PERGAMENE DELL'ARCHIVIO ARCIVESCOVILE DI RAVENNA

RfGUARDANTI

LA CITTÀ DI POLA

(Continuazione del fascicolo 3. 0 e 4.0 - 1887)

• • J

PERGAMENA 5 APRILE I 199.

'Breve diretto al Venerabile Fratello Castellano, o di Castello, Vescovo de uenecia da Innocenzo 'Papa III', col quale gli commette che venga decisa finalmente una lite fra il Conte Engilperto, ed i figli di Olderico di 'Pola, e l' Ar­civescovo di Ravenna .per certi · beni, o possessioni poste nel Territorio di 'Pola. ( Qtt;sto Documento è dato in Laterano il di 5 di Aprile anno II' del suo Pontificato).

INNOCENTIUS Episcopus seruus seruorum Dei Uenerabili fratri Castellano episcopo de uenecia salutem et apostolicam benedictionem. ex part_e uene­rabilis fratris nostri. rauennatis Archiepiscopi fuit sportum coram nobis quod cum causa. que uertebatur inter ipsum ex una parte et nobiles uiros co­mitem engilpertum et filios olderici de pala ex altera super quibusdam possesionibus in polansi territorio constitutis. quas <lieti nobiles prefato ar­chiepiscopo per uiolenciam aufferre dicuntur : a bone memorie. Celestino papa predecessore nostro primo fuit uenerabili fratri nostro torellano epi­scopo. et propemodum episcopo concordiensi -commissa. nondum fuit in ea processum: propter predictos archiepis.çopos __ suam iusticiam non potuit

-4-

obtinere. nolentes igirnr eundem archiepiscopum ulterius . suo iure priuari. fraternitati tue per apostolica scripta rn andamus : qnatinus si res ita se habent partibus ad tuam pr.esenciam conuocatis audias que duxerint cum certa racione mutua propooenda: et causam ipsam appellatione remota iusticia mediante decidas. nullis litteris ueritati et iust icie preiudicantibus si que apparuerint a sede apostolica impetrate. data lateranensi nonis aprilis pon­tificatus nostri anno secundo.

Ego valerianus presbiter Castelli ecclesie canonicus et notarius compleuj et roborauj.

Ego Gerardus dei gratia rauenn e tabellio ut uidi et legi in quadam cartula in qua contibebarur esse completam et roboratam per manum va­leriani presbiteri Castèlli ecclesie et notarius ira in hac carta suprascripta bona fide sine fraude.

PERGAMENA 4 LUGLIO I 199 .

:Marco Castellano Vescovo e Delegato del Papa, in esecuzione di Sentenza proferita, ed in presenza di A/b,rto Vescovo di Cervia, e di altri, dd fa­coltd a ;J,Catteo Nunzio di Guglielmo Arcivescovo di Ravenna di metter in possesso chi di ragione dei beni etc. come gid fu dichiarato e contenuto in quella Sentenza.

In nomine domini nostri ihesu Chrixpti Amen. Anno ab incarnatione eius 0'.). C. 1.I. Nono (r 199 .) tempori bus lnnocen tii pape. Imperatore nullo . lndictione secunda Venetiis. In domo episcopi de chastello . die. quarto exeunte Iulio. His litteris compendiosius declaratur qualiter dominus marcus Castellanus episcopus delegatus domini Pape. statim per latam sententiam ab eo inter dominum Guillielmum Archiepiscopum rauennatem. et comitem Ingilpertum et filio s Oderici de pola in presentia domini Alberti ceruensis episcopi. presbyteri arnaldi. Viuiani Sebast iani. Martini. petri . et aliorum plurium auctorita te domini Pape dedit licentiam Matteo nu ntio domini archiepiscopi predicti ut vice domini archi episcopi Intret tenutam rerum in iam dieta Sententia ..:ontentarum :

Ego Vinciguerra sacri lmperii Notarius ad hec omnia ut suprascripsi Interfui scripsi atque compleui diligenter.

PERGAMENA 12 OTTOBRE 1213.

È diretta a Stefano Segna r ..... da Ubaldo Arcivescovo di Ravenna. L'Ar­civescovo Ubaldo di Ravenna concede a Stefano Segnar in enfiteusi la metà di tutti i possedimenti, e delle ragioni, o diritti, che la Chiesa di Ravenna aveva nella T erra di Pola, e suo Vescovado, e nell'Istria, tanto nelle Città, che nei Castelli, e ville. Vengono eccettuate però le appellazioni.

fo nomine domini Iehsu Chryspti. Anno ab Incarnatione domini Mil­lesimo. ducentesimo. decimo tertio (MCC · XIIJ) tempere Innocentij pape. die duodecimo intrantis Octubris. Indictione prima in Camera Archiepisco­patus rauenne.

Hu baldus Seruus Seruorum Dei Diuina Gratia Sancte Rauennatensis Ecclesie Archiepiscopus. Stephano Segnar tuisque fili is et nepotibus et si decesseris sine filiis uel nepotibus deueniad iure tuo successori qui in tuo tes tamento elegeris. si uero per testamenrnm non elegeris deueniad propin­quioribus tu is ex parre patris. peticioni tue que habebitur in subditis libenter accomodamus assensum ab hoc quia nec munificencia deperit nec perci­pientibus in perpetuurn quod datur aquiritur. Et quum suprascripti uti me• dietatem omnium ill:1.rum possessionum et racionum quas Ecclesia rauenne. habet, et sibi pertinet in terra pole et eius episcopatu siue com mitrata (sic) uel districtu. et intra Comitatu. Isrriensi tam in civitatibus quam in castris et uillis seu in aliis J ocis. Has res enphyteoticario iure postulasti largiri a nobis. exceptis appellacionibus quas nobis ~t ecclesie nostre reseruamus cum introitibus et exitibus earum et omnibus eis pertinent ibus si tamen iuste et rationabiliter a nobis peristi et ab aliis minime derineri uidentur sub statutis penis omni anno in fes to beati appollenaris trium bonorum feltrorum ad mensuram locorum secundu m consuerudinem pa le. si redditus ipsius medietatis ualuerint. Centum libras rauenne. Fideliratem tu et tui succes­sores et omnes (sopra all' omnes è tirato un segno, od una linea che sembra di c:tncellatura) qu i habuerint ipsas res nobis et nostris successoribus et ecclesie rauenne. semper fa cere debeant et teneantu r et trium bonarum fo rmularum Casei. si uero redditus non ualuerint nisi uigintiquinque libras rauenne. unum bonum feltrum. et unam bonam fonnam casei secundum

.. .. ..... . .... quod dic itur etiam nomine pensionis nobis et ecclesie nostre in rauenna reddere debeat is.

-6-

PERGAMENA I I GIUGNO I 220.

Simeone Arcivescovo di Ravenna concede beni e terreni che possedeva in Pola e nella Contea istriana) a Guido Michele) e a suoi rnccessori) col patto però che ogni sessant' anni si debba rinnovare questo contratto) e verso riserva delle appellazioni. (Pergamena molto guasta).

In nomine domini lehsu Chrypsti. anno ab incarnatione domini mil­lesimo ducentesimo XX.' die XL' intrante mense Iunij. Indictione VIII." rauenne. In Camara archiepiscopatus (sic) Sancte rauenne ecclesie.

Simeon Seruus Seruorum Dei Diuina Gratia Sancte Rauennatensis Ecclesie Archiepiscopus. Guidoni Michaeli meisque liberis (sembrerebbe che dovesse dire suisque) et V .... is successoribus . . . . . . . . . co . . . qui non sit serus s ... l.d.s alicuius peticioni mee quae habetur in subditis li­benter acomadastis adsensum ob hoc quia nec munificencia deperit nec per­cipientibus in perpetuum quod datur aquiritur. Et quoniam speraui vti omnes ...... et tamen quod sancta uestra rauenne (fofse ecclesia) ..• . . . . omit ..... in terra Tum pale et eius episcopatu siue comitato vel districtu. et in toto comitatu lstriensi tam in Ciuitatibus quam Castris et villis ecclesijs seu in alijs locis : has res iure pacti in LX. annis renouandum aduenientibus ..... uis largiri a uobis nobis exceptis spiritualibus et apela­cionibus quas Vobis et Sancte ecclesie reseruatis : cum introitibus et exitibus earum et cum omnibus suis pertinentibus. Si tamen iuste et racionabiliter a uobis petiui. Sub statuta. penssionis quarn Vobis utrisque catholicis suc­cessoribus dare debeamus omni anno in festiuitate Sancti apollenaris. Vel infra In diem duos bonos feltros ad mensuram lectorum secundum con­suetudinem pale et duas formas boni casei. Nullam quoque tarditatem aut neglectum habere debeamus tam ad inferendam suprascriptam penssionem quam quod ad melioracionem statmarum .rerum. Et· nec cuiquam presens preceptum. aut suprascriptas res vendere nec donare et nullo modo alienare nec in guardiam nec in comodacionem alicuius mittere. nec ulli venerabili loquo. nisi sancte uestre ràuenne ecclesie nec relinquere audearnus nec de­beamus nec ad placitum seu ad districtum sub aliqua esse debeamus. nisi sub sancta rauenne ecclesia uestra. Et nec aduersus sanctam rauenne ec­clesiam aliquid contra iusticiam facere audeamus nisi contigerit prima nostra causa et si contigerit tantum eam uentilare débeamus. Quod si inuenti erimus in aliquo extra agere non secundum de hoc precepto ..... d . u ..

verum eciam daturi erimus nomine pene sancte. rauenne ecclesie libram unam auri. Et si minime soluerimus suprascriptam penssionem infra bienium. ut legens censetur. tamen soluta pena. liceat actoribus sancte rauenne ec~ clesie nos ex modo prefatum explere. et cui et quibus eam placuerit con­cedere:

Et Ego Bartholus dei gracia rauenne tabellio. et nunc Comunis con­sotius. ut videlicet superius de cumbisione domini mei archiepiscopi scripsi et compleuj :

PERGAMENA • •• • • 1220.

Questa Pergamena in forma di Lettera è diretta a Simeone Arcivescovo di Ra-verma dai _Consoli Giovanni Rgs_~,. ed/f.ase. IJa/la medesima si _ri/ey1p _che ;L. Roberto, ed ìn7eséiivò· Eiirié~ di Pola, non volendo stare al giudizio di c◊w,, v ·:

detti Consoli intorno ad una lite fra loro ed una certa donna per nome Domenica relativamente ad un feudo posseduto dal detto Roberto, sonosi appellati alt' .Arcivescovo di Ravenna.

Reuerendo patri et domino Symeoni dei gratie sancte Rauennatis ec­clesie Archiepiscopo. dignis~itno. Joannes. rose. et Hase consules pole promptum cum dilectione seruitium. T enore presentium prudentie vestre signif!icamus quod dominus (.R.) Ropertus quamdam mulierem dominicam nomine filiam Johannis capi et geppe Jugalium coram nobis conduxit in causam dicens ipsam dominicam ancillam suam esse quia nata erat de patruo suo et ancilla sua vnde de jure dicebat quod ancilla sua erat et sua esse debebat et per ancillam eam suam petebat. ad que (.do.) dominca predicta respondens dicebat quo<l sic erat libera quia nil sibi pertinebat. propterea dominus Henricus polensis episcopus ex altera parte ucniebat dicens quod eadem (.do.) dominica erat filia geppe que geppa cum omnibus suis here­dibus erat de domo <lieti episcopatus polensis. unde dictus episcopus dicebat quod volebat defendere geppam et heredes a Domino (.R.) Roper:" et a quolibet homine ad quem dominus (.R.) Ropert:"' respondens dixit quod rogabat quod. henricus episcopus. non impediret eum de ancila (sic) sua que erat de suo feudo p·aterno. et dicms episcopus Respondit et dixit ipsi Roperto ut diceret si habet feudum illud illarum ancillarum ab episcopato

-8-

polensi uel ab alio aliquo. et (.R.) Ropertus respondit quod super hoc uolebat deliberare cum matre sua. et cum sui s fratribus et cum ueteranis parentibus illarum ancillarum. et postmodum Respondebit. Et dominus epi­scopus. henricus predictus Iterum dixit quod 11obis conquerebatu r quod dictus domi11us (.R.) Ropertus tenebat sibi predictarn geppam uxorem Jo• hannis capi quam dkebat idem episcopus de proprietate polensi episcopatus esse cum suis hered ibus et hoc uolebat probare si uellet negare dieta geppa. Insuper dictus Roperrns ad hoc Respoudit quod uolebat quod dieta geppa Responderet domino episcopo nec deberet aliquid negare uel confiteri dice11s quod ipsa geppa. et Johannes caput eius rnaritus erant in possessione ser• uitutis ipsius (.R.) Roperti et quod ipse et antecessores sui tenerant eas per annos plures per fe udum paternum. et ipse .R. Ropertus uolebat pro ea Respoodere uhi debebat et nolebat coram nobis Consulibus de feudo suo stare in ratione. dominus episcopus uero dicebat quod idem dominus (.R.) Ropertus aut debebat warentare si habebat illud feudum ab episcopato pole aut ibi coram nobis Consu libus Respondere. Ropertus autem dicebat quod non debebat Respondere nec ware11tare uolebat nec negare 11isi episcopus esset consi liatus cum suis parentibus si habet ab episcopo uel ab alio dictum feud um vnde inducians petebat ad habe11dum consilium et quid responden• dum. debebat quod habito consilio si receperit feu dum illud quod habebat ab episcopato libenter tenebit ab episcopo. et si 11011 quod te11 ebit a domino cui pertinuerit et faciet rationem coram domino feudi. episcopus autem dicebat quod uolebat quod haberet aliquas inducias neque debebat habere quia episcopus dicebat. quod uolebat probare dictam geppam cum (s ic) . .. eredibus suis esse de proprietate domus <liet i episcopatus polensis et Ropertus dicebat. quod si nos consules uellemus eum facere Respondere de suo feudo coram nobis quod ad nostram parthitam a . . ... . . . ... .. . . .. . . . . . appellabat. Nos nero habito sapientium consilio talem dedimus sen· tentiam quod si dominus episcopus . henricus posset probare cum ea quod uult uero dictam geppam cum suis heredibus esse de proprietate domus <lieti episcopatus polensis. dominus Roperrus Respondere debeat et se tu eri de proprietate cum ratione. salua omni racione feudi quam dominus Ro­pertus posset uti uel habere. A qua sententia dominus Roperrus appcllauit. quarè . degnationem et prudentiam paternitatis uestre duximus attentare de · racione dieta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . quatinus nobis uestris dignemini literis quod de his de iure fi eri debeat sententiando declarare.

-9-

P ERGAMENA 30 APRILE }:.:L

Simeone ..Arcivescovo di 'R..avenna scrive ai prudenti e sapienti personaggi ed amici suoi carissimi Giovanni Tose Podestà di Pola ttnitamente ai Giudici di essa Città, facendo conoscere ai medesimi di aver esso A rcivescavo ricevuto le loro Lettere relativamente ad una causa fra Giovanni e Gervasio per certe possessioni, e di aver confermato la Sentenza proferita dal Giudice Giovanni de Regenzo, dicendo che egli avea ben giudicato, e che Giovanni malamente erasi appellato.

SYMEON non suis meritis sancte Rauenne ecclesie Archiepiscopus pru­denti bus et sapientibus uiris et amicis. carissimis Johanni To.se~ati .:~~:!ie Eole cum l_udicib1:l$ t:: t~~dicte Ciuitatis sal~ tem et dùectione-;­in domino : Sciatis latorem presentium Richardinum nobis ex parte altera litteras attulisse in hunc mod um. Reuerendo patri et domine. Symeoni. dei gratia Sancte Rauenne ecclesie Archi~piscopo diga issimo. Iohanni. de Tosa potestati regalie pole cum iudicibus et regalibus diete ciuitatis promptum cum dilectione seruitium. Vestre domina.tieni facimus notum. quod fuit causa coram nobis de quibusdam possessioni bus intra Iohannem agentem contra Geruasium. de quibusdam possessionibus. Gervasius ad termiuum term inatum. Guarentmn suum dare guadinauit , et in termino locato gua­rentem non induxit. dicens quod bene confìtebatur quod guarentem eo die dare debebar. et dicebat quod dixerat suo guarenti quod uenire debebat ad g uarentandum sibi et ille gua rens bene pro m iserat ei uenire. set clicebat ego sum paratus presto garentare et facer e quod debeo et id quod remansit quod non fuit in termino statuto remansit pro impedimento mee persone quod habuj et hoc uolo per sacramentu m meum monstra re. quod tale im­pedimentum mee persone habu i. quod non pomi venire. ad que Iohannes predicrns c:1liter respondcbat. et dicebat uiùelicer quod ex quo dictus gerens non uenit ad terminum st:i.tutum . nec per se ncc per suu m missum mon­strare impedimentnm. vnde de inrc <lebebat ceciùisse de garentatione et diceba t Iobannes quo<l debebat babe re uinadam. et ille perùen<lam quia non duxerat garentem ad terminatum. et non fccit precipì garenti ut ueniret ad garentandum. per nuntium potuit. et gerens quod erat pauper (ho) homo et morabarn r in Villa et non po terne habuisse nuntium. et Joha□nes respon­debat quod bene poterat inuenisse hominem uel feminam et misisse polam ad dicendum suum impedimentum. Vnde comissum foit domino Josephi (sic)

- IO

de regenzo Judici quid dicerèt super his sententiam. quam talem dedit sententiam. Si dictus garentus potest manutenere cum eo quod totum uult quod habuit tale impedimentum sue persone quod ad illum tenuinum uenire non potuit ad faciendum dictam guaruntat ionem faciat hoc salua ratione utriusque partis. quam sententiam Geruasius laudauit. et Jobannes sentiens se grauatum. ad uest ram audient iam appellauit. Quare d iscretioni domina­tionis uestre duxirnn s attencius deprecandam hanc causam secundum con-suetudinem et rationem dignemini diffinire .......... .. ..... . Jacobinus Ninelus Notarius sacri pallatii ut in ... au .... atiguo manu bartaldini notarii inueni. et meo signo coroborauj .·. Vnde nos visis et auditis racio­nibus utriusque partis. sicut in uestris li tteris continentur. habito multorum prudentum uirorum conscilio. confirmamus sententiam latam per dictum Johannem de regenzo iudicem dicentes eum bene iudicasse. et Johannem male appellasse.

Lata est hec sententia in palacio Valeriano. presentibus testibus ad hec specialiter adhibitis et uocatis silicet dominis Benceuenne et Rainerio Car­dinalibus rauenne ecclesie presbytero hubaldo camerario domini archiepiscopi rauenne, et domino bernardino camite de cunio . domino prindipante iuris­perito. et Johanne notario anno a natiu itate domini m illesimo. ducentesimo XXlll. die dominico ultimo mensis aprilis. Indictione vndecima Rauenne.

Et Ego Gerbinus diuina g ratia Rauenne Notarius hiis presens fui et ut nidi soprascripsi et in publicam formam adduxi <liet i domini Archiepi­scopi mandato.

PERGAMENA • . .•. 1225.

I . Consoli di 'Pola sottomettono a Simeone Arcivescovo di Ravenna la decisione in lite fra il Venerabile Abbate di Santa ¾aria de Caneto e certo Giovanni Podenzani, e rispettivamente sopra l' appellazùme da questo ultimo interposta contro la sentenza di essi giudici.

Reuerendo patri et domino. Symeoni dei g ratia Sancte Rauenne ec­

clesie Archiepiscopo. Johanes rose (nelle pergamene sta scritto ora Tose ed ora Rose) . ... Ma . ... W a. et ... Ja. Consules pole una cum conscilio eiusdem çiuitatis ac uniuerso populo Clll~~nr dil"ect~ne et reuerentia seruiciurn.

-II-

Curn causa uerteretur corarn nobis. Inter (V.) Venerabilern Abbatem sancte Marie de canedo. agente ex una parte et Johannem podenzani se defendence ex altera parte quod lis talis erat. dicebat erunt Jam dictus. Venerabilis Abbas. quod Johannes podenzani tenebat tales terras in valdagora que sui Monasterij erant et ad monasterium de jure pertinebant et ei tali pacto dederat sil icet ad suam uoluntatem ad laborandum et quoctiens ipse Abbas uel eius successores uellent eas terras accipere. a Jam <lieto Johanne. qui habent plenam potestatem accipiendi et faciendi inde totam suam uoluntatem. Johannes. podenzani ex altera parte taliter. Respondebar. quia non negabat terras litis esse Jam <lieti monasterij. et non dicebat nec aliter proponebat nisi quod non habebat Jam dicras terras ad eorurn uoluntatem durn bene et alia proponerentur coram nobis inter eos. Nos habito conscilio talem dedimus sententiam silicet quod si Venerabilis Abbas potest probare per bonos restes quod ipse tali pacto dedisset Jam dictas terras li t is Johanni podenzani silicet quod haberet plenam potesta tem accipiendi ei quodcunque uellet et ad suam uoluntatem ei concessit quod probet hoc et faciat quod raro (?) exigimr que sententia laudata fu it per partes. et in termino statuto. Venerabilis Abbas. paratus fuit probare. silicet quod Iudicatum fu erit. et laudatum. silicet per sacerdotes et clericos et fratres illius monasterij. Johannes uero ex altera parte taliter apponebat silicet quod non debebat recipere eos quia fr atres ecclesie erant et erant partices illorum bonorum. V nde nos habito dili genti conscilio talem dedimus super hoc sententiam. silicet quia ergo sacerdotes et ecclesia atque fratres illius ecclesie non habent potestatem alienandi nec dimittendi alicui Jam dictas possessiones seu bona monasterii que bona debent recipi in testimonium. a qua sen tentia Johannes sentiens se agrauari ad uestram sedem appellavit. Quapropter uestram de­prccam ur sanctita tem et dominationem quatinus super hoc benigne proui­dere dignemini. ita id quod Justum fuerit vestra sententia possit et valeat diffioiri .

(Continua) CESARE Can.

0 DE RosA, Ravennate, decifrò.