ-1 ÏÐÅÏÀÐÀÒÛÍÛÍ ÁÀÉÒÀÐËÛÃÄÀ ÓÜÓÐËÓ ÍßÒÈÚßËßÐÈ
4 31 èéóë 2012-úè èë
Áàø ðåäàêòîð:Ù.ÙßÑßÍÎÂÀ
Ö í â à í û ì û ç :1115-Áàêû øÿùÿðè, 8-úè
ìèêðîðàéîí, 3123-úö êâàðòàë. Òåëåôîíëàð: (012)563-52-08,
(012)563-50-06, (012)562-23-19 (124) (êîì.)
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà
Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèäìÿòèíèí åëìè, ïðàêòèêè, íÿçÿðè âÿ
èúòèìàè àéëûã ãÿçåòè
Ëèñåíçèéà ¹ в 262
“Àçÿðáàéúàí”íÿøðèééàòûíäà îôñåò öñóëó
èëÿ ÷àï îëóíìóøäóð
Èíäåêñ 2046Ñèôàðèø 2598Òèðàæû 3200Ãèéìÿòè 50 ãÿïèê
Áàíêäàêû ùåñàáëàøìà ùåñàáûìûç:Áåíåôèñàð (àëàí)áàíê:Àäû-ÀÁÁ Íÿðèìàíîâ ôèëèàëû; Êîäó:805540; ÂÞÈÍ: 9900001881; Ìöõáèð ùåñàáû: 0137010002031; Ñ.W.È.Ô.Ò. Áèê.:ÈÁÀÇÀÇ2ÕÀëàí ìöøòÿðè:Àäû: “Áàéòàðëûã òÿáàáÿòè”ãÿçåòè; Ùåñàá ¹-ñè 33803019449761544206 Êîäó-805540; ÂÞÈÍ-1500372511
ÀËËÀÙ ÐßÙÌßÒ ÅËßÑÈÍ
(ßââÿëè þòÿí ñàéëàðûìûçäà)
Ãîòóðëóã êëèíèê úÿùÿòúÿ îíà îõøàðõÿñòÿëèêëÿðäÿí, î úöìëÿäÿí äåðìàòèä-ëÿðäÿí, äÿìðîâäàí âÿ ãàøûíìà èëÿýåäÿí äèýÿð äÿðè õÿñòÿëèêëÿðèíäÿíÿñàñÿí ìèêðîñêîïäà ãîòóðëóã ýÿíÿ-ñèíèí âÿ éà îíóí éóìóðòàñûíûíýþðöíìÿñè èëÿ òÿôðèã åäèëèð.
Ãîòóðëóãëà ìöáàðèçÿíèí ÿñàñûíûòÿñÿððöôàòäà öìóìè áàéòàðëûã òÿäáèð-ëÿðèíèí âàõòûíäà âÿ äöçýöí ùÿéàòàêå÷èðèëìÿñè òÿøêèë åäèð. Ùåéâàíëàðâàõòàøûðû áàéòàð ìöàéèíÿñèíäÿí êå÷è-ðèëìÿëèäèð. Ãîòóðëóüà øöáùÿ äîüóðàíùåéâàíëàð äÿðùàë ñöðöäÿí àéðûëìàëûâÿ ìöàëèúÿ åäèëìÿëèäèð.
Ìöàëèúÿñè: Ãîòóðëóüó òÿñÿððöôàò-äà, øÿõñè ùÿéÿòäÿ âÿ ñ. òàì ìÿùâ åò-ìÿê ìÿãñÿäèëÿ ãîéóíëàðûí ìöàëèúÿñèèëÿ ïàðàëåë îëàðàã ùåéâàíëàð ñàõëà-íûëàí áèíàëàðäà äà ìöòëÿã ýÿíÿëÿðÿãàðøû òÿäáèðëÿð àïàðûëìàëûäûð. Áó ìÿã-ñÿäëÿ áèíàíûí ñàùÿñè ìåõàíèêè òÿ-ìèçëÿíäèêäÿí ñîíðà ìöõòÿëèô àêàðèñèäïðåïàðàòëàðëà äåçàêàðèçàñèéà åäèëèð.Àêàðèñèäëÿðäÿí äèàçèíîí-15, äèàçè-íîí-60, áëîòèê, åêòîâèë, íåîñèäîë, áó-58 âÿ ñ. ïðåïàðàòëàðäàí èñòèôàäÿ îëó-íóð. Ïðåïàðàòëàðûí ìÿùëóëó ùåéâàíëàðû÷èìèçäèðìÿê ö÷öí òÿëèìàòäà ýþñòÿðè-ëÿí ãàòûëûüû áèð ãÿäÿð àðòûã îëìàëûäûð.Äåçàêàðèçàñèéà çàìàíû ãàïû âÿïÿíúÿðÿ 1 ñààò ÿðçèíäÿ áàüëû ãàëìàëû-äûð. Áó ìöääÿòäÿ áèíàäà îëàí ýÿíÿ-ëÿð ìÿùâ îëóð. Áóíäàí ñîíðà áèíàíûíùàâàñû äÿéèøäèðèëèð âÿ ìöàëèúÿ îëóí-ìóø ãîéóíëàð ÿðàçèéÿ áóðàõûëûð.
Ìöàëèúÿäÿ ö÷ öñóëäàí èñòèôàäÿîëóíà áèëÿð: ãóðó, éàø, èíéåêñèéà.
Ùåéâàíûí äÿðèñèíäÿ ýÿíÿëÿðè òà-ìàìèëÿ ìÿùâ åòìÿê ö÷öí ìöàëèúÿÿðÿôÿñèíäÿ õÿñòÿëèéè òþðÿäÿí ýÿíÿëÿ-ðèí èíêèøàô ìÿðùÿëÿëÿðè íÿçÿðÿ àëûí-ìàëûäûð. Áåëÿ êè, ìöàëèúÿíèí ùàíñûöñóëëà àïàðûëìàñûíäàí àñûëû îëìàéà-ðàã ìöàëèúÿäÿ èñòèôàäÿ îëóíàí ïðåïà-ðàòëàð éóìóðòàëàðà òÿñèð åòìèð. Îäóðêè, ôÿàëèééÿòäÿ îëàí ýÿíÿëÿðè òÿëÿô åò-äèêäÿí 7-10 ýöí ñîíðà éóìóðòàäàí÷ûõìûø ýÿíÿëÿðÿ ãàðøû òÿêðàð ìöàëèúÿàïàðûëìàëûäûð.
Ãóðó öñóë. Áó öñóë ÿñàñÿí õÿñòÿ-ëèéèí òÿçÿ áàøëàíäûüû çàìàí âÿ äÿðè-íèí çÿäÿëÿíìèø ñàùÿñèíäÿ éàõøû íÿ-òèúÿ âåðèð. Çÿäÿëÿíìèø ñàùÿ 33%-ëèêöêöðä ìÿëùÿìè, 5%-ëè íàôòàëàí-ôåíî-ëó, ñÿðáÿñò êöêöðä äöñòö, íåôò-êðåîëèíâÿ ñ. ïðåïàðàòëàðäàí èñòèôàäÿ îëóíóð.Èò âÿ ïèøèêëÿðèí áöòöí áÿäÿíè ãîòóð-ëóüà òóòóëàðñà ìöàëèúÿ ÿââÿëúÿ áèðùèññÿäÿ, 2-3 ýöíäÿí ñîíðà èñÿ äèýÿðùèññÿäÿ àïàðûëûð. Ìÿëùÿìëÿð èñèäèëìèøùàëäà ôûð÷à èëÿ çÿäÿëÿíìèø íàùèéÿéÿñöðòöëöð.
Ñóëó öñóë. Èò âÿ ïèøèêëÿð áó öñóëëàìöàëèúÿ åäèëÿðñÿ, îíëàðûí çÿùÿðëÿí-ìÿñè áàø âåðäèéè ö÷öí ÷èìèçäèðèëìÿñèìÿñëÿùÿò äåéèë.
Ãîòóðëóüà ãàðøû ìöàëèúÿ âÿ ïðîôè-ëàêòèêà òÿäáèðëÿðè àðàñûíäà ùåéâàíëàðû÷èìèçäèðìÿ âàííàñû âÿ ÷èëÿéèúè ãóðü-óëàðäà êöòëÿâè ÷èìèçäèðèëìÿñèíèíáþéöê ÿùÿìèééÿòè âàðäûð. Áó ìÿã-ñÿäëÿ ëàáîðàòîðèéà ÿìÿêäàøëàðû òÿðÿ-ôèíäÿí ëàáîðàòîðèéà âÿ òÿñÿððöôàò øÿ-
ðàèòèíäÿ ñûíàãäàí êå÷èðèëìèø âÿìöñáÿò íÿòèúÿ âåðìèø, 0,2 %-ëè ôîçà-ëîí âÿ 0,2 %-ëè Áè-58 ïðåïàðàòëàðäàíèñòèôàäÿ îëóíìàñû ìÿñëÿùÿò ýþðöëöð.
Áóíëàðäàí áàøãà ãîòóðëóã ÿëåéùè-íÿ éöêñÿê åôôåêòèâëèéÿ ìàëèê îëàí äèà-çèíîí-15 âÿ äèàçèíîí-60 ïðåïàðàòëàðû1:1000 íèñáÿòèíäÿ èøëÿäèëèð, éÿíè 1ëïðåïàðàò 1000 ë ñóäà ùÿëë îëóíóð, áëî-òèê-âàííàäà ÷èìèçäèðìÿäÿ 1000 ë ñó-äà 0,5 ë ïðåïàðàò, ÷èëÿäèêäÿ èñÿ 200 ëñóäà 200 ìë ïðåïàðàò ùÿëë îëóíóð, åê-òîâèë-âàííà ö÷öí 1000 ë ñóäà 1 ë åêòî-âèë, ÷èëÿìÿê ö÷öí 1000 ë ñóäà 2 ë ïðå-ïàðàò ùÿëë îëóíóð.
Ñîéóã àéëàðäà ùåéâàíëàðû ÷èìèç-äèðÿðêÿí ìÿùëóëëàðäàí èñòè (18-250Ú)ùàëäà èñòèôàäÿ åòìÿê ìÿñëÿùÿòäèð.×öíêè áó çàìàí àêàðèñèä ïðåïàðàòëà-ðûí òÿñèðè äàùà äà ýöúëö îëóð.
Èíéåêñèéà öñóëó. Ñèäåêòèí ïðåïàðà-òû Àìåðèêàíûí Ñèàìèä êîìïàíèéàñûíûíýåíèø ñïåêòðëû àíòèïàðàçèòàð ïðåïàðàòû-äûð. Ãàðàìàëûí âÿ äàâàðëàðûí ãîòóð-ëóüóíäà (ïñîðîïòîç, àêàðîç, õîðèîï-òîç), èêñîäèä ýÿíÿëÿðèíäÿí áîîïùèëóñýÿíÿëÿðÿ ãàðøû ãîéóíëàðäà äèêòèîêàëéî-çà, äàíà âÿ ãîéóíëàðûí áàüûðñàã íåìà-òîäëàðûíà ãàðøû äÿðèàëòû ìîçàëàí âÿ åñò-ðîçà ãàðøû èøëÿíèëìÿñè òÿêëèô îëóíóð.
Èíñòèòóòóìóçóí ïðîòîçîîëîýèéà âÿùåëìèíòîëîýèéà ëàáîðàòîðèéàñûíûí ÿìÿê-äàøëàðû òÿðÿôèíäÿí Ñèéÿçÿíèí ãîéóí÷ó-ëóã òÿñÿððöôàòëàðûíäà ãîòóðëóãëà, èêñîäèäýÿíÿëÿðëÿ âÿ ùåëìèíòîç õÿñòÿëèêëÿðëÿ éî-ëóõìóø ãîéóíëàðäà áó ïðåïàðàò ñûíàã-äàí êå÷èðèëìèø âÿ éöêñÿê íÿòèúÿ ÿëäÿåäèëìèøäèð. Ìöàëèúÿ äîçàñû ùÿð 25 êã
äèðè ÷ÿêèéÿ 0,5 ìë ìèãäàðûíäà äÿðè àë-òûíà èíéåêñèéà åäèëèð. Ïðåïàðàò 7ýöíäÿí ñîíðà åéíè äîçàäà òÿêðàð òÿò-áèã åäèëèð.
Ùÿì÷èíèí ãîòóðëóüà ãàðøû èâåð-ìåúòèí âÿ äîðàìåúòèí èíéåêñèéàëàðûéàõøû íÿòèúÿ âåðèð.
Ïðîôèëàêòèêàñû: Ùåéâàíëàðûí ãîòóð-ëóüóíà ãàðøû ïðîôèëàêòèêè òÿäáèðëÿðèíàøàüûäàêû àðäûúûëëûãëà àïàðûëìàñû ìÿñëÿ-ùÿò ýþðöëöð.
Ùåéâàíëàðû ìöòÿìàäè áàéòàð áàõû-øûíäàí êå÷èðìÿê, ãîòóðëóüà øöáùÿëèëÿðèòÿúèëè àéûðûá ìöàëèúÿ åòìÿê, òÿñÿððöôàòàòÿçÿ ýÿòèðèëìèø ùåéâàíëàðûí 14 ýöíìöääÿòèíäÿ êàðàíòèíäÿ ñàõëàíìàñûíûòÿøêèë åòìÿê, ãîòóðëóüà ýþðÿ ãåéðè-ñàüëàì òÿñÿððöôàòëàðäàí ùåéâàí ýÿòèðèë-ìÿñèíè âÿ èíñàíëàðûí ñàüëàì òÿñÿððöôà-òà êå÷ìÿñèíè ãàäàüàí åòìÿê. Åëÿúÿ äÿõÿñòÿ ùåéâàíëàðûí îòëàã ñàùÿëÿðèíÿñàüëàì ùåéâàíëàðûí áóðàõûëìàìàñû,ãîòóðëóüà ýþðÿ ãåéðè-ñàüëàì òÿñÿððöôàò-ëàðäà ñàõëàíûëàí ùåéâàíëàðûí éàç âÿïàéûç àéëàðûíäà àêàðèñèä ïðåïàðàòëàðû èëÿ÷èìèçäèðèëìÿñè òÿøêèë åäèëìÿëèäèð.
Áöòöí áó ýþñòÿðèëÿí ìöàëèúÿ âÿïðîôèëàêòèêà èøëÿðèíÿ ÿìÿë åäèëìÿñèìàë-ãàðà ñàùèáëÿðèíÿ, ôåðìåðëÿðÿ èãòè-ñàäè ñÿìÿðÿ ýÿòèðìÿêëÿ êÿíä òÿ-ñÿððöôàòû âÿ åâ ùåéâàíëàðûíûí ñàüëàìâÿ ãöñóðñóç áÿñëÿíìÿñèíÿ õåéëè êþ-ìÿê åäÿð.
Ê.Ä.Ìèðçÿáÿéîâ, Ê.À.Èáðàùèìîâà,
Àçÿðáàéúàí Åëìè-Òÿäãèãàò Áàéòàðëûã Èíñòèòóòó
ÙÅÉÂÀÍËÀÐÛÍ ÃÎÒÓÐËÓà ÕßÑÒßËÈÉÈ
Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàé-òàðëûã Õèäìÿòèíèí ðÿùáÿðëèéè âÿ êîëëåêòèâè õèäìÿ-òèí ðÿèñ ìöàâèíè Åìèí Øàùáàçîâà, ÿìèñè îüëó
ÌÖÁÀÐÈÇ ØÀÙÁÀÇÎÂÓÍâÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèíùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàé-òàðëûã Õèäìÿòèíèí ðÿùáÿðëèéè âÿ êîëëåêòèâè õèäìÿ-òèí ðÿèñ ìöàâèíè Åìèí Øàùáàçîâà, ÿçèçè
ÐÎÇÀ ØÖÊÖÐ ÃÛÇÛ ÃÓËÈÉÅÂÀÍÛÍâÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèíùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàé-òàðëûã Õèäìÿòèíèí ðÿùáÿðëèéè âÿ êîëëåêòèâè õèäìÿ-òèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿ ìöùàñèáàòëûã ñåêòî-ðóíóí ìöäèðè Òàìàðà Áàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàé-òàðëûã Õèäìÿòèíèí ðÿùáÿðëèéè âÿ êîëëåêòèâè õèäìÿ-òèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿ ìöùàñèáàòëûã ñåêòî-ðóíóí ìÿñëÿùÿò÷èñè ßëéàð Ìåùäèéåâÿ, àòàñû
ÌÓÐÒÓÇ ÊÈØÈÍÈÍ âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèíùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Ñàëéàí Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí ðÿèñè Ð.ßì-ðàùîâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè Íåôò÷àëà ÐàéîíÁàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí ðÿèñè ßáöëôÿò Ìÿëèêîâà,àíàñû
ÑßÔÓÐß ÕÀÍÛÌÛÍ âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèíùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Ùàúûãàáóë Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí ðÿèñèØ.Àñëàíîâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè Íàâàùè ñàùÿáàéòàðëûã ìÿíòÿãÿñèíèí ìöäèðè Àéäûí Ùöñåéíî-âà, àíàñû
ÁßÉÈÌ ÕÀÍÛÌÛÍ âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèíùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Ùàúûãàáóë Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí ðÿèñèØ.Àñëàíîâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè èäàðÿíèí áàøìöùàñèáè Ýöëõàíûì Ìåùäèéåâàéà, ãàéíàíàñû
ØÈÐÈÍ ÕÀÍÛÌÛÍ âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèíùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Ùàúûãàáóë Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí ðÿèñèØ.Àñëàíîâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè Êÿíä Òÿ-ñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèä-ìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿ ìöùàñèáàòëûãñåêòîðóíóí ìöäèðè Òàìàðà Áàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ
âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Ùàúûãàáóë Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí ðÿèñèØ.Àñëàíîâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè Êÿíä Òÿ-ñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèä-ìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿ ìöùàñèáàòëûãñåêòîðóíóí ìÿñëÿùÿò÷èñè ßëéàð Ìåùäèéåâÿ,àòàñû
ÌÓÐÒÓÇ ÊÈØÈÍÈÍ âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèíùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Ùàúûãàáóë Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí ðÿèñèØ.Àñëàíîâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè Êÿíä Òÿ-ñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèä-ìÿòèíèí ðÿèñ ìöàâèíè Åìèí Øàùáàçîâà, ÿìèñèîüëó
ÌÖÁÀÐÈÇ ØÀÙÁÀÇÎÂÓÍâÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèíùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Ùàúûãàáóë Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí ðÿèñèØ.Àñëàíîâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè Êÿíä Òÿ-ñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèä-ìÿòèíèí ðÿèñ ìöàâèíè Åìèí Øàùáàçîâà, ÿçèçè
ÐÎÇÀ ØÖÊÖÐ ÃÛÇÛ ÃÓËÈÉÅÂÀÍÛÍâÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèíùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Àüñòàôà Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòèâèÊÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàé-òàðëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè Òàìàðà Áàüû-ðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿ-ðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Ãóáàäëû Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòèâèÊÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàé-òàðëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè Òàìàðà Áàüû-ðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿ-ðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Ãÿáÿëÿ Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí âÿ çîíàÁàéòàðëûã Ëàáîðàòîðèéàñûíûí êîëëåêòèâëÿðè ÊÿíäÒÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò ÁàéòàðëûãÕèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿ ìöùàñèáàò-ëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè Òàìàðà Áàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍâàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Øàìàõû Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí âÿ çîíàÁàéòàðëûã Ëàáîðàòîðèéàñûíûí êîëëåêòèâëÿðè Êÿíä
Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò ÁàéòàðëûãÕèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿ ìöùàñèáàò-ëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè Òàìàðà Áàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Øàìàõû Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí âÿ çîíàÁàéòàðëûã Ëàáîðàòîðèéàñûíûí êîëëåêòèâëÿðè ÊÿíäÒÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò ÁàéòàðëûãÕèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿ ìöùàñèáàò-ëûã ñåêòîðóíóí ìÿñëÿùÿò÷èñè ßëéàð Ìåùäèéåâÿ,àòàñû
ÌÓÐÒÓÇ ÊÈØÈÍÈÍâÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèíùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Íåôò÷àëà Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòèâèÊÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàé-òàðëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè Òàìàðà Áàüû-ðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿ-ðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Àüñó Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòèâèÊÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàé-òàðëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè Òàìàðà Áàüû-ðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍâàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿ-ðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Àüúàáÿäè Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí ðÿèñèÑ.Õóäèéåâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè Êÿíä Òÿ-ñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàéòàðëûã Õèä-ìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿ ìöùàñèáàòëûãñåêòîðóíóí ìöäèðè Òàìàðà Áàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍâàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Ñàëéàí Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí ðÿèñèÐ.ßìðàùîâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè Êÿíä Òÿ-ñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò ÁàéòàðëûãÕèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿ ìöùàñè-áàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè Òàìàðà Áàüûðî-âàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèðâÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Àüäàø Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòèâèÊÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà ÄþâëÿòÁàéòàðëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè ÒàìàðàÁàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍâàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Àüäàø Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòèâèèäàðÿíèí ðÿèñè Ñàùèá Ãóðáàíîâà, áàúûñû
ÑÀÙÈÁß ÕÀÍÛÌÛÍ âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿ äÿðèíùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Çÿíýèëàí Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòè-âè Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà ÄþâëÿòÁàéòàðëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè ÒàìàðàÁàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Òÿðòÿð Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòèâèÊÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà ÄþâëÿòÁàéòàðëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè ÒàìàðàÁàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Çÿðäàá Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòèâèÊÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà ÄþâëÿòÁàéòàðëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè ÒàìàðàÁàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍâàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Ãîáóñòàí Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí ðÿèñè È.Áàëàêèøèéåâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè Êÿíä Òÿ-ñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò ÁàéòàðëûãÕèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿ ìöùàñè-áàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè Òàìàðà Áàüûðî-âàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèðâÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Ãîáóñòàí Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí ðÿèñè È.Áàëàêèøèéåâ âÿ èäàðÿíèí êîëëåêòèâè Õèëìèëëè ñà-ùÿ áàéòàðëûã ìÿíòÿãÿñèíèí ìöäèðè
ßÌÈÐÕÀÍ ßÌÈÐ ÎÜËÓ ÉÓÑÈÔÎÂÓÍâÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèð, ìÿðùó-ìóí àèëÿñèíÿ âà éàõûíëàðûíà äÿðèí ùöçíëÿáàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Ëåðèê Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòèâèÊÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà ÄþâëÿòÁàéòàðëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè Òàìàðà
Áàüûðîâàéà, îüëó ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ
âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Çàãàòàëà Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòè-âè Êÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà ÄþâëÿòÁàéòàðëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè ÒàìàðàÁàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍâàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Úÿëèëàáàä Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí ðÿèñè Â.ßëèéåâ âÿ áàø ìöùàñèá Ì. Àáäóëëàéåâ ÊÿíäÒÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà Äþâëÿò Áàéòàð-ëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè ÒàìàðàÁàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèêëÿðèíè áèëäèðèðâÿ äÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèðëÿð.
Îüóç Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòèâèÊÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà ÄþâëÿòÁàéòàðëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè ÒàìàðàÁàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Ãàõ Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòèâèÊÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà ÄþâëÿòÁàéòàðëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè ÒàìàðàÁàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Øÿêè Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòèâèÊÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà ÄþâëÿòÁàéòàðëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè ÒàìàðàÁàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍâàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Ìàñàëëû Ðàéîí Áàéòàðëûã Èäàðÿñèíèí êîëëåêòèâèÊÿíä Òÿñÿððöôàòû Íàçèðëèéè éàíûíäà ÄþâëÿòÁàéòàðëûã Õèäìÿòèíèí èãòèñàäèééàò, ìàëèééÿ âÿìöùàñèáàòëûã ñåêòîðóíóí ìöäèðè ÒàìàðàÁàüûðîâàéà, îüëó
ÙÖÌÁßÒ ßÑÝßÐÎÂÓÍ âàõòñûç âÿôàòûíäàí êÿäÿðëÿíäèéèíè áèëäèðèð âÿäÿðèí ùöçíëÿ áàøñàüëûüû âåðèð.
Ùåéâàíäàðëûüûí ùàçûðêûèíêèøàô ìÿðùÿëÿñèíäÿ ìÿ-ìÿëè ùåéâàíëàð àðàñûíäàéåëèí õÿñòÿëèêëÿðè (ìàñòèòëÿð)÷îõ ýåíèø éàéûëìûø âÿ òÿ-ñÿððöôàòëàðà êöëëè ìèãäàðäàèãòèñàäè çèéàí âóðóð. Áó õÿ-ñòÿëèêëÿð ùåéâàíäàðëûã èíêè-øàô åòìèø þëêÿëÿðäÿ äàùà÷îõ þçöíö ýþñòÿðìèøäèð.Õÿñòÿëèêëÿðÿ ãàðøû ìöÿééÿíäÿðÿúÿäÿ ìöàëèúÿ-ïðîôèëàê-òèêà òÿäáèðëÿðè ùàçûðëàíñà äàéåíÿ îíëàð ùåéâàíëàðàðàñûíäà áèð ïðîáëåì îëà-ðàã ãàëìàãäàäûð.
Óçóí ìöääÿòäèð êè,Àç.ÅÒÁÈ-íèí ëàáîðàòîðèéàìöäèðè, áàéòàðëûã öçðÿ ôÿë-ñÿôÿ äîêòîðó ß.Ò.Ìÿì-ìÿäëè ìàñòèòëÿðÿ ãàðøû êîì-ïëåêñ ìöàëèúÿ-ïðîôèëàêòèêàâÿ ìöáàðèçÿ òÿäáèðëÿð ñèñ-òåìè èøëÿéèá ùàçûðëàìûøäûð.Ùàçûðäà ùÿìèí òÿäáèðëÿð ñè-ñòåìè ðåñïóáëèêàíûí ùåé-âàíäàðëûã òÿñÿððöôàòëàðûíäàòÿòáèã îëóíóð. ß.Ò.Ìÿì-ìÿäëè óçóí ìöääÿò áó ñà-
ùÿäÿ òÿäãèãàòëàð, òÿúðöáÿ-ëÿð âÿ ìöøàùèäÿëÿð àïàð-ìûøäûð. Î, þç øÿõñè òÿúðöáÿâÿ ìöøàùèäÿëÿðèíäÿí,åëÿúÿ äÿ ìöàñèð ÿäÿáèééàòìÿëóìàòëàðûíäàí èñòèôàäÿåäÿðÿê “Èíÿêëÿðèí éåëèí õÿñ-òÿëèêëÿðè” àäëû êèòàáû ùàçûðëà-ìûø âÿ ÷àï åòäèðìèøäèð.
Êèòàá 10,75 ÷àï âÿðÿãèùÿúìèíäÿ îëìàãëà éåëèíõÿñòÿëèêëÿðèíèí áöòöí ñàùÿ-ëÿðèíè ÿùàòÿ åäèð.
Êèòàáäà ÿí õîøàýÿëèìëèùàë îíäàí èáàðÿòäèð êè, ìà-ñòèòëÿðÿ ãàðøû òÿêëèô îëóíàíòÿäáèðëÿð ÄÁÕ-è òÿðÿôèíäÿíòÿñäèã îëóíìóø âÿ êèòàáàÿëàâÿ åäèëìèøäèð.
Ìÿëóì îëäóüó êèìè ñöäìÿìÿëè ùåéâàíëàðäà éåëèí-äÿ ñöä âÿçèëÿðèíäÿ èñòåùñàëîëìàãëà, éåëèí åéíè çàìàí-äà ñöäöí äåïîñó ùåñàáîëóíóð. Îäóð êè, éåëèíè õÿñ-òÿëèêëÿðäÿí ãîðóìàã, îíóäöçýöí ñàüûìà ùàçûðëàìàãâÿ îíà ëàçûìûíúà ãóëëóã åò-ìÿê ÷îõ âàúèáäèð. Ìöÿëëèôáó ìÿñÿëÿëÿðÿ äÿ êèòàáäàõöñóñè éåð âåðìèøäèð. Åéíèçàìàíäà ãåéä åòìÿê ëà-çûìäûð êè, ñöäöí éåëèíäÿÿìÿëÿ ýÿëìÿñè ÷îõ ìöðÿê-êÿá áèð áèîêèìéÿâè ïðîñåñíÿòèúÿñèíäÿ ìåéäàíà ýÿëèð.Áó ïðîñåñèí ìåõàíèçìèíèâÿ ñöä âÿçèëÿðèíèí ôèçèîëîæè
ôóíêñèéàñûíû îõóúóëàðà ÷àò-äûðìàã ö÷öí ìöÿëëèô éåëèíèíâÿ ñöä âÿçëÿðèíèí ôèçèîëîý-èéà âÿ àíàòîìèéàñûíû êèòàá-äà ÷îõ ìöôÿññÿë øÿðù åò-ìèøäèð.
Ìàñòèòëÿðèí ìþâúóä âÿéåíè äèàãíîñòèêàñû, ìöà-ëèúÿñè, èãòèñàäè çèéàíû, ïðîôè-ëàêòèêà âÿ ìöáàðèçÿ òÿäáèð-ëÿðè êèòàáäà ãûðìûçû õÿòëÿãåéä îëóíóð. Ìöÿëëèô áóí-ëàðëà êèôàéÿòëÿíìÿéèá êèòàá-äà ìàñòèòëÿðèí ìöàëèúÿ-ïðî-ôèëàêòèêàñûíäà ìöáàðèçÿòÿäáèðëÿðè ñèñòåìè âÿ êîí-ñåïñèéà ìÿñÿëÿëÿðèíè õöñó-ñè îëàðàã ãåéä åòìèøäèð.
Îíó äà ãåéä åòìÿê ëà-çûìäûð êè, ß.Ò.Ìÿììÿäëè-íèí íÿøð åòäèðäèéè “Èíÿêëÿðèíéåëèí õÿñòÿëèêëÿðè” êèòàáû ÷îõíÿôèñ, ìÿçìóíëó âÿ ÿùàòÿ-äÿ ùàçûðëàíìûøäûð. Äöøöíöðÿì êè, áó êèòàá èëê íþâáÿäÿáàéòàð ìöòÿõÿññèñëÿðè ùåé-âàíäàð ôåðìåðëÿðè âÿ äèýÿðùåéâàíäàðëûã ñàùÿñèíäÿ÷àëûøàí èíñàíëàð ö÷öí ÷îõôàéäàëû áèð âÿñàèòè îëàúàã-äûð.
Ì.Àáäóëëàéåâ, Àçÿðáàéúàí Åëìè-Òÿä-
ãèãàò Áàéòàðëûã Èíñòèòóòó-íóí åëìè èøëÿð öçðÿ äèðåê-òîð ìöàâèíè, áàéòàðëûãöçðÿ ôÿëñÿôÿ äîêòîðó
ÔÀÉÄÀËÛ ÂßÑÀÈÒÉÅÍÈ ÍßØÐËßÐ
Ïîðòóãàëèéà âÿ Èñïàíèéà áèîëîãëàðû éåðäÿí 1980 ìåòð àøàüûäà, äöíéàíûí ÿíäÿðèí ìàüàðàñûíäà ìÿñêóíëàøìûø úàíëû êÿøô åäèáëÿð. Áó ìàüàðà Àáõàçèéàäàéåðëÿøèð âÿ ýèðèøäÿí ÿí äÿðèí íþãòÿñèíÿ êèìè ìÿñàôÿ 2191 ìåòðäèð.
Áóüóìàéàãëûëàðà àèä åäèëÿí úàíëû "Ïëóòîìóðóñ îðòîáàëàýàíåíñèñ" àäëàíäûðû-ëûá. Ãàðàíëûãäà éàøàéàí ÿêñÿð ùåéâàíëàðäà îëäóüó êèìè, áó úàíëûíûí äà ýþçëÿ-ðè éîõäóð. Òàìàìèëÿ ãàðàíëûã, ýöíÿø øöàñû ÷àòìàéàí, äàèì ñîéóã øÿðàèòäÿ éà-øàìàüà "ìÿùêóì" ùåéâàí "ÿðàçè"äÿ ìÿùäóä ìèãäàðäà ðàñò ýÿëèíÿí ýþáÿëÿêâÿ öçâè ìàääÿ ÷öðöíòöëÿðè èëÿ ãèäàëàíûð.
Áèîëîãëàð ìàüàðàíûí éóõàðû ãàòëàðûíäà äàùà áèð íå÷ÿ éåíè úàíëû íþâö êÿøôåäèáëÿð. Äàùà ÿââÿëëÿð ÿí äÿðèíè Ìåêñèêàäàêû áèð ìàüàðàäà-éåðèí 920 ìåòð òÿð-êèíäÿ úàíëû íþâöíÿ ðàñò ýÿëèíìèøäè. Éåíè "ðåêîðäñìåí" ðóñèéàëû ìöòÿõÿññèñëÿ-ðèí èøòèðàêû èëÿ 2010-úó èëäÿ òÿøêèë åäèëìèø åêñïåäèñèéà çàìàíû àøêàðà ÷ûõàðûëûá.
ÉÅÐ ÑßÒÙÈÍÄßÍ 1980ÌÅÒÐ ÀØÀÜÛÄÀ ÉÀØÀÉÀÍ
ÚÀÍËÛ ÒÀÏÛËÛÁ“Òîñùèáà” øèðêÿòèíèí åëìè-òÿäãèãàò áþëìÿñè êàüûçëàðäà éàçûëàðû
ïîçóëàí òîíåðëè ÷àï ñèñòåìè éàðàòìûøäûð. Éåíè ñèñòåì áèð êàüûçû áèð íå÷ÿäÿôÿ èñòèôàäÿ åòìÿéÿ èìêàí âåðèð.
Êàüûçäàí éàçûíûíûí ïîçóëìàñû àéðûúà ãóðüó âàñèòÿñèëÿ ùÿéàòà êå÷èðèëèð.Áó çàìàí õöñóñè òÿðêèáëè òîíåð éöêñÿê òåìïåðàòóðäà ýþðöíìÿç îëóð.Áåëÿëèêëÿ éåíè ÷àï ñèñòåìè îôèñäÿ áèð êàüûçû 5 äÿôÿ èñòèôàäÿ åòìÿéÿ èìêàíâåðèð. Éåíè òîíåð éàëíûç õöñóñè ïðèíòåðëÿðäÿ èøëÿéÿúÿêäèð.
“Òîñùèáà” øèðêÿòèíèí ìöòÿõÿññèñëÿðèíèí ôèêðèíúÿ, êàüûç ñÿùèôÿñèíäÿéàëíûç 5 äÿôÿ éàçûá-ïîçìàã ìöìêöíäöð. Ñèñòåì, åéíè çàìàíäà, òÿêðàð÷àïà éàðàñûç êàüûçëàðû ñå÷èá àéûðûð.
Øèðêÿòäÿí îíó äà áèëäèðìèøëÿð êè, éåíè òåõíîëîýèéà úàñóñëàð ö÷öíéàðàðñûçäûð. Áåëÿ êè, õöñóñè òåõíîëîýèéàëàðëà êàüûçäàêû ÿââÿëêè éàçûëàðûîõóìàã ÷ÿòèí äåéèëäèð.
“ÒÎÑÙÈÁÀ” ÏÎÇÓËÀÍÒÎÍÅÐËÈ ÏÐÈÍÒÅÐÁÓÐÀÕÀÚÀÃÄÛÐ Îðåãîí Òÿäãèãàò Èíñòèòóòóíóí åêñïåðòëÿ-
ðè Êàéë Áåðýåð âÿ Åðèê Ñòàéñ òÿñäèã åäèðëÿðêè, äîíäóðìà êèìè éöêñÿê êàëîðèëè ÿðçàãìÿùñóëëàðû íàðêîòèê êèìè áåéèíÿ òÿñèð ýþñòÿ-ðèð.
Òÿäãèãàò÷ûëàð 150 éåíèéåòìÿ àðàñûíäàðÿé ñîðüóñó êå÷èðìèø âÿ àñûëûëûüû ìöÿééÿí-ëÿøäèðìÿê ö÷öí øîêîëàäëû êîêòåéëèí ôîòîøÿ-êèëëÿðèíèí íöìàéèøè çàìàíû êþíöëëöëÿðèí áåé-íèíè ñêàí åòìèøëÿð.
Êþíöëëöëÿðÿ äàäñûç è÷êè âÿ éà ÿñë êîêòåéëòÿêëèô îëóíàðêÿí äÿ áåéíèí ôÿàëëûüû ãèéìÿò-ëÿíäèðèëìèøäèð.
Íÿòèúÿ áåëÿ îëìóøäóð: åêñïåðèìåíòäÿí
èêè ùÿôòÿ ÿââÿë äàùà ÷îõ äîíäóðìà éåìèøêþíöëëöëÿð êîêòåéëäÿí äàùà àç ëÿççÿò àëìûø-ëàð.
Áó, áåéíèí ìöêàôàòëà áàüëû çîíàñûíäàôÿàëëûüûí àçàëäûüûíû ýþñòÿðìèøäèð. Þçö äÿóíèêàë ôÿàëëûã ìÿùç äîíäóðìà èëÿ áàüëû îë-ìóøäóð.
Ìÿñÿëÿí, éåíèéåòìÿëÿð ùàìáóðýåðëÿðÿáåëÿ ðåàêñèéà âåðìÿìèøëÿð.
Áåëÿ ÷ûõûð êè, èíñàí äàùà ÷îõ éàüëû, øèðèíìÿùñóëëàð éåäèêúÿ áåëÿ ìÿùñóëëàðà ãàðøûùÿññàñëûüûí àçàëìàñû ãåéäÿ àëûíûð. Þçö äÿáåéèíäÿ ìöâàôèã äÿéèøèêëèêëÿð ïèéëÿíìÿíèíýöúëÿíìÿñèíäÿí õåéëè ãàáàã áàø âåðÿ áèëÿð.
ÄÎÍÄÓÐÌÀ ÍÀÐÊÎÒÈÊ ÊÈÌÈÁÅÉÈÍß ÒßÑÈÐ ÝÞÑÒßÐÈÐ
