Giuseppe Serra

PINSAMENTIIN LIBARTHAI

RACCOLTA DI POESIE INVERNACOLO SASSARESE

EDIZIONI DIGITER

1

GIUSEPPE SERRA

PINSAMENTI IN LIBARTHAI

2

PA ISCHUMINZA’…. ……………I’ la vìda di un òmmu pòni accadì còsi impribidìbiri e sòru càndu suzzèdini, zi marabiglièmu, ma n’ aisitèmu àlthri, ancòra più sthraurdhinàri. Nisciùnu, e màncu èu, pudìa immaginà chi abarìsthia abèrthu lu còri a la puisìa, chi còm’ un fògu, m’ ischàldi l’ànima e mi fàzi cumpagnìa: cridìa chi fùssia un giògu momentàniu, pa tintà di ischazzà l’incrèsciu e invèci lu tèmpu z’è passàdu cun piazèri e cun suddifaziòni. Nòi di frequènti z’ immintighèmu di la furthùna chi abèmu, pa li biddèzzi di lu criàdu, pa li curòri di lu zèru, cun l’isthèlli, la lùna e lu sòri, ma semu disthràtti e prioccupàdi da còsi màncu impurthànti; dubarìsthiami osseivà, inveci, cun marabìglia e ricunuscènzia, tùttu chìssu chi la natùra z’ òffri dùgna mamèntu: occupèmu un cuzòru di chìstha esisthènzia, ma no z’abizèmu di lu misthèru chi z’accumpàgna, sìa chi nàscia un fiòri, o z’infòndia l’èba piubàna, càndu arrìbi d’imprubìsu tirriòsa. V’è pòga attinziòni pa lu tèmpu ch’ischùrri: si vìbi lu prisènti cun gràn timòri, o indiffarènzia, ma no z’ammintèmu di lu tèmpu passàdu e di cànti so’ isthàdi prìma di nòi…. lu chi hà di vinì appàri misthiriòsu, zi pòni timòri cumènti un giògu di maglìa, tròppu diffìzziri da cumprindì. Affàccu a li gràndi passiòni, vi so’ li dillìri chi zi nùtrini e z’accumpagnàni: ma pùru l’ammènti di chìstha ziddài, li sò’ carrèri e li pattìì, li campàgni, l’utturìni, li jòghi chi hàni alligràdu la nòsthra pizzinnìa. Chìsthi “ pinsamènti” vòn’ assè un mudèsthu ringraziamèntu pa tùttu chìssu chi hà pianàdu la vìda mèa, pa l’ammènti e li passiòni chi ancòra m’ accumpàgnani e mi dàzini cunfòrthu e pa l’amìghi e fami-riàri chi mi so’ isthàdi d’agiùdu, in chìstha bèdda fadìga.

Giusèppi Sèrra

3

Un amico e collega….. Conosco Giuseppe dai tempi in cui entrambi operavamo in una scuola ai confini della realtà, nella galassia di una istituzione allo sfascio. Lo apprezzai per la pazienza, la dedizione e le capacità nell’ affrontare i problemi di alunni senza stimolo e ostili a prescindere, ma soprattutto nell’afflato umano, nel contatto quotidiano con le classi. Fui trasferito a Sassari, passai all’ insegnamento superiore e, ovviamente persi i contatti, per qualche tempo, con l’ amico e collega di tante battaglie. C’ incontrammo dopo qualche tempo: - “ come va? ” - “ pensionato! “ - “ anch’io “ – “ che fai? “ - “ scrivo! “ - “ anch’io! “ - “ cosa? “ - “ poesia in vernacolo sassarese! “ – “ e tu? “ - “ commedie in vernacolo sassarese! “ - questa la nostra conversazione!..... Da fare invidia ai capiscuola dell’Ermetismo letterario! Mi dice: “ vorresti leggere qualcosa per darmi un giudizio, anche il più feroce?”…….. Rispondo: - “ non sono un critico né voglio diventarlo, la lista dei critici saccentoni è ampia, lasciamola così com’è! “ … Ci vediamo a casa mia… ascolto…. non ho letto…. ho lasciato che leggesse ciò che lui aveva creato e a cui dava la giusta tonalità, la passione necessaria… Lesse e non me ne pentii. Cose belle, talvolta allegre, tal’ altra tristi, qualche rimpianto, molta speranza! Erano sonetti, qualche cenno di ode, un avvicinamento coraggioso ma riuscito alla tipica gòbbura sassarèsa. Interessante…. Appagante…… Mi chiede: “ che te ne pare? “ – “ stampale! “ ….. rispondo.“ Ma quando mai! “ mi dice……. “ Ed allora perché le scrivi? “ I veri sassaresi non tarderanno a scomparire, già i nostri figli fanno fatica a capirci e, comunque, raramente leggono ciò che viene stampato in vernacolo.” Stampale e se lo fai, voglio essere il tuo primo cliente in libreria! “ …… Sorride e ci lasciamo. Telefona e mi chiede una breve presentazione al libro. Mi rallegro alla notizia, mi spavento per la richiesta….Prometto! Mi chiedo:… “ cosa dirò al lettore per invogliarlo all’acquisto e, soprattutto alla lettura?........ Non so fare l’imbonitore, né voglio essere definito tale “…... Ed allora? Caro lettore vai e acquista senza pensarci…poi fatti prendere per mano da Giuseppe e, seguilo nella sua creazione, lo apprezzerai come l’ho apprezzato, vivrai molti dei suoi momenti che troverai simili ai tuoi e, come me, avrai un po’ di nostalgia perché sai che quei momenti, quelle cose, quei fatti appartengono solo a noi, solo a te e ….. ad un mondo che diventa sempre più piccolo. Buona lettura…..

Giannino Demontis

4

5

li rasgiòni di lu còri e di la mènti……………

6

…..a mè muglièri e mè figliòri……

…..Puisia ippàgli l’àri

e zèrcha di burà sèmpri più in àlthu………

7

LA ME’ PUISIA….

Vi prisèntu chìsth’accòltha ch’è cumpòstha di piusìì…. cun li sòni d’ùna vòltha, dòzzi, còmu merurìì. Dògu bòzi a l’imprissiòni, a la vìda i’ lu criàdu…. ma no màncani passiòni e dillìri i’ lu piccàdu. So’ canzòni in libarthài di l’ammènti in pizzinnìa…. v’è la vìda chèn’edài, l’ingannìa e la marranìa…. ma pòi zèrchi l’ipirànzia ch’è cuàda in dùgna còri…. pròpriù chìstha è la susthànzia, fundamèntu di l’amòri….

8

PINSAMENTI IN LIBARTHAI Pinsamènt’in libarthài so’ li còsi ch’àggiu drèntu…. no so’ fàuri, ma veridài chi hàni tàntu sintimèntu. No v’è nìenti d’isthudiàdu, tùtt’è nàdu a l’imprubìsu…. si cuntèmpli lu criàdu, vìbi già i’ lu paradìsu. Fà iffùgà sòru paràuri chi so’ drènt’a lu tò còri…. ed allòra ti cumpàri ùna lùzi chi no mòri; pòn’assè sèmpriz’ammènti chi poi dì’ chèna pritèsi…. chìsthi so’ li pinsamènti chi no sèmpri… so’ cumprèsi….

9

UN FIGLIORU SASSARESU….

Soggu nàdu i’ lu “quarànta” cun lu còri sassarèsu…. v’era ghèrra, pùru tànta, ma ca è mòrthu no hà cumprèsu. Pòssu dìmmi furthunàdu pa l’ànni in Pòzzu di Bìdda, li jòghi in Sàntu Dunàdu, cun l’amìghi d’ùna vìda. Sòru abà m’abìzu e pènsu cànti còsi so’ ciambàdi…. vi ni so’ chi v’hàni un sènsu, àlthri invèci, immintigàdi. Vègu ancòra a la sthaziòni li carròzzi e li cabàddi…. e parìa ùna fissaziòni la chintìna pa li bàddi. Si ridìa pa la Rigìna, Magnamòscha e Trappadè.... Troiàni, Giuànna l’ipìna, Buffadòri e Pemperempè. So’ figliòri sassarèsi di lu tèmpu ch’è passàdu…. no so’isthàdi mài cumprèsi e calchùnu cugliunàdu. Fìnz’abà fàzzini pàrthi di l’isthòria chi no mòri…. sassarèsi ischrìtti a l’àrthi di l’antìghi caggaiòri. Mi zi pòrthu chìsthi ammènti chi hàni ancòra lu saòri di li còsi chi la mènti, no cunfòndi cun li fòri. V’è i’ lu còri gàna mànna di turrà a lu prìmu amòri…. ma lu tèmpu è ùna cundànna chi s’affrònta cun timòri.

10

AMMENTI….

Abìa vìnt’ànni, la primabèra in còri, la mùsìga, li bàddi i’li chintìni, li tànt’iscìdi chèna fà rumòri, li crocèri furàd’i’ li gialdhìni…. Pinsàb’a l’ischòra e a lu trabàgliu, cu li prim’ipirànzi e dirusiòni…. ma i’ lu bùgiu v’era sèmpri un ipiràgliu, assài più luminòsu d’un lampiòni. V’erani bàbbu e màmma pa cunsòru e l’amìghi pa tinìtti cumpagnìa…. è isthàda ùna furthùna no assè sòru, pa vibì più bè la pizzinnìa. Erani l’ànni di li gràn passiòni, ch’ancòra so’ prisènti i’ lu mè’ còri…. sei rimàstha la mè’ prìma fissaziòni, ùna màmma, innamuràda di l’amòri….

11

LI PASSIONI

Lu còri arimènta li passiòni chi rimànini azzèsi pa ùna vìda…. no poi aisità chi chìstha sia ifiurìda, e vìbi culthibèndi l’illusiòni…. L’amòri chi t’affànna e ti cunfòndi insinuèggia guàsi sèmpri marabìglia…. tu lu zèrchi…. e voi chi ti si pìglia, ma càndu v’hài bisògnu…. no ripòndi. Cun l’amòri cumprèndi lu ripèttu chi t’accumpàgna in dùgna situaziòni…. ti dàz’appòggiu e cunsuraziòni, ma no poi cunfundìllu cun l’affèttu. Si hài ripèttu e vìbi unesthamènti, la vìda po’ simbrà ùn’ipassiggiàda, ma l’aburòttu…. no è ùna sirinàda e l’onesthài…. è tròppu tòstha pa li dènti…. Li passiòni so’ la fòzza e lu tuimèntu chi l’òmmu affrònta sèmpri cun curàggiu…. a vòlthi càggi, cumènti un imbriàgu, ma si ni pèsa più fòrthi e più cuntèntu…. Li passiòni so’ l’àri d’un pizòni chi po’ burà e cantà, càndu n’hà gàna…. so’ l’èba frèscha chi bìzi’i’ la funtàna c’hà sèdi d’amòri e di canzòni….

12

LI JOGHI D’UNA VOLTHA

Chi gàna mànna di turrà criadùra, pa jugà i’ li pàttii cun l’amìghi…. in tùttu v’era sèmpri ùna gràn cùra e lu jògu no tradìa règuri antìghi…. Incuntràbi cumpàgni in dùgna lògu, sènza mài ivià l’ appuntamènti…. lu tèmpu zi passàba cun lu jògu e si turràb’a càsa…. più cuntènti… Abì l’amìghi in Pòrtha di Mazzèddu,

oppùru in Sàntu Sìsthu o i’ lu Rusàriu…. attuppàbami a pèdi a Sàntu Prèddu e dùgna dì era bòna in carandàriu….

Ca po’ immintigà lu sò’ carrùzzu?.... la marròccura ischùtta sèmpr’a tèrra?…. parìa la cirimèlla un babaùzzu…. e l’ifìdi erani fàtti sènza ghèrra!…. Si v’era brèa, no v’era mài rancòri e lu jògu finìa sèmpri ridèndi…. zi dibirthìami fìnz’a carasòri e li pizòni zi sighìani cantèndi….

13

LA VIDA….

T’abìzi sòru abà chi sei inviccèndi, chi lu tèmpu zi pàssa in un mamèntu…. la campàna t’avvèrthi, ribicchèndi, chi dùgna dì è un pàipitu di vèntu. T’abìzi chi la vìda è un sònniu bèddu chi Dèu z’hà dàdu, pa vibìllu a piènu…. prìma no ti pasàbi un mamentèddu, abà cammìni piànu e sènz’arènu. T’ammènti li carròzzi a la sthaziòni, li jòghi i’ li carrèri a primabèra…. no v’era bisògnu di liziòni e s’imparàba tùttu in ùna sèra. La vìda ischùrri pièna di passiòni, si lu còri intèndi la piadài…. oppùru sùffri pa li derusiòni, chi lu tèmpu risèiva in cantidài. So’ quàttru li sthasgiòni di la vìda, cumènti la natùra z’hà insignàdu…. e dugnùnu cumbàtti la parthìda, sigùndu li fòzzi chi hà impignàdu. Si fài tàrdhu, no poi turrà indarèddu e ti piègni lu còri s’hài esitàdu…. no tardhà a pianà lu canisthrèddu e fài in prèssa…. pa no acciappà tancàdu….

14

LU LIBRU

Si pìgl’un lìbru di cànd’eri a ischòra, t’ammènti di cànt’ànni so’ passàdi…. è un pòg’ammuzzuràdu còm’allòra, m’hà li pàgini ancòra prufumàdi. Tòrr’a vidè l’amìghi e prufissòri, li cumpàgni più càri chi hài incuntràdu e po’intindì ancòra lu saòri di li còsi più bèddi chi hài imparàdu. A ischòra sogg’isthàdu fìnz’a pògu, sighènd’a culthibà li mè’ passiòni…. àggiu vìsthu pizzìnni in dùgna lògu e insignàdu a fà li còsi cun rasgiòni. Lu lìbru ti rimàni bòn’amìgu, si lu tràtti cumènt’ùna passòna…. ti fàzi cumpagnìa, pùru s’è antìgu, e a criscì lu mègliu, sèmpri t’ipròna. So’ li lìbri chi dàzini l’agiùdu a cunniscì li còsi chi no sài, ma sòru si sei un pògu più sabùdu, poi vibì più sirènu e in libarthài….

15

L’ANNI DI L’ISCHORA

Li pizzìnni chi so’ isthàd’ i’ la mè’ ischòra, abà so’ dibintàdi òmmini mànni, ma pai me, so’ figliòri còm’allòra. A vòlthi m’ammèntu di chiss’ànni passàd’ impàri a tànti minorèddi, pa insignà a cumprindì l’affànni e a vibì sirèni che fradèddi, pa migliurà la sòrthi e l’esisthènzia cun l’impègnu a fà sèmpri còsi bèddi. E dùgna tàntu pèns’a la pazènzia chi vi bo’ a criscì ùna criàdura, chi no àggia arrugànzia e priputènzia, ch’àmia la vìda, pùru s’è dùra e pènsia sobratùttu a lu dumàni, pa zirchà l’isthràda più sigùra. Prèga Dèu chi zi làssia sèmpri sàni e binidètta sia l’ischòra chi hà insignàdu…. a fàzzi dibintà… un pò più umàni.

16

LA FARADA DI LI CANDARERI

Cànta jènti ha pianàdu li carrèri, cun lu sòri chi hà dàdu appuntamèntu a dùgna sassarèsu o furisthèri, pa la fèstha mànna i’ lu Cunvèntu. Aisitèmmu tùtti cun piazèri d’ammirà firìzzi la faràda…. voi intindì la nòba sirinàda ch’accumpàgna dùgna candarèri. So’ parài cun pìffari e tambùri chi bàddani e màrchani lu tèmpu…. li giòbani inghìrriani sigùri, dènd’ifògu a tàntu sintimèntu. So’ curòri e sòn’in aimunìa ch’intèndi pa tùtta la zìdai…. làssa pirdhì un mamèntu li tò guài e pònidi a baddà in cumpagnìa. Tu zèrchi fra tànti candarèri lu più antìgu di la tradiziòni…. no sài, si cunfòndi l’attinziòni, fra “massài”… “viandànti”….o li “trappèri”….. V’è tùtta l’isthòria raccuntàda, ma ischrìtta in antìghi ducumènti…. apparthèni a dùgna cantunàda chi cunnòsci bè li sò’ ammènti.

17

SARDHIGNA MEA

Paràuri ch’àggiu drènt’ a lu mè’ còri ch’accaraìzu ridèsciu a libarà…. so’ pièni di tristhèzia e di timòri, pa chìstha tèrra chi vògliu sèmpri amà. E’ la Sardhìgna mèa, cunsuràda da lu càntu di lu vèntu e di lu màri…. da lu tèmpu e lu sòri mudillàda,

bòna d’invèrru e càldha a isthadiàri.

Hà incantàdu pasthòri e nabigànti, furisthèri maràdi d’affiziòni…. hà dàdu asìru a piccadòri e sànti ad arthìsthi e puèti d’imprissiòni. E’ tròppu mànna la prioccupaziòni, pa ùna tèrra chi l’òmmu è disthruggèndi…. era lu paradìsu a la criaziòni e pùru lu Criadòri n’è suffrèndi. Sardhìgna mèa no bàstha lu mè’ càntu, pa dà un signàri a chìstha tèrra amàda…. No disthruggì lu sònniu di l’ incàntu e aischòltha impàri a me la sirinàda….

18

PIAZZA D’ITARIA

Piàzza d’Itària, càntu sei ciambàda, hài pèssu lu caròri d’ùna vòltha…. sei isthàda a pòg’a pògu abbandunàda e la tò bèdda isthòria, pàri mòrtha. Z’incuntràbami a sèra, in pruzzissiòni cun l’amìghi, pa fà l’ipassiggiàda e la piàzza dibintàba l’occasiòni, pa zirchà di vidè l’innamuràda. Basthàba pògu pa fà bèdda figùra e dùi frànchi parìani un gràn tisòru…. l’amìgu t’agiudàba i’ la tristhùra, o càndu abì bisògnu di cunsòru. Li lampiòni zi fazzìani cumpagnìa e la piàzza dibintàba più impurthànti…. la Prubìnzia a sèra s’azzindìa di lùzi e di caròri, pa l’amànti. Vittòriu Emanuèri z’abbaidàba, sèmpr’attèntu a dùgna mubimèntu…. cumènt’un bàbbu, tùttu cuntrullàba, dall’àlthu di lu sàcru munumèntu. Abà no vèggu più tàntu caròri, a sèra no v’è più l’ipassiggiàda…. so’ biòdi li pidrìssi a carasòri e no t’aisèta più l’innamuràda. L’isthàtua pàri aischòlthia li lamènti di c’hà bisògnu ancòra d’attinziòni…. no intèndi più li dòzzi cumprimènti chi s’ipricàbani sòtt’a li lampiòni.

19

T’abìzi sòru abà, cànt’era bèddu lu tèmpu chi hài passàdu in pizzinnìa…. l’amìgu, più ch’amìgu era un fradèddu, chi no tradìa mài la cumpagnìa. Di chìssu tèmpu rimani un sintimèntu chi pièna lu còri d’imprissiòni…. so’ fuggìdi li curòmbi cun lu vèntu e cun èddi so’ buràdi li passiòni…..

20

AD UN ARTHISTHA….

( all’amìgu Giusèppi Pèrra ) Cun tèggu no vi so’ mài dischussiòni, acchì sei cuncintràdu i’ lu chi fài…. ti fìdi sòru di li tò imprissiòni e vìbi in pàzi e tranquillidài. Sei òmmu ch’arimènta li criaziòni e pènsa cun la mènti di l’arthìstha…. so’ li màni la tò cunsuraziòni, sinsìbiri e prizziòsi che pianìstha. Lu Criadòri t’hà dàdu li curòri di li fiòri, chi vèd’i’ la natùra…. si fàzzìni più bèddi cun lu sòri, ma tu zi li rimùn’i’ la pintùra. Tu sài còsa tuccà cun li tò màni, acchì v’hài ciàru in mènti lu ch’intèndi…. s’è la vìda chi si nùtri di lu pàni, è lu còri chi dizzìdi e chi pritèndi. Culthibèggia la tò àrthi in aimunìa, sèmpri mègliu chi dà iffògu a isgiabidùri…. sòru l’àrthi è capàzzi di maglìa, làss’a l’àlthri li magàgni e li tristhùri….

21

LI MANI

Cànti còsi poi fà cun chìsthi màni e no v’è niènti chi li pòssia susthituì…. di frequènti so’ mègliu di lu pàni, pa dàzzi lu piazèri di vibì…. Immòbi li màni si fabèdi, ma no poi fànn’a màncu i’ lu trabàgliu…. si la mènti prugètta còsi bèddi, aisètu a vidèlli, e pòi mi càgliu…. Sòru l’ommu pussèdi chìstha gràzia, si tràtta li màni cun judìziu…. a vòlthi po’ assè càusa di digràzia e allòra, po’ caggì i’ lu prizzipìziu…. Addarèdu a li màni v’è una mènti, chi hà alligràdu l’isthòria di lu mòndu…. lu vèdi i’ li più bèddi munumènti chi tòccani lu còri fìnz’a fòndu…. all’amìgu Saivadòri, pa li sò’ màni d’òru.

22

A UN MASTHRU DI PUISIA ( Ad Agniru Canu )

Agnirèddu chi cànti, transìdu i’ la nèura e i’ lu vèntu, t’accumpàgnani fàsci di lùzi e ipràzzi d’ammènti, ch’affìdi a l’isthèlli…. Li nùi s’acciàrani a fiòtti, intrumàdi i’ lu zèru…. lu sòri s’allègra e lu tèmpu si fèimma, pa sighì lu tò càntu…. Intèndi viurìni e susùrri d’amòri…. e l’agnìri in còru intònani càntighi, pa Nòsthru Signòri…. Z’hài lassàdu i’ lu còri bramusìà di suipìri, tinirèzia e affiziòni, pa li còsi e la jènti di chìstha zidài…. Hài pianàdu carrèri, campàgni e sthasgiòni, di surrìsi e ipirànzi, di timòri e attinziòni, chi sòru cumprèndi, c’hà fèdi e passiòni…. Sei isthàdu màsthru di puisìa e aimunìa, sei Agniru in zèru e cun l’àgniri bòri…. abà chi hài la pàzi, chi tùttu cunsòra, abèmu la pròba chi lu tò càntu no mòri….

23

LU MASTHRU DI ZIMINADA

( A l’amìgu Mundìcu Lay) Cunnòsciu un gràn duttòri, màsthru di pàrthu, assài bràbu cànd’arrùsthi lu zimìnu…. divìdi li pèzzi bòni da l’ischàlthu e pripàra la virdhùra e pòi lu vìnu. Eddu è puntuàri e sèmpr’assài prizzìsu e no si dàssa ifuggì mài l’occasiòni…. ti dàz’in antìzzipu l’avvìsu, pa tinì fèdi a chìstha gràn passiòni. Pòi assènta cun cùra i’ la grabìglia, cannagùru, prìmu làtti e ipièna, aisèta chi sìani còtt’a marabìglia, pa magnànni, fìnz’abè la pànza pièna…. Lu zimìnu ti pòni bonumòri càndu sei… cun amìghi chi hàn’intèsa…. t’imbriaghèggi di fùmmu e di caròri e ifùtti tutti cun la ciònfra sassarèsa…. E’ un incòntru chi pòni l’alligrìa, chi fàz’immintigà si vi so’ guài…. pa chìsthu v’è bisògnu di puisìa, bòna pa nòi e…. pa Mundìcu Lay.

24

LI VIAGGI DI LA MENTI

Cun lu tèmpu passàdu a fà li cònti chi l’uffìziu vo’ abè a fìni mèsi…. pa li bùffi di l’àlthri e l’intarèssi, no v’era gàna d’ischribì “raccònti”. Cànti vòlthi hài sunniàdu ùna puisìa chi fùssia l’iprissiòni di lu còri, o un ammèntu ch’abùssia li curòri chi no so’ chìssi d’ùna ischribanìa? L’hài ischubèlthu abà chi sei in pinziòni, cun la mènti più lìbara e più attènta…. hài aùdu la fòzza di ca invènta e crìa da niènti ùna passiòni. Càru amìgu, no è ùna còsa nòba, pinsà chi la vicciàia è ùna furthùna…. abà è lu tèmpu di magnà la prùna, no ti fidà di ca ti dìzi: “ pròba “….. Stintino: 18.07.10 pa l’amìgu Cecce Solinas.

25

AMMENTI FAMIRIARI….

Bàbbu e màmma hàni aùdu un grànd’amòri, pa la famìria ch’impàri hàni criàdu…. un amòri infinìdu e diricàdu, càldhu còm’è la lùzi di lu sòri. I’ lu còri abìani la tennarèzia ch’iprimìani cu l’òcci e li paràuri…. parò no suppurthàbani li fàuri, chi so’ figliòri di la priputènzia. Màmma nòsthra abìa li màni d’òru, chi usàba cu pirìzia e abiridài…. abìa gùsthu pa dùgna nubidài, ma cu la fantasìa s’azzàba in bòru. Mi pàri di vidèlla còm’allòra, pusàda i’ la cadrèa, cun àgu e fìru…. disignàba e sisthàba i’ lu pabìru, visthìri fantasiòsi pa signòra. Bàbbu hà aùdu lu còri già signàdu da l’Aima, chi hà sivìdu giobanèddu…. l’hà fàttu cun amòri, cararèddu, arribènd’a lu gràdu d’appuntàdu. M’ammèntu chi cànd’erami minòri, cu màmma si fazìani cumpagnìa…. no sabìani còs’era l’ingannìa e pùru in pubarthài, v’era l’amòri. A nòi hàni dagàdu l’unisthài e l’esèmpiu d’ùna vìda sèmpri pièna…. z’hàni insignàdu a cumprindì la pèna, sènza pirdhì mài la dignidài.

26

LU NOSTHRU AMORI

Cànti vòlthi hài giugàdu a fà l’ispòsa cun l’amìghi d’ischòra in pizzinnìa…. sei isthàda sèmpri bèdda e s’intindìa, ch’eri firìzzi e frèscha che ùna ròsa. Lu tèmpu t’è passàdu chèn’affànni e Daniele hà intrigàdu lu tò còri…. la vìda chi v’aisèta sia pàzi e amòri, chi pussìadi gudì…. fìnz’a zènt’ànni. bàbbu e màmma……. A Maria Paola e Daniele i la dì chi si sò cuibàddi….

27

LI ME’ SUREDDI

M’ammèntu lu còri di màmma attènt’a lu nòsthru disthìnu: - “pinsèdi a la famìria ch’è mànna e no è fàzziri cumprindì lu camìnu” - ….. Dugnùnu hà dizzìsu in cussènzia, d’azzittà sirènu la sòrthi…. ammusthrèndi curàggiu o pazènzia, pa criscì piu sànu e più fòrthi. L’appòggiu più sigùru e priziòsu z’è dàdu da nòsthri surèddi: è l’agiùdu cunvìntu e affettuòsu chi rizzèbi…. pùru si no fabèdi. Tùtt’e dùi zi dàzzin’amòri chi cumprèndi da ingèsthi e paràuri…. li nibòdi so’ più che figliòri,

bisugnòsi di rinfuzzà l’àri. E’ pròpriu ùna bèdda furthùna pinsà chi no sei mài a la sòra…. mè’ surèddi so’ cumènti la lùna chi t’agiùda i’ lu bùgiu e cunsòra. Chìsthu, è lu più bèddu rigàru chi bàbbu e màmma z’hàn fàttu…. è l’affèttu, lu dònu più càru chi no azzètta girusìa, o ricàttu…..

28

ME’ FRADEDDI….

Li fradèddi so’ pàrthi di lu còri, si li tòcchi, poi fàtti pùru màri…. so’criscìdi in famìria cun amòri, m’assimìgliani pògu, si so’ impàri. So’ sèmpri prònti càndu è nizzissàriu e t’agiùdani sènza cumprimènti…. sèmpri attènti a li fèsthi in calandàriu, cu l’amìghi, si vi so’ avvinimènti. Tùtt’e dùi hàni li màni d’òru e si fàzin’in quàttru pa un piazèri…. ma la dischussiòni ischumènza, sòru pa dizzidì li fèrri, o li manèri. Dugnùnu dìzi a l’àlthru lu chi fàzi, e pritèndi chi àggia la rasgiòni…. in un mamèntu fìni chìssa pàzi e no si vèdi più la soruziòni. Cumènti s’àzzani, cussì si fàrani e tòrrani fradèddi in bonumòri…. e in fòndu, li tirriòsi impàrani puntiglièndi, ma sènza mài rancòri.

29

PEPPINU ME’ CUGNADU

Cànd’è affàcc’a li furrèddi no ti dàzi cunfidènzia, èddu mìscia cun pirìzia, òzu e sàri i’ li padèddi…. hà l’impàsthu sèmpri pròntu pa ghisàdu e maccarròni, no ti fàzi mai lu còntu, a èddu bàstha la passiòni…. si voi fà bèdda figùra dàll’un ciòbbu di salthìzza, càsgiu o bìrra pa l’arsùra, o lu vìnu chi l’attìzza. Càndu pàssa i’ lu maschàdu vo’ vidè dùgna bancòni, in un fògliu s’hà signàdu: “fàba frèscha e càur’a fiòri e un brodìnu di cappòni”…. zèrcha un pògu di zimìnu o la càrri di cabàddu, chi v’hà sòru Juseppìnu… e pòi pièna lu cugnòru, di finòcciu campagnòru. I’ li fèsthi più impurthànti, lu menù è la còsa jùstha: no li mànca l’ispumànti, bèn cundìda l’ariùstha: fàzi mòsthra di tarèntu e hà la càsa sèmpri pièna, còzi tùtti a fògu lèntu, cunfundèndi prànzu e zèna.

30

E’ dibòtu a Sàntu Pìnu, ma è crisciùdu còm’un cònti, hà li fiòr’i’ lu giardhìnu pa l’amìghi sèmpri prònti…. Vìbi abà da pinziunàdu cun muglièri e trè nibòdi…. si po’ dì’ chi hà trabagliàdu da manzànu fìnz’a nòtti…. cun Peppìnu mè’ cugnàdu semu più chi dùi fradèddi: ùnu… fàzi l’impignàdu, l’àlthru… assènta li padèddi.

31

ABIA PIU’ CHE UN FRADEDDU

( A l’amìgu Gigi Nozi )

Fradèddu càru ti ni sei andàdu daghèndi un biòdu chi no si po’ pianà…. lu còri sùffri e piègn’ischunsuràdu, pinsèndi a lu tèmpu chi no po’ turrà. Tànti so’ l’ammènti di la pizzinnìa e li jòghi in grèffa, in Cappuzzìni…. li prìm’ischubèrthi di la fantasìa, mànc’un duròri….niènti midizìni. Cànti vòlthi lu còri z’è buradu in zèru….abbaidèndi l’ariopràni…. càntu tèmpu d’isthùdiu s’è frazzàdu, pa invintà li jòghi….li più isthràni? Vi l’hài fàtt’a burà, punèndi l’àri…. e semu isthàd’impàri, pògu prìma…. z’hài rigaràdu ammènti, chi so’ ràri, m’hàni pòghu varòri, sènza rìma. A càsa hài imparàdu l’aimunìa e lu còri hà libaràdu li passiòni…. a la fìni hài incuntràdu la puisìa, chi t’hà dàdu agiùdu e cunsuraziòni. Abà tu sei sigùru e più sirènu, impàri a li tò càri in paradìsu…. sinn’è andàdu pa sèmpri lu tò arènu, cumènti lu tò còri abìa dizzìsu. Avvidèzz’impari in lu zèru di la sirinidài….

32

A L’AMIGU DON PEPPINU

A l’amìgu e fradèddu Peppìnu chi hà cumprèsu li tànti camìni, m’hà impignàdu lu pròpriu disthìnu a cuglì ròsi impàri a l’ipìni. I’ lu mòndu v’è tàntu duròri, ma v’è Dèu chi zi dàzi ùna mànu…. sòru èddu pussèdi l’amòri chi tu vèdi, pùr isthèndi luntànu. Amìgu mèu càru è un piazèri chi tu m’àggi’abèrthu lu còri…. so’ dibèssi li nòsthri carrèri, ma l’attòppu è cumènti lu sòri. T’agurèggiu di vibì in aimunìa cun la fèdi e la lùzi ch’è in zèru…. no àggiu àlthru che chìstha puisìa, pa un amìgu e fradèddu sinzèru. A l’amìgu Don Peppino Lintas chi ha binidèttu l’iposarìziu di mè’ figliòra.

33

A UNA MAMMA

Furthunàda si hài buràdu cu la lùzi di lu sòri, si hài amàdu lu criàdu e li curòri di li fiòri….. No v’è còsa più impurthànti di l’ amòri chi ripìri…. li duròri so’ già tànti e no màncani suipìri. Pòni trìgu i’ lu murìnu pa lu tèmpu chi tu hài…. pròb’a fàtti un àlthru jru, bòra àltha, dabòi… vài….

V’è un tèmpu chi ti sèivi a ippaglì l’àri e misùri li tò fòzzi pa burà…. tinn’abìzi càndu brìnchi lu pulthàri e cammìni a la sòra, pa prubà. Ma lu bòru po’ ciambà acchì v’è vèntu e tu dèb’isthà più attènt’a no caggì…. i’ la vìda tu no zèrchi lu lamèntu, ma un camìnu più sirènu e no suffrì. Sei criscìda, dibintàda màmma e giàia e l’ànni già ti pèsan’i’ l’ischìna…. hài un còri chi no tìmi la vicciàia, è l’amòri la più fòrthi midìzina.

34

Hài pianàdu lu tò tèmpu di caròri pa la jènti e la famìria chi t’adòra…. so’ già in tànti e tu l’àmi che figliòri e pa chìsthu no t’intèndi mài a la sòra.

Sei accòsthu a cumprì …. pènsa cant’ànni, ma rimàni sèmpri la màmm’aduràda, chi hà buràdu sirèna cun li sò’ affànni, dend’agiùdu i’ la bòna e la marannàdda. Hài signàdu lu tèmpu ch’è passàdu, cun l’ammènti chi hài dagàdu in dùgna lògu, cun l’amòri pa la vìda, chi hài pianàdu d’affiziòni, chi hài azzèsu còm’un fògu. Si t’abànza ancòra un bòru, è disthìnu chi tu fìnia li còsi chi poi fà…. tu no sài cànt’è lòngu lu camìnu.... già v’è tèmpu pa pudètti ripusà.

35

FRANZISCHU ME’ CUGNADU

No abarìsthia mài pinsàdu d’ischribìtti ùna puisìa…. vi vo’ tròppa fantasìa, lu mè’ càntu è un po’ frinàdu. Ti cunnòsciu da ùna vìda ch’è signàda da la sòrthi…. zèrchu allòra d’assè fòrthi pa vinzì chìstha parthìda. Cànti vòlthi hài diffidàdu si era chìsthu lu camìnu…. ma è l’amòri, pobarìnu…. chi dizzìdi ca è cugnàdu. Da pizzìnni era dibèssu…. e i’ lu tèmpu di l’amòri ti parìa d’abè sintòri, chi era sòru tèmpu pèssu. A disthànza di tànt’ànni è assài fàzziri l’isthìma…. vèni bè pùru la rìma, càndu si dibènta mànni. Hài tancàdu lu cantièri, pa dì bàsth’a lu trabàgliu…. ripusàssi no è un ibàgliu, v’hài un nibòdi ch’è un piazèri. Tò figliòra è a l’Arièra, accasàda e cuibàda…. e da càndu s’è igliaràda, t’è turràda primabèra. La famìria no si tòcca, è liàda a lu disthìnu…. e a l’amòri pa Isthintinu, ch’è più fòrthi d’ùna ròcca. Z’incuntrèmmu raramènti, ma v’è sèmpri lu caròri, impurthànti è abè l’amòri, pa saldhà li sintimènti. Si lu tèmpu z’hà signàdi è rimàsthu lu ripèttu, no zi mànchia mài l’affèttu, chi si dèbi…. a li cugnàdi.

36

A LAURA PINZIUNADA

Cun chìstha marranìa di l’ischaròni, la jènti è abbandunèndi lu trabàgliu…. s’è isthraccàda di punì lu pèd’in vàgliu

e fàzi affidamèntu i’ la pinziòni. So’ passàdi tànt’ànni e hà rasgiòni l’amìga mèa… a assè prioccupàda…. hà trabagliàdu cun sacrifìziu e amòri e l’aimunìa no l’è mài mancàda. Abà hà dizzìsu di pinsà più a sé e d’affuttìssi di la marannàda…. nòi l’augurèmu d’assè firìzzi umbè, fèndi ancòra la màmma pinziunàda….

37

A LI ME’ SOZARI

Mè’ sòzaru, sinzèru garantòmmu, abrìa lu còri sènza mài un lamèntu…. era capàzzi di pirdhì lu sònnu, pa cumprindì quàr’era lu tuimèntu. Ti cunquisthàba cun lu sò’ surrìsu chi s’isthampàba cun dùi òcci azzùrri…. dùi òcci prònti pa lu paradìsu, e chi Dèu isciubarèggia e pòi succùrri…. Si vèd’un zùffu biàncu chi cammìna, ricunnòsci mè’ sòzaru e muglièri…. no vi so’ nùi, l’ària è cristhallìna e dùgn’ànima s’immòbi cun piazèri. Mè’ sòzara lu sìghi da luntànu e, p’abèll’affàcu, fàzi l’occìttu…. l’incòntra e si l’isthrìgni cun la mànu, imprubisèndi un àlthru sò’ jogghìttu…. Si lu ciàmi no è sèmpri chi ripòndi…. màsthr’Ettore, è l’innòmmu chi habìa in tèrra…. in mèzz’a tànti, èddu si cunfòndi, allòra zèrch’agiùdu i’ l’àlthra pèrra…. V’àggiu mandàdu chìstha carthurìna, punèndivi arumàncu l’imprissiòni…. ma immaginèggiu Ettore e Antonina in chìstha lùzi di cunsuraziòni….

38

A NONNA FRANCA…..

Ti pàri tròppu lòngu lu camìnu, ma primabèra pàssa còm’un làmpu…. e li fiòri criscìd’i’ lu giardhìnu so’ misciàdi a l’aivùgliuru di càmpu. Hài aùdu bisògnu di cunsòru, pa lu vèntu cuntràriu a l’andatùra…. no è isthàdu sèmpri fazzìri lu bòru, pa evità li cuntràsthi e la tristhùra. Sei giàia di nibòdi cun figliòri e di cànti so’ criscìd’i’ la tò ischòra…. pa tùtti sei la màmma….la migliòri, chi si pòssi’abè e amà, ancòra. Hài pianàdu la vìda di passiòni e intarèssi, culthibàdi cun la mènti…. pròbi ancòra, che criadùra, l’imprissiòni, chi so’ pàrthi impurthànti di l’ammènti. Tu pa nòi sei sèmpri “nonna Franca” culurìda e frèscha, sènz’edài…. hài dàdu sèmpri càrthi, a drèstha e a mànca, siparèndi l’arrugànzia e la piedài. No è pussìbiri ùn’àlthra primabèra, ma lu còntu di l’ànni è in mànu a Dèu…. Ipirèmu sìa sirèna dùgna sèra p’aischultà, si tu vòi, lu càntu mèu…. pa la fèstha di cumpriànnu, impàri a li figliòri e li nibòdi Isthintìni, 19-08-2011.

39

A L’AMIGU GABRIERI

( A l’amìgu Gabriele Calvi )

L’amìgu incuntràdu in camìnu è un dònu ch’allègra lu còri…. càndu vòi l’intèndi vizìnu e ti dàzi cunsòru e caròri. No suzzèdi assài di frequènti, ma s’è sinzèru, nì rimàni cuntèntu…. aggiummài cònta più d’un parènti, ch’è più fàzziri a lu tradimèntu. L’amisthài chi dùra tànt’ànni è ùna pròba pa lu còri e la mènti…. i’ la vìda no màncan’affànni, m’a l’amìgu poi dì li tuimènti chi dumàndani sòru attinziòni e rizèbi, guàsi sèmpri, ripòsthi e paràuri di cunsuraziòni, chi t’agiùdan’arumàncu ad assè fòrthi. Chìsthu è l’amìgu càru ch’ammèntu chi no hà cimbàdu la semprizidài e hà cuprèsu lu sintimèntu rìccu d’affèttu e d’umanidài,

nàdu a lu tèmpu di l’unibessidài….

40

LU DUTTORI…. PA DRUMMI’ ( A l’amìgu Giampiero Silvetti )

Sìa lu sònnu binidèttu, acchì no poi fànn’a màncu…. dròmmi mègliu si hài un lèttu e un appòggiu pa lu fiàncu. Di li vòlthi, bàstha pògu, no ti sèivi un cabidàri…. pàri bònu dùgna lògu, si v’è fràscha o un pagliuzzàri. E’ ùna càsa l’ideàri pa drummì sènza imprissiòni…. còsa màra è l’ipidàri, chi ti pòni agitaziòni; e si pènsi chi un duttòri, cun lu sònnu v’ha un accòrdhu…. tànchi l’òcci in bonumòri e dibènti cègu…. e sòrdhu. Pòi t’iscèdani ridèndi e ti dìzini …. “buon giorno” e si ancòra sei suffrèndi, ….”una flebo, vado e torno”….. Lu duttòri ch’è in chisthiòni ha isthudiàdu “anestesia”…. si ti fàzi ùn’iniziòni, no hài bisògnu di ninnìa. Tu no intèndi li duròri e ti cùra li marànni…. pòi t’iscèda cun amòri e dimìntighi l’affànni. Hà bisògnu sòru d’èddu ca è suffrèndi o isthàzi màri…. càndu guàri, cararèddu, ricunnòsci càntu vàri. E’ un duttòri assài ipiziàri, un amìgu chi ripètti…. si lu zèrch’i’ l’ipidàri, tu dumànda …. “di Sivvètti”….

41

A L’AMIGU “fài da te”…. Si t’abbisògna un ciòdu cun marthèddu, poi dumandà a Leonessi chi v’hà tùttu…. e si ti sèivi pùru l’ischaipèddu, si èddu no l’acciàppa, èu l’ifùttu. No poi dìlli di no, acchì s’offèndi: s’intarèssa di multhìzu e ferramènta…. hà imparàdu da mànnu e si cumprèndi, chi li piàzi la jènti chi s’appènta. N’accùdini d’affàcu e da luntànu, si mànca l’èba o l’òzu i’ lu mutòri, p’accunzà ùna zàppa, un labamànu…. e no lu fèima lu frèddu o lu sudòri. Dabòi t’invìt’a bì in cumpagnìa, ni bòga quàttru ampùlli di licòri e pàri lu vindiòru di Sannìa, cu lu pàni e lu càsgiu di pasthòri. Chìsthu è Leonèssi, amìgu da ùna vìda, cu la càsa chi pàri lu marchàdu…. lu trabàgliu pa èddu è ùna parthìda, chi pòn’in jògu chìssu chi hà imparàdu.

42

AISCHOLTHA LU CORI

Aischòltha la bòzi di lu còri e pèns’a cànt’isthèlli so’ i’ lu zèru…. v’è lu sòri ch’a sèra si ni mòri, ma no zi dàssa mài i’ lu disipèru. No po’ mancà l’isthèlla chi zi sìghi, pa dàzz’ i’ lu bùgiu appuntamèntu…. dugnùnu po’ ischribì in pòghi rìghi, la mùsiga ch’arrìbi cun lu vèntu. Ripìra l’ària frèscha di la sèra i’ lu sirènziu di l’ischurigàda…. v’è sèmpri ùna lùzi pa c’hà ipèra e la nòtti t’appàri più incantàda. Lu pàipitu di lu còri e lu ripìru ti zòccan’ i’ lu pèttu a dùgna pàssu…. tu sìghi a camminà pa fà lu jru, dabòi t’appògg’isthràccu affàcc’a un màssu…. e intèndi lu saòri di l’ammènti, chi so’ cunsuraziòni di lu còri…. pùru l’isthèlli pàrini cuntènti e ùn’a la vòltha…. sìghini lu sòri.

43

LASSEDIMI SUNNIA’

Si tàncu l’òcci, vèggu più luntànu e pissìgu lu tèmpu ch’è fuggèndi…. èu zèrchu d’appuntàllu cun la mànu, lu ciàmu, no ripòndi, acchì no intèndi. E’ sòrdhu a la bòzi di lu còri, cùrri sèmpri e no si pàsa mài…. si zi pòrtha la lùzi di lu sòri e un pògu di la nòstrha umanidài Zi dàssa lu cunfòrthu di la sèra chi z’agiùda a sunnià pa fà puisìa…. z’ammènta ch’è passàda primabèra e la fòzza ch’in còri zi criscìa. Vògliu sunnià la vìda cumènt’era e lu tèmpu ch’azzindìa la fantasìa…. li jòghi ch’alligràbani la sèra, acchì no v’era mài marincunìa. Sunnièggiu ancòra, guàsi che criadùra, e di la vìda intèndu lu saòri, cumènti giobanèddu chi figgiùra, pa la prìma vòltha lu sò’ amòri. Lassèdimi sunnià, lu tèmpu è pògu, ma no pòssu tradì l’appuntamèntu…. no v’è intinziòni d’isthudà lu fògu, vurarìsthia sunnià e….assè cuntèntu.

44

LU VINDIORU

No v’è dì, chi Gavìnu iffàscia cròzi, no incòntria l’amìghi i’ lu vindiòru…. rìdi, màgna e trìnca, e cun la bòzi, cànta pa sudifà lu sò’ arghasthòru…. M’abarèd’a ischusà, amìghi càri, ma lu vìnu ti pòni l’alligrìa…. tu ridèsci a burà, pùru sènz’àri, e ifòghi digussì la fantasìa…. Cun Gavìnu v’è sèmpri Saivadòri, ch’intòna l’isthornèlli a la romàna…. E’ cumènti turrà a lu prìmu amòri, cun lu vìnu ch’ischùrri che funtàna…. Si bìzi e si màgna cun gràn piazèri e dugnùnu ifùtti l’àlthru, pa isthà in pèdi…. ca è già còttu si sènti più lizèri, ma di turrà a càsa, ancòra no si crèdi…. P’alligrà lu vindiòru v’è c’arrùsthi, ca imbùccia rabanèlla, o s’altharièggia, pagòsa vi so’ tròppi còsi ingiùsthi…. intàntu màgna e bìzi….e truddiazzèggia. Lu vìnu frizzànti e tradidòri è già finèndi e, biòda è la mizzìna…. Gavìnu è appuggiàdu a Saivadòri, cantèndi….“bà, bà, bàsgiami piccìna”….. “su ra bò, bò, bòcca piccorìna”………..

45

LA LUNTANANZIA

Un mutìbu p’assè di maramòri, è pinsà c’hài un figliòru in tèrr’anzèna…. lu trabàgliu da sèmpri è ùna gràn pèna e si no l’hài, poi murì di crebacòri. So’ passàdi tànt’ànni chi sei luntànu e no è pussìbir’intindì lu tò ripìru…. s’è ùna bèffa chi z’hà fàttu lu disthìnu, impurthànti è sabè chi tu sei sànu. Z’intindìmmu dùgna dì, ma no è abbàsthanza, pa pudètt’agiudà, sìnn’hài bisògnu…. tùtt’è pròntu pa te, bàstha fà un sègnu, dùgna còsa tòrr’abè la sò’ impurthànzia. Zì vidìmmu si e no trè vòlthi a l’ànnu, arumàncu pa li fèsthi cumandàdi…. lu tèmpu d’appagà li nòsthri ucciàdi, m’aisità…. a lu còri fàzi più dànnu.

46

SENZA DI TE

Attènt’a no isthrazzà chìstha cadèna chi mi lèa pa sèmpri a chìsth’amòri…. tu sei pai me la lùzi di lu còri, lu ripìru e lu sàngu ch’àggiu in vèna. No pòss’isthà sènza di te ùn’òra, acchì pai me sei fòzza di la mènti…. lu còri no abbisògna di tuimènti, ma d’amòri e caròri chi cunsòra. Sènza di te è bùgia chìstha càsa e più frèdda è la nòtti pa c’attèndi…. lu còri ch’aisèta no s’arrèndi, cònta l’òri, no dròmmi e no si pàsa. Sòru cun tèggu intèndu lu saòri di li còsi ch’allègrani la vìda.... sènza di te m’appàri già ifiurìda e trìstha, che tèrra sènza sòri….

47

LA MUGLIERI

Rompibàll’è la muglièri dibintàda vèccia e sòrdha…. tìra sèmpri più la còrdha, o ti nèga lu piazèri. Sìnn’iscèd’a manzanìri e ischumènza lu tuimèntu, pòi ti guàstha in un mamèntu fìnza l’ària chi ripìri…. Asgiunn’hài a lamintàtti e a pisthà li pèdi a tèrra, no cumprèndi acchì sei in ghèrra e no ridèsci a ripusàtti.

Ti l’ammènti bòna e dòzzi, ma in un tèmp’assài luntànu: s’hà pigliàdu l’ampramànu e si vo’…. t’àzza li bòzi.

Pa la pàzi t’isthài mùddu acchì è pròpriu nezzessàriu…. no ti bàstha lu rusàriu, pa prigàtti lu sarùdu. Càndu fìni lu casìnu ti rimàni pòg’affèttu, ma v’hài sèmpri lu suipèttu chi sia ischrìttu i’ lu disthìnu….. ……………………… Di sigùru àggiu sunniàdu, ma no è chìstha mè’ muglièri…. èdda è dòzzi che lu mèri, sogg’ avvèru furthunàdu. Edda è pièna di caròri e v’hà ancòra la passiòni…. ma po’ assè ùn’illusiòni di lu tèmpu di l’amòri……

48

L’ILLUSIONI

Dèu

z’hà fàttu

un gràn rigàru,

agiudèndiz’a vibì…..

Z’hà insignàdu a abè passiòni,

pa li còsi chi hà criàdu….

ma z’hà dàdu l’illusiòni,

chi no isìsthia lu piccàdu….

Eu

s’ agàtu

chìsthu fàru,

pènsu sòru a no suffrì….

Acchì vògliu cumprindì

s’è giògu ràru,

l’arrabàttu

mèu.

49

LU CUMPRIANNU

Camminèndi a pàssu lèntu e chèn’affànni, soggu arribìdu a sessànta e no so’ assài…. l’ipirànzia è di cumprì zènt’ànni, cun la pàzi in còri e la sirenidài….. Cònti l’ànni prighèndidi sarùdu e pòni a pàrthi affànni e triburìa…. ringrazièggi pa lu bè chi hài rizzibùdu, pariggèndi la sòrth’in aimunìa. Abànzi prìma un pàssu, pòi un àlthru, zirchèndi d’arribì a lu traguàrdhu…. in prinzìpiu ti pàri tròppu àlthu, ma pènsi chi sia mègliu….no fà tàrdhu. Si chìsthu è lu camìnu chi z’aisèta, soggu firìzzi di fà lu sagrifìziu…. sarà pisànti a la fìni la carrètta, ma impurthànti è prisintàssi a lu judìziu….

50

LI ME’ SETTANT’ANNI

Aggiu fàtt’un bèddu pèzzu di camìnu mantinèndimi la sòrthi sèmpr’amìga…. a la sòra è più trìsthu lu disthìnu, più pisànti li duròri e la fadìga. Zèrchu sèmpri d’assè bònu cun la jènti, pròntu a dà ùna mànu i’ lu bisògnu…. suipittòsu, mapparò, di li lamènti e prumìssi chi so’ fàzzi pùr’in sònniu. Cun l’amìghi è sèmpri mègliu assè sinzèru, mài ruffiànu, m’attènt’a fà li cònti…. sinsìbiri cun ca sùffri, ma sebèru, cun ca crèdi d’assè fùibu…. e l’àlthri, tònti. In la vìda di sigùru àggiu piccàdu, ma sogg’òmmu chi rasgiòna cun lu còri…. no v’è amòri chi no dògghia maldhigàbu pa fà mànna ùna famìria cun figliòri. L’andatùra è un pò gubbòsa, ma sigùra: è l’ischìna chi mi dàzi più mattàna…. m’hàni dìttu chi è diffìzziri la cùra, da la gòbba, ch’è la mèa, no si sàna. Sò settànta li mè’ lònghi primabèri chi la vìda m’hà già dàdu e no sòru…. pròbu ancòra a fà tùttu cun piazèri, pa lu tèmpu…. chi Dèu m’hà pòsthu in un cuzòru.

51

LA VICCIAIA

L’ànni so’ passèndi tròpp’in prèssa, còm’un sògnu chi t’iscèdd’a l’imprubìsu, s’è sicchènd’i’ la làcana la chèssa e lu pàssu…. no è più cussì prizzìsu. Lu sòri z’è farèndi a l’orizzònti e lu fiòri è pirdhèndi la curòna…. cun lu tèmpu cunvèni fà li cònti, pa no drummì, si la campàna sòna. Pàri trìstha la vicciàia càndu vèni e pa chìsthu zèrchi sèmpri cumpagnìa…. suppòrtha sirènu li tò pèni e intàntu….ischrìbi l’ùlthima puisìa. Da lu sògnu poi iscidàtti più firìzzi, si la nòtti è ùna dì chi z’è burèndi…. sirèna è la vicciàia, si t’abìzi, ch’abarabà lu sòri….è tramuntèndi.

52

LU RIDOZU

Lu ridòzu màrcha l’òri, lu ripìru di dùgna dì…. poi vidè si nàsci un fiòri, o è più diffìzziri vibì. Tic…tac…no pirdhì tèmpu chi ti sèivi pa dumàni…. zèrcha sèmpri d’isthà attèntu, lu disthìnu è i’ li tò màni. Tic…tac…sei ancòra in tèmpu p’appagà li tò passiòni, ma no poi drummì cuntèntu, si cunfòndi l’imprissiòni. Tic…tac…pàssani l’ànni e la tèrra sùffri e ipèra…. so’ già tànti li marànni chi v’aggiùgni dùgna sèra. Tic…tac…zèrcha l’amòri, ch’è ripìru di la vìda…. giòga bè chìstha parthìda lu ridòzu è i’ lu tò còri….

53

LU VIAGGIU

V’è un viàggiu affrisciàdu in un caràsciu, chi prìma o pòi tòcca tuttigànti…. pàrthi a la sòra, ma dugnadì so’ tànti chi dròmmini cun tèggu a Caramàsciu. Lu sàni tùtti chi la vìda hà un fìru, liàdu a nòdu mòrthu cun la sòrthi…. lu càrru pàssa sèmpri, ma a li vòlthi, zi pòrtha ca no è pròntu pa lu jru. Li cònti ti li fàzini a l’intràda e la cundànna è dàda chèn’appèllu…. la pàzi in chìbi è sànta, ma i’ lu gancèllu, piccadòri n’acciàpi ùna trumàda. L’esàme è lòngu e tànti li marànni chi dugnùnu v’hà innànt’a la cussènzia…. raccumàndu a tùtti pinidènzia e a Dèu la mè’sòrthi e li mè’affànni. Li sànti chi z’agiùdan’ i’ la tèrra so’ tùtt’impàri e càntani l’amòri…. ma sùffrini e no hàni pàzi in còri, pa tùtti chìssi chi so’ sèmpr’in ghèrra. A càsa so’ rimàsthi li tò amòri e l’onesthài chi hài sèmpri culthibàdu…. e tra li fèrri chi hà dagàdu bàbbu,

v’è la passiòni chi rimàni in còri. Abà chi lu viàggiu è cuminzàdu sarùdi li tò càri cun la mànu…. e la vìda chi t’appàri da luntànu, è lu più bèddu rigàru chi hài amàdu.

54

L’INCONTRU….

Cumènti lu gancèllu s’è tancàdu, m’è giùnta ùna gràn pèna e confusiòni e no cumprèndu còsa m’hà pigliàdu. Mi pòng’addarèdu, in pruzzissiòni, sirinziòsu e un pògu preoccupàdu, in un lògu infirìzzi e di passiòni. Eu sìgu chìstha fìra ch’è infinìda, ma no ridèsciu a fà fìnta di niènti: m’abìzu chi v’è jènti ch’è avvirìda, àlthri, invèci, cammìnani cuntènti e pàrini cu l’ànima guarìda. La vìda ch’è buràda tòrr’a mènti, cu tànta tristhèzia e cu timòri: cumprèndi chi lu tèmpu ch’è passàdu è signàdu di pèni e di caròri, e pùru di sudòri e di piccàdu. Zi semu lamintàdi di lu sòri, acchì parìa lu bùgiu più indicàdu, m’abà è pròpriu chìsthu a preoccupàzzi e a punìzz’in còri li tuimènti…. no v’è curaggiu chi pòssia più saivàzzi e parìmu più trìsthi e più imputènti: aisitèmu un signàri pa caimàzzi e pònghia fìni a tùtti li lamènti. M’appàri a un zèrthu pùntu un vecciarèddu, mi surrìdi e mi pìglia pa la mànu…. mi pòni sigurèzia e, cararèddu,

55

cumprèndu ch’è arribèndi da luntànu. E’ lizèri cumènt’un agnirèddu e s’immòbi camminèndi, piànu, piànu. La sò’ fàccia mi pàri famiriàri e la bòzi ch’intèndu mi cunsòra: no m’ibàgliu, è babbu chi cumpàri, fèndisi lògu, lèsthru che curòra. Chìsthu sì chi mi pàri un bòn signàri e tàndu no m’intèndu più a la sòra: mi dizi chi è in bòna cumpagnìa, cu màmma e cu cànti z’hàn dagàdu, acchì la vìda…. no è sèmpri ùna puisìa. Si vèdi chi hà suffèrthu e tàntu amàdu, m’hà sabùdu vibì in aimunìa, cu càntu Dèu z’hà pòsthu i’ lu criàdu. Surrìdi cu la pàzi chi hà i’ lu còri, ma sùffri càndu pèns’a chìstha terra, ch’è pièna di làgrimi e duròri e no ridèsci a eriminà la ghèrra ch’in dùgna lògu l’òmmu tèn’in còri, cunvìntu chi la vìda no àggia ipèra. M’iscèdu cu li pèni e lu timòri e d’imprubìsu pàri guàsi sèra…. eppùru v’è ancòra tàntu sòri e i’ l’ària si ripìra primabèra. Ringrazièggiu pa la gràzia rizzibùda, chi hà appagàdu la gàna di cunfòrthu: punèndibi la fòzza ch’è dubùda poi incuntrà, si vòi, pùru ca è mòrthu…. e la cussènzia s’allègra e isthàzi mùda, pa zirchà d’arribì a chìssu pòrthu…. cu l’anima ch’intàntu s’è pintùda!

56

MARINCUNIA

T’abìzi chi lu pàssu no è sigùru e la fadìga s’ intènd’ i’ lu ripìru…. la vicciàia, cumènt’ un màri oschùru, t’ ifùtti e ti cundànna a fà lu jru. Ti jri addarèddu suipirèndi e ossèivi lu zèru cun tristhèzia…. zèrchi la lùzi, ma intàntu no t’arrèndi, pagòsa, pròpriu abà vi vo’ pazènzia. Dumàndi cunfòrthu a la puisìa acchì pàri più dòzzi lu camìnu…. ma lu còri sùffri di marincunìa, pinsènd’ a cant’è ingràtu lu disthìnu. Cant’ è passàda in prèssa primabèra e lu sòri ch’ alligràba lu manzànu…. v’era lùzi e caròri fìnz’ a sèra e la vìda s’ acciàraba piànu, piànu. Pùru si è invèrru, zèrchu un po’ di sòri e mi cunsòru pinsèndi a primabèra…. vògliu intindì ancòra lu saòri chi m’ammènta lu mòndu cumènt’ era…..

57

CANZONI D’ANNADA

Làssa chi fìnia bè chìstha canzòni, ch’è ischuminzàda cànd’era in pizzinnìa…. intèndu i’ li paràuri, ancòra…. sòni, chi m’ammèntani li fèsth’in cumpagnìa. Allòra cantàba a bozarèda, p’alligrà l’òri, sugnèndi lu dumàni…. cun dùi brìnchi inghirriàba mammarèdda e cansàba la sèdi i’ li funtàni. L’amìghi erani amìghi assài sinzèri e no soggu rimàsthu mài a la sòra…. dùgna còsa era fàtta cun piazèri e più bèdda mi parìa fìna l’ischòra. Azzàb’a pèdi in Turrutàna e i’ lu Rusàriu, da Pòzzu di Bìdda a Sànt’Erisabètta…. attupàba l’amìghi in Siminàriu, pa la fainè, magnàd’a fètt’a fètta. A piànu a piànu l’ànni so’ passàdi, ma in còri m’è rimàstha la passiòni pa la mùsiga, li bàddi e sirinàdi, chi pianàbani la vìda d’imprissiòni. A dì d’òggi no mànca l’alligrìa, ma dùgna còsa è fàtta cun marìzia: si cumbàtti vanamènti l’ingannìa, ch’è figliòra d’intarèssi e d’abarìzia. Eu càntu lu sintimèntu e la puisìa, ch’abbisògnani di paràuri pòsth’a tònu.... paràuri chi sìan’in sintunìa, cun li còrdhi di l’ànima…. e lu sònu.…

58

CANTU A LA SORA

Càndu è più fòrthi la marincunìa, la chitèrra m’aisèta cun pazènzia…. attèndi sèmpri a fàmmi cumpagnìa e suppòrtha tristùra e pinidènzia. Invènta pai me li sirinàdi, ch’i’ la nòtti so’ cumènti mirurìì…. so’ canzòni e sòni imprubisàdi, chi pòn’assimiglià a li puisìì. Pùru la lùna mi fàzi cumpagnìa e lu còri è più firìzzi cun lu càntu…. mi pàri di turr’a la pizzinnìa, càndu pinsàba a la vìda cun incàntu. La jàtta m’aischòltha, guàsi drummìda, di tàntu in tàntu fèndimi l’occìttu…. cumprèndi si la mùsiga è finìda, p’abè un àlthru mòssu più licchìttu.

59

CUN L’OCCI E CUN LU CORI

No è sèmpri fàzziri punì d’accòrdhu còri e mènti addanànzi a li passiòni…. lu prìmu po’ liàtti a l’imprissiòni, sènza l’àlthra….è pèggiu d’assè sòrdhu. Asgiunn’hài a fà tùttu cun amòri, acchì lu còri è tènnaru, e lu sài…. sòru èddu pussèdi umanidài e ti pièna la vìda di caròri. Cun la mènti rasgiòni e fài li cònti e càndu la dì fìni, v’hài la quàdra…. poi ischubrì quàr’è la mànu làdra, o risulvì difficuthài ch’incòntri.

L’isthòria di l’òmmu è ùna liziòni di ghèrra e pàzi chi no fìni mài…. pènsa sèmpri, chi li còsi chi tu fài so’ i’ la mènti e i’ lu còri….in confusiòni. Tra còri e mènti ridèsci ad abè aimunìa, si tu vìbi cun l’òcci di l’amòri…. vi pòni paràuri chi hàni caròri, ma si pòni raccuntà….sòru in puisìa.

60

AGIUDA LU CORI….

Lu còri ch’è inviccèndi vo’ ifugàssi, è trìsthu pa lu tèmpu ch’è passàdu…. ma pènsa ch’è diffìzziri fidàssi, acchì tìmi d’assè sèmpr’ingannadu.

Eu zèrchu ancòra di rassirinàllu, prighèndi ch’àggia un pògu di pazènzia…. lu còri si è maràdu, poi sanàllu cu l’amòri, ma niènti priputènzia. Abbisògna di tànta cumprinsiòni e paràuri chi dògghiani cunfòrthu…. èddu sòru è capàzzi d’imprissiòni

e t’assìsthi si zèrchi l’aimunìa: si è ifidàdu fàzi pùru lu ridòsthu, acchì sà ch’è dururòsa l’ingannìa. Dùgna tàntu abbisògna d’attinziòni, si lu ripìru si fàzi un po’ più còrthu, o è arribèndi ùn’àlthra derusiòni

chi s’aggiùgni a la frìna di l’ammènti. Tu fabèdi e no ridèsci a dàlli tòrthu, acchì sài di li tànti tradimènti; èddu aischòltha, ma intàntu si sirièggia si l’amòri chi hài drèntu è vìbu o mòrthu, oppùru è fazzidài chi no barièggia….

e si zèrchi lu mutìbu di l’affànni, ripòndi chi lu còri è com’un pòrthu…. ma di chìsthu, no cunvèni fabidànni….

61

PUISIA

E’ un càntu chi pòni caròri aunèndi li tànti ripìri e carìgni, chi hàni saòri di bàsgi d’amòri e suipìri…. Tu àbri lu còri a tuimènti chi pàrini antìghi duròri e lìbari li tò sintimènti, cun paràuri di tànti curòri ch’aischòlthi i’ li vècci canzòni…. Ma è lu pièntu d’ùna criadùra chi dàzi a dùgna passiòni un sènsu a l’amòri chi dùra. Li sòni ch’intènd’i’ la mènti si pòn’ischribì in aimunìa…. so’ accòrdhi d’antìgh’isthrumènti e la mùsiga si fàzi puisìa. Paràuri chi sònani dòzzi e càntani li tò pinsamènti, cun la mirurìa di la bòzi….

62

L’AMORI

T’abarìsthia ischrìttu canzòni cun paràuri d’amòr’in puisìa pa fàtti cumprindì la passiòni chi cumpàr’i’ la merurìa….. Tu no sài cànt’è mànnu l’amòri chi mi dàzi la fòzza e l’arènu, mi pièna lu tèmpu e lu còri e mi fàz’intindì più sirènu…. I’ la vìda ch’abèmu impignàdu vi so’ pùru incumprinsiòni e di frequènti lu còri hà insignàdu chi l’amòri, no è sòru passiòni…. Pa la giòia vi so’ dui figliòri ch’adurèmu più di chisth’ària…. so’ la lùzi chi zi dàzi caròri e cunsòru, si la sòrthi è cuntrària…. Prègu Dèu chi zi dògghi’aimunìa, pa vibì ùna vicciàia sirèna…. si v’è pàzi, v’è pùru puisìa e la vìda zi pàri più pièna…. Tu sei sèmpri la mè’ fissaziòni, ma no pòss’agguantà li macchìni…. zèrchu sòru cunsuraziòni in un fiòri…. chi no àggia l’ipìni……

63

GANA DI PAZI

Bòzi d’un còri sidìdu chi zèrcha duzzùra e no vèdi la lùzi…. disìzu d’appòggiu fidàdu i’ la nèura d’un duròri cuàdu a la vìstha di l’àlthri…. arènu d’amòri appàgadu da un sòri ch’ischàldhi li criadùri e li fiòri e rigàra la pàzi….

64

VURARISTHIA….

Cànti vòlthi hài dìttu…. “vurarìsthia”…. pinsèndi a un sònniù bèddu di la mènti…. hài prigàdu ….”lu còri pòi m’assìsthia”…. pùru in mèzzu a tùtti li tuimènti. Vurarìsthi’abè l’àri d’un pizòni chi s’àzza in bòru, lìbaru e lizèri…. pa osseivà tùtta chìstha confusiòni, chi a l’òmmu pàri fòzzia assài piazèri. Pudarìsthia brincà da un còri a l’àlthru, pa cunniscì ca cùa la fazzidài…. o cumprindì c’hà in mènti lu sagràsthu e di lu mòndu no v’hà più piedài. Mi mànca la pazènzia d’ un pizòni, chi bòra firìzzi e no s’isthràcca mài…. e cànta dùgna dì li sò’ canzòni, piènu d’innuzzènzia e curiosidài. Vurarìsthia no abè marincunìa e disipèru pa lu tèmpu andàdu…. ma in còri m’è rimàstha l’aimunìa chi hà lu vèntu frizzànti e prufumàdu. Vurarìsthia fà ancòra tànti còsi fìnz’a càndu v’è lùzi i’ lu camìnu…. intindì lu prufùmu di li ròsi, o lu càntu d’un biddisò campìnu. Tànti vòlthi i’ la vìda àggiu pinsàdu a un pizòni chi bòra e pòi ischumpàri…. ma la libarthài chi z’hà insignàdu, si cumprèndi no appèna ippàgli l’àri. Chìsthu è sònniu ch’arimènta la puisìa e cuntinuèggia pùru si sei mannu…. burà cu l’àri di la fantasìa, a lu còri…. no hà mài fàttu dànnu.

65

TRE ACCORDHI IN AIMUNIA

M’accumpàgnu in Dò maggiòri, cun la dòzzi merurìa…. dò, mì, sòl….fàzi lu còri, pa no abè marincunìa…. V’hài li sòni i’ la tasthèra pa lu jru in Là minòri…. e si azzèndi ùna candèra, v’è più lùzi e più caròri…. Pa ùna sèttima…. trè sòni, àlthri trè in diminuìda…. poi ifugà la tò passiòni, e la mùsiga è sivìda…. Pròba un tòccu in Rè minòri pa lu càntu miruriòsu, dùgna nòta v’hà un curòri e lu sònu è più aimuniòsu…. Poi sunà tùtta la sèra sènza mài isthraccà la mànu…. pàri arrìbia primabèra, e l’invèrru…. è già luntànu…. Dò….mì….sòl….poi fà l’accòrdhu, e già intèndi l’aimunìa…. sòru ca vo’ fà lu sòrdhu, no si pòn’in sintunìa…..

66

LA CHITERRA Edd’aisèta la tò mànu prònt’a fàtti cumpagnìa e la dòzzi merurìa t’èntra in còri piànu, piànu. No suppòrth’assè isthunàda, pa no fà brùtta figùra e nì sùffri che criadùra, acchì vo’ assè accurdhàda. Ti ripòndi sèmpr’a tònu, cun la bòzi chi hà i’ lu còri e accumpàgna cun amòri, ca cumprèndi càntu… e sònu. Cànd’è vèccia è più priziòsa, m’hà bisògnu d’attinziòni…. èdda vìbi di passiòni e dibènta più aimuniòsa. Cànti sòni appassiunàdi pòn’iscì da un isthrumèntu…. ti cunsòra i’ lu tuimèntu, cun canzòni e sirinàdi….

67

CANZONI

Cànta li tò canzòni a primabèra p’ammintàti di cànd’eri giobanèddu….. frusciàbi lu mutìbu dùgna sèra, cu’ lu còri firìzzi ch’agnirèddu. Ti tòrr’a mènti lu saòri di l’amòri e di li bàsgi appassiunàdi i’ li gialdhìni, cu’ l’àiburi iscidàdi a prìmu sòri e lu prufùmu di magarìdi e cicramìni. S’azzindìa la vìda di curòri e tu no vidì l’òra di burà…. cantàbi cu’ la fòzza ch’abì in còri, acchì no v’era àlthru chi pinsà. Frusciàbi che russignòru innamuràdu, burèndi sòtt’a la pèrgura fiurìda…. i’ lu nìdu, lu pizòni appèna nàdu cantàba la tò canzòni prifirìda.

68

LI SONI I’ LA TASTHERA….

Dòru mànnu, Realthài d’un ingànnu….. Mistheriòsu piccàdu, Fàttu e cuàdu….. Sòlchu mài tancàdu: Làssami ancòra Sirènu pa ùn’òra…..

69

MUSIGA…. E PUISIA….

La mùsiga t’agiùd’a fà puisìa, è l’ària chi ti pòni bonumòri…. pòghi accòrdhi so’ già ùna merurìa, chi ti pièna di lùzi e di caròri. Li sòni tu vi l’hài i’ li paràuri, chi lu còri trattèni pa cunsòru…. e la mènti cumprèndi si so’ fàuri, o viridài chi vòni azzàss’in bòru. Dùgna paràura no vìbi mài a la sòra, ni zèrcha ùn’àlthra, si pòn’in sintunìa…. e, si è puisìa…. lu càntu si zi bòra, cun lu vèntu ch’arimènta la maglìa. Mùsiga e puisìa pònini l’àri, càndu lu còri è piènu di passiòni…. lu zèru si cunfòndi cun lu màri, cumènti un quàdru piènu d’imprissiòni.

70

POBARU CORI…. Chi màccu soggu isthàdu a dàtti aischòlthu e tu m’hài sèmpri dìttu, ch’era amòri…. abà chi chìss’amòri pàri mòrthu, no v’è àlthru ch’allègria chìsthu còri. Ti so’ passàd’ innàntu tànti affànni, còipi di vèntu prònti a pisuràtti…. hài ischuntàdu a la sòra li cundànni, pignènd’ì’ lu sònnu, pa cusuràtti. Hài aùdu mamènti d’ischunfòrthu, e sei isthàdu in affànnu e triburìa…. t’hàni fàttu suffrì, dèndidi tòrthu, acchì fàzi più effèttu l’ischurìa. Eri cunvìntu chi fùssia tùttu amòri, pùru si li paràuri erani dòzzi…. no t’hà agiudàdu più màncu lu sòri, chi t’hà fàttu mancà curàggiu e bòzi. Abà t’abìzi càntu sei suffrèndi, pagòsa dùgna dì v’è pèna e pièntu…. fài fìnta di niènti, ma già cumprèndi, chi sènz’amòri no poi assè cuntèntu. La vida è vida càndu v’è caròri e tu lu poi acciappà in l’aimunìa…. si v’è l’accòrdhu, no poi abè timòri e tàndu po’ turràtti l’alligrìa….

71

RINGRAZIEGGIA LA VICCIAIA

Pissìghi ancòra un sògnu e ùn’illusiòni e no ammìtti chi no hài più vìnt’ànni…. cun duròri, ma è chìstha la liziòni, chi lu tèmpu risèiva, sòru a li mànni. L’ipìcciu già ti dàzi li signàri e la fàccia t’appàri assài prubàda…. pa chìsthu no poi dì màncu li fàuri, e si cumprèndi tùttu….da ùn’ucciàda. No è più tèmpu di fà l’isgiabidùri, cun pritèsi e sènza ùna rasgiòni…. è la sòrthi pa tùtti li criadùri, summà l’ànni….impàri a l’illusiòni. Rassignèggiadi, chìsthi so’ li lèggi chi dugnùnu hà ischrìttu i’ lu disthìnu…. v’è ca s’illùdi e sa’ chi pòi no règgi, o zèrcha d’allagàss’i’ l’utturìnu. La vicciàia abànza lentamènti, cun càlchi mardhicàbu e pàssu isthràccu…. ringrazièggia si v’hài li sintimènti, la giubintùra….cunvèn’abèll’affàccu….

72

L’ EREDIDAI….

Còsa sabèdi vòi di chìstha vìda, criadurèddi chi sed’abrèndi l’àri…. gudìdi fìnz’a l’ùlthima ischinchìdda di pizzinnìa, acchì pòi…. ischumpàri. V’abarèd’acciappà un mòndu isthrànu, assài dibèssu e un pògu marthuriàdu…. bàstha jràss’intòndu e da luntànu, pùru lu sòri pàr’ischunsuràdu. Vi mancaràni agiùdu e cumprinsiòni e tùtti li curòri di l’amòri…. abarèd’a incuntrà ca no hà imprissiòni e ca crèdi d’assè sòrdhu a li duròri. Criscèndi vi sarà tùttu più ciàru, ma la vìda v’hà sèmpri un còntu abèrthu…. la cussènzia sarà pa vòi lu fàru, chi guidarà lu pàssu cànd’è inzèrthu. E càndu pùru vòi sarèdi mànni, abarèd’a cumprindì s’è amòri avvèru…. Esistharàni sèmpri pèni e affànni e in mèzzu a li trampòsi…. ca è sinzèru.

73

LA SEMPRIZIDAI

Iscèdda li tò sintimènti e bògga li fòzzi chi hài…. in gìru intèndi lamènti e pritèsi in gràn cantidài. Lìbarèggia la fantasìa e la passiòni chi hài drènt’a lu còri…. si la vìda dibènta puisìa, ti po’ dà arumàncu caròri. Bàstha un pògu di sirinidài, pa intindì còsa dìzi lu vèntu…. chìstha sì, ch’è la nubidài, chi t’agiùd’assè più cuntèntu. La pazènzia pàri sèmpri più ràra e nisciùnu aischòltha lu còri…. v’è ca cumbàtti la fàmi e ca isciàra e ca è trìsthu si no vèdi lu sòri. Affidati a la tò umanidài e ripètta sèmpri più la natùra…. a nòi mànca la semprizidài, ch’apparthèni a dùgna criadùra.

74

NO TI FIDA’….

No fidàtti si lu tèmpu no è sinzèru, hài bisògnu di lu sòri pa isthà bè…. si li nùi si pissìghini i’ lu zèru, è un signàri chi no piàzi mànc’a me. No mi fìdu di ca fàzi ciaramèddu, o crèdi d’assè sèmpri ipiritòsu…. po’ pianà di paràuri un canisthrèddu, ma prifìru lu sirènziu ch’è priziòsu. No mi fìdu di l’èba chi no è ciàra, acchì vògliu vidè sèmpri più a fòndu…. si v’è bùgiu m’azzèndu la lampàra, chi mi dàzi la lùzi tùtt’in tòndu. No mi fìdu di li còsi fàtt’accùa e di signàri sènza ipricaziòni…. zèrchu allòra d’ischazzà la nùa, chi cunfòndi la mènti e l’attinziòni. Aischòlthu sobratùttu pinsamènti e li bòzi ch’arrìbini a lu còri…. dubitèggiu di ca fàzi cumprimènti cun paràuri dòzzi…. ma ingannadòri.

75

LA VERANDA

Sòru in isthìu nàsci lu probrèma, si no ridèsci a pianà la tò verànda…. tu zèrchi li manèri o lu sisthèma, offrèndi quàttr’arìbi e ùna bevànda. V’è jènti chi cunnòsci d’assài tèmpu e àlthri so’ accudìdi da luntànu, impurthànti è no mancà l’appuntamèntu e ammusthrà a tùtti chi sei sànu. No v’è lògu più frèschu e più indicàdu, pa pudè vindì li tò rasgiòni…. a vòlthi è piènu e pàri lu maschàdu, cun tànta ròba innànt’a lu bancòni. Dugnùnu v’hà ùn’affùtta chi l’assìlla: la màcchina, li tàssi, la pinziòni…. pa caimàssi v’è già ùna camumìlla, o pàssi la mànu, àcchì no v’hài passiòni. V’è lu più bràbu e lu più ciarròni, o lu più isthràccu chi no hà ripòsthi…. tu zèrchi di sighì cun attinziòni, o pòni un frènu, pa no abaunzà li sòschi. Si pòi no sei invitàdu, àggi pazènzia, no è còsa chi ti guàstha la mirènda…. dumàndu ischùsa pa la rìma in “ènda”, ma m’intèndu più bè… s’isthòggu sènza.

76

NADARI

Chìstha è nòtti di gràn lùzi…. è nascèndi ùna criadùra chi cunfòrtha ca è infirìzzi, ca è maràdu e no ha cùra…. cun la cròzi z’hà saivàdu. V’è Jusèppi cun Marìa, pògh’isthràzzi pa lu frèddu…. no v’hà làtti e cumpagnìa, è a la sòra, cararèddu…. m’hà un disthìnu già signàdu. Da Jusèppi e da Marìa so’ arribìdi li pasthòri, vòni pàzi e l’aimunìa pa lu Sàntu Saivadòri, sèmpr’offèsu e rinigàdu. V’è lu mòndu chi l’aisèta, ma v’è pùru ca no l’àma…. chìstha nòtti binidètta, chi vo’ soru ausèntu e càima, zi cunsòra i’ lu piccàdu. V’è l’isthèlla cun la scìa ch’accumpàgna ca è in camìnu cun lu còr’in alligrìa…. pa fà fèstha a lu Bambìnu Gesù Crìsthu appèna nàdu….

77

L’ANNU CHI FINI

Un àlthr’ànnu z’è passàdu, z’è passàdu in un mamèntu, di piazèri s’è pianàdu e calchùnu hà pùru pièntu….. a fà tùtt’in aimunìa, no arrindìtti, ma cumbàtti ca vo’ ghèrra e triburìa…. Semu i’ lu duimìria e dèzi ma ancòra pa pògh’òri, cun lu mòndu fàtt’a pèzzi, chèna pàzi e pògh’amòri…. Ipirèmu i’ l’ànnu nòbu chi zi dògghia più furthùna…. pa isthà pèggiu, no m’immòbu, m’accumpàgnu cun la lùna….. No mi mànca l’ipirànzia in un mòndu più sirènu, chèna fàmi e priputènzia e d’amòri sèmpri piènu…. A la prìma dì dill’ànnu pàri lòngu lu camìnu: fà li còsi chèn’affànnu, dà ùna mànu a lu disthìnu e lu tèmpu po’ agiudàtti a fà tùtt’in aimunìa, no arrindìtti, ma cumbàtti ca vo’ ghèrra e triburìa….

78

GOBBURA DI LI DODIZI MESI

GINNAIU Li trè Re so’ già arribìdi cun la càriga e li nòzi…. si li fèsthi so’ finìdi, è l’invèrru, ùn’àlthra cròzi. FRIBAGIU T’assaccàrri pa lu frèddu, ma t’allègri a carrasciàri…. è più còrthu, cararèddu, ma lu sòri no cumpàri. MAZZU E’ un mèsi un pògu isthràmbu, indizzìsu, ma a vòlthi sàntu…. si v’è Pàscha no lu ciàmbu, primabèra s’àzza intàntu. ABRIRI Già si vèsthi di curòri, di prufùmi e di canzòni, chi z’allègrani lu còri. MAGGIU I’ lu zèru li pizòni si rincùrrini firìzzi…. hàni un mèsi di fadìga e no pèrdhini li vìzi di turrà a la càsa antìga. LAMPADA V’è lu trìgu ch’è crisciùdu binidèttu da lu sòri…. sarà pàni, cun l’agiùdu chi zi dàzi lu Criadòri.

79

TRIURA Pùru l’òmmu v’ha ùna pàrthi di fadìga e sagrifìziu, di sudòri chi s’impàrthi in un mèsi di supprìziu. AOSTHU Vèdi jènti i’ li carrèri prònta pa l’avvinimèntu…. vi so’ già li Candarèri pa la fèstha i’ lu Cunvèntu. CABIDANNU E lu sòri z’è farèndi, piànu, piànu a l’orizònti…. e l’attùgnu è priparèndi cun l’invèrru, lu gràn pònti. SANT’AINI So’ finìdi li gràn fèsthi, li vacànzi pa l’ischòri…. bòghi a fòra li cubèrthi, pa fà pòsthu a li linzòri. SANT’ANDRIA Pa li mòrthi, in pruzzissiòni v’è la jènti in Campusàntu…. cun li fiòri e l’oraziòni, dùgna mòrthu pàri un sàntu. NADARI Cun li fèsthi di Nadàri, tùttu l’ànnu z’è passàdu…. e cun chìssu ch’ischumpàri, v’è l’amòri chi no hài zirchàdu…. E’la fìni di l’isthòria ischuminzàda d’assài tèmpu…. si rinòba i’ la mimòria, pa lassàtti in un mamèntu…..

80

MARIA PIENA DI GRAZIA….

Sarùdu a te, Marìa chi sei groriòsa e cu lu Nòsthru Signòri tò figliòru.... binidètta cumènti màmma e ipòsa, pa l’agiùdu chi dài e lu cunsòru. Dumandàni a te, di gràzia pièna, la lùzi nizzissària a lu camìnu.... la ghìa, si la nòtti no è sirèna, l’amòri chi z’allègra lu disthìnu. Prèga pa nòi chi semu piccadòri e t’invuchèmu sòru pa la gràzia.... aischòltha li sigrèti di lu còri e cumprèndi ca è sinzèru i’ la digràzia. Prèga pa nòi chi semu tò figliòri, acchì sài li duròri di la cròzi.... cunzèdi lu pardhònu pa ca mòri, chèn’abè mài cumprèsu la tò bòzi

81

BABBU NOSTHRU….

Bàbbu Nòstrhu chi se’ in tèrra e in zèru, agiùdazi a intindì la tò bòzi.... e a cumpridì lu gràn misthèru, ch’è cuàdu i’ li pèni di la cròzi. Sei lu Re chi s’aisèta cun fidùzia, pa onoràllu cumènti lu Criadòri.... chi zi dàzi lu pàni e la justhìzia e lu pardhònu di lu Redentòri. Ti prighèmu p’abè un pèzzu di pàni, sirenidài pa tùtti i’ lu trabàgliu.... sòru tu poi mantinìzzi sèmpri sàni e impidì di punì lu pèd’in ivàgliu. La vìda zi risèiva tintaziòni, ch’è diffìzzir’ischazzà chèna timòri.... tu pardhòni ca si pènti di l’aziòni e cumprèndi ca fadìga cun sudòri. Babbu Nòsthru assìsthi chìstha Terra e ca è sòrdhu a la bòzi di l’amòri.... pòni un frènu a lu sàngu di la ghèrra e dà lùzi a lu mòndu chi no hà còri.

82

PA FA’ PUISIA….

No è fàzzir’ischribì lu chi hài in còri, in pòghi rìghi di mùsiga e aimunìa…. cu li paràuri zèrchi li curòri, chi sòru tu poi abè, si so’ in puisìa. Tu fabèdi cu l’anìma e l’ammènti, chi zèrchi i’ li pìgi di lu tèmpu…. e acciàppi còsi bèddi e li tuimènti, ch’i’ lu còri hàni fàttu sèmpri “zèmbu”. Còsa màra è pròpriu la puisìa, chi no ti fàzi drummì, càndu sei a lèttu…. ti pòni agitaziòni e marranìa e tu zèrchi ripòsthi da lu còri, ch’intàntu si ni brìnca da lu pèttu, pa dàtti più passiòni e più caròri. No v’è puisìa si no sei sinzèru e pa la vìda no ti pìgli apprèttu…. lu màri si cunfòndi cu lu zèru, ma sòru si no vèdi mài lu sòri e sài chi lu chi cònta no è l’aipèttu, ma tùttu chìssu chi tu tèn’in còri….

83

NO SEI MAI SORU….

Si abbaìd’in zèru, no sei sòru, è lu sirènziu a fàtti cumpagnìa…. si po’ intindì lu pàipitu d’un bòru, o lu ripìru di lu vèntu chi s’avvìa. Poi cuntà li nùi chi si pissìghini, pirdhèndis’intrumàd’in luntanànzia…. no sàni màncu èddi d’undì arrìbini, acch’i’lu zèru è tròppa la disthànzia. Ridèsci a rasgiunà sènza timòri, acchì no poi tradì li sintimènti…. e intèndi ùna bòzi drènt’a lu còri chi ti dàzi cunfòrthu e tànta ipèra, pùru s’è tisthimòni di tuimènti…. chi arimèntani l’òmbri di la sèra. E l’òmmu no s’intèndi mài a la sòra, si cumprèndi la fòzza chi hà la mènti…. càndu fàzi puisìa chi zi cunsòra. E si lu còri è mùdu e no hà ripòsthi, rimàni lu cunfòrthu di l’ammènti…. sèmpri prònti a turrà….si no so’ mòrthi.

84

COSA RIMANI?....

Còsa rimàni di lu tèmpu andàdu, di l’èiba cazzigàda i’ lu camìnu, di lu fiòri di càmpu appèna nàdu e di l’òmmu chi s’è pèssu i’ l’utturìnu? Si tòrri addarèddu cu la mènti, lu tèmpu no t’aischòltha e tìra drèttu…. ancòra poi saivà li sintimènti, pùru si ti sudrunèggiani lu pèttu. Rimànini i’ la mènti l’òri pèssi a pissighì l’inùtir’illusiòni…. brèi e maramòri pa intarèssi, chi z’hàni avvirinàdu l’isthàsgiòni. Eppùru vi so’ tànti còsi bèddi, chi l’òmmu i’ la vìda z’hà dagàdu…. so’ l’invinziòni di gràndi zaibèddi, cun la sciènzia e i’l’isthùdiu appassiunàdu. Rimànini i’ lu tèmpu l’ischubèrthi, li criaziòni di mùsiga e puisìa…. lu gèniu di mènti sèmpri abèrthi, pa zirchà di fà burà la fantasìa. E lu tèmpu prutèggi e assicurèggia lu chi rimàni d’ùna gràn fadìga…. e dugnùnu, si vo’…. isciubarèggia, d’amà o tradì la vìda, com’ amìga….

85

P’ABE’ UN SENSU….

Cos’è chi dàzi un sènsu a chìstha vida? mi lu dumàndu e zèrchu ùna ripòstha…. chi dògghia pàzi a l’ànim’avvirìda di chìstha umanidài chi pàri mòrtha. L’intèndu dùgna dì i’ lu ripìru di li còsi chi vègu i’ lu criàdu…. mi bàstha dà ùn’ucciàda tùtt’in jru, pa cumprindì ch’è chìsthu lu piccàdu. No sài più cos’è la cumprinsiòni, la caridài ch’è sèmpri cazzigàda…. si vìbi culthibèndi l’illusiòni e pàri più lònga e bùgia la nuttàda. Z’hàni sèmpri fabidàdu d’unisthài, ma pòi v’è ca fùra e no hà timòri…. e si chìstha è la nòsthra umanidài, vibìmu disthruggèndi ùgna varòri. Si zèrchi un pògu d’incuraggiamèntu lu po’incuntrà in fòndu a la cussènzia…. ti cunsiglièggia chèna tradimèntu e t’agiùda si hài bisògnu di pazènzia.

La vìda po’ abè sènsu cànd’è amòri chi si pièna di susthànzia e di passiòni…. tràtta allòra tùtti cànti li curòri, ch’arimèntani l’òri d’imprissiòni.

86

87

li rasgiòni di lu criàdu……………

88

LA CRIAZIONI

Si pròbi a dumandà a bàbbu Dèu cànt’amòri hà pòsthu i’ la criaziòni, ti ripòndi chi lu mòndu, tùtt’intrèu, è fàttu p’ammusthrà la sò’ affiziòni…. Dùgna còsa hà un ischòpu assài prizzìsu e l’òmmu no cumprèndi lu curàggiu chi vi vo’ a saivà lu paradìsu…. pa no fàllu dibintà un muntinàggiu. No v’è criadùra ch’isthòghia in chìstha tèrra chi no àggia lu disthìnu assicuràdu…. sòru l’òmmu è nàdu pa isthà in ghèrra e vìbi che animàri digraziàdu…. pa piazèri no tucchèdi lu criàdu e tùttu chìssu chi è nàdu pa vibì…. li muntàgni e lu màri prufumàdu, l’isthèlli e un pagliuzzàri pa drummì……

89

LA GRAZIA DI LU FIORI

Lu fiòri è ùna criadùra diricàda chi vo’ un pògu d’èba e di caròri…. ti pièna l’òcci e l’ària è prufumàda, cun li pasthèri acciaràdi a lu balchòni. Eddu crèsci chèna prèssa, né rumòri pa cuà li tò magàgni e li bruttùri…. è lu frùttu di la tèrra e di l’amòri, pa vibì no dumànda tànti cùri. La natùra abìa bisògnu di curòri e li fiòri so’ li mànci chi tu vèdi…. è lu quàdru chi hà vurùdu lu criadòri, p’agiudàtti ad abè fèdi… si no crèdi. No v’è fiòri chi no tòcchia lu tò còri, si v’hài accàntu un ànimu sinsìbiri…. poi prigà Dèu pa la lùzi di lu sòri e ùna vida sirèna e più vivìbiri…..

90

ADDANANZI A LA NATURA

Fèimmati ancòra a cuntimprà lu màri e l’ùnda chi s’iffàscia i’ l’ischuglièra…. è un murrùgnu chi crèsci e pòni l’àri, ma si fàzi più trìsthu cànd’è sèra. L’isciùma s’àzza e si cunfònd’in zèru, p’ammusthrà cànt’è bèdda la natùra…. abà chi lu sòri s’è cuàdu avvèru, la tèrra tèn’in còri più tristhùra. Mill’òcci abèrthi, a l’ischurigàda, z’abbaìdani cun gràn marincunìa…. so’ l’isthèlli chi zi dàzini ùn’ucciàda e zi dumandan’un pògu d’aimunìa. Poi vidè li bruttùri chi hài lampàdu, chi so’ pèggiu di la marasòlthi…. no v’è pazi pa l’òmmu ischunsuràdu, chi pènsa cànt’è inzèrtha la sò’ sòrthi: all’òmmu chi no cumprèndi li lamènti, disthràttu da la gàna di “prugrèssu”… la natùra no pardhòna tradimènti e l’ammènta sèmpri chi èddu sòru hà pèssu….

91

MUDDINADA

L’èba ch’infrèscha la sèra rigàra ischimùzzi e sòlchi di lùzi ch’indòzzini l’ària e cunsòra c’hà ipèra…. ti trùnca la sèdi cun paràuri d’amòri e abbrìbi lu pàssu pa intindì più caròri…. E’ l’èba chi tòrr’a la vìda e càima l’ariddùmu a la tèrra…. sàna lu còri da dùgna firìda a l’òmmu ch’isthùda la ghèrra….

92

L’INFINIDU….

Cu l’òcci l’orizònti no s’ipòstha, ma la mènti pàri vègghia più luntànu…. s’i’ lu còri zèrchu sèmpri ùna ripòstha, è lu tèmpu chi m’ifùggi piànu, piànu. Pènsu a lu prìmu pàipitu di vìda e a lu mòndu iscidàdu a prìmu sòri…. a lu criàdu e a l’òbara infinìda d’un Dèu, chi hà dàdu a l’òmmu lu sò’ còri. Tàncu l’òcci pa liggì li mìll’isthòri, chi si cùani i’ li pìgi di l’ammèntu…. so’ li fòri…. e li cànti di pasthòri, chi vìbini, traipurthàdi da lu vèntu. Si m’affìdu a lu tèmpu ch’è passàdu, l’orizònti s’allàga a l’infinìdu…. e mi pèrdhu in chìsthu màri ischunfinàdu, burèndi sòbra l’ùndi, più attribìdu. M’agiùda i’ la fadìga, l’ipirànzia, chi no sìani passàd’ invànu l’isthasgiòni…. e lu tèmpu chi si pièna di susthànzia, libarèggia lu còri ch’è in prisgiòni.

93

LUNA TU…. Z’abbaìdi rassignàda e sei sèmpri più avvirìda…. acchì l’òmmu t’hà impignàda e vo’ pùru la tò vìda. Tu sei nàda pa l’amànti chi prutèggi dùgna sèra…. o accumpàgni li viandànti, ca è a la sòra e c’hà ipèra. Hài bisògnu di cunfòrthu pa caimà la tò tristhùra…. no hài un màri e mànc’un pòrthu, né caròri, né frischùra. Pàri sèmpri sècca e pèstha, cun lu chìzu chi no ciàmba.... no cunnòsci dì di fèstha, v’è chi dìzi chi sei isthràmba. Ti dumàndani puisìa e cumpònini canzòni.... tu ripòndi a cassisìa àggia un pògu d’attinziòni.... ma sei sèmpri binidètta cànd’è bùgiu o sei a la sòra.... sei l’amìga bèn azzètta chi z’agiùda e zi cunsòra. E si l’òmmu no ti vèdi dròmmi un pògu ischunsuràdu.... no suppòrthi ca no crèdi chi hài ùna pàrthi i’ lu criàdu.

94

Lùna tu....dàzz’ ùna mànu a ciambà li pinsamènti, sòru tu....chi sei luntànu poi vidè cànti tuimènti so’ prisènt’in chìstha tèrra chi no è attènt’a li ripìri, no suppòrtha più la ghèrra.... ma è la pàzi chi prifìri....

95

CAMINERA DI CAMPAGNA

Caminèra fiurìda, prufumàda di lìzi e di fiòri di càmpu….. no ti màncani lùzi e ischinchìddi di sòri, tra l’àibur’in fiòri…. Dùgna còsa ch’incòntri ti rimàn’i’ la mènti e s’intènd’ un pizòni, riburdhurèggia un càntu chi si pèrdh’i’ lu vèntu, cun mìll’àlthri sòni…. V’è ùna càsa a la fìni, cun vintàni e pasthèri di ròsi e giaimìni…. e da un bùgnu lu mèri induzzèggia la lùzi di lu sòri chi mòri….

96

L’ARIBARI

Mè’ sòzaru abìa un aribàri, pa tànt’ànni è isthàdu abbandunàdu…. no è assài luntànu da Bancàri, di fiòri e di chèssa è rizzintàdu. Si vèdi lu màri in luntanànzia e l’ària già ti poni bonumòri…. l’arìba, pòi, hà tutta la susthànzia, ch’intèndi i’ lu prufùmu e i’ lu saòri. V’arrìbi da l’isthràda di Li Pùnti, oppùru da l’azzàda a Mònti Oru…. t’acciàppi a Vizìliu e pòi t’appùnti, chi l’aribàri varìni un tisòru. A sèra poi intindì sòni e canzòni ch’agiudàni a cansà li tò marànni…. lu vèntu carignèggia li pizòni chi giògani a mabò, trà fiòri e cànni. Ca v’hà la càsa, l’òrthu o lu jardhìnu, aisèta cun pazènzia li sthasgiòni…. s’allègra e ringrazièggia lu disthìnu, pa l’ària prufumàda di limòni….

97

LA LUZI CHI CUNFORTHA

Aisèta chi lu sòri s’àzzia ancòra p’asciuttà li duròri di la tèrra…. v’è pùru lu lintòri chi cunsòra, ma no isthùda lu fògu di la ghèrra. Lu carìgnu di la lùna è ùna candèra chi t’agiùd’a camminà a l’ischurigàda…. è l’amìga più càra e più sinzèra e di la tèrra pàri sèmpr’innamuràda. No bàsthani l’isthèlli di lu zèru a cunsurà lu còri di la jènti…. pa no suffrì, la lùzi hà pòsth’un vèru, sòbra li tò bruttùri e li tuimmènti. No pirdhì tèmpu a sighì la bramusìa di li còsi chi vòi cun priputènzia: impìgnadi a fà tùtt’in aimunìa e da la tèrra impàr’abè pazènzia….

98

L’INVERRU Lu prìmu frèddu pianàba li carrèri di sirènu e fiàggu màru di caibòni, chi s’azzindìa fumòsu i’ li brasgèri, a la lùzi di l’ùnicu lampiòni. Punì lu diàuru p’attizzà la fiàra, cun la jènti accurràd’a còsci a fògu…. la nòtti oschùra ti parìa più ciàra e allòra imprubisàbi un àlthru jògu. Li màni immubìani lu buffadòri, ch’avvibaràba in tèmpu l’ischinchìddi…. la fàccia ti brusgiàba di caròri e dazì lu ciàmbu a l’ùlthimi arribìdi. Lu dumàni t’apparìa sirènu e càldhu in cunfrònt’a lu frèddu di la nòtti…. ruzzigàbi cuntèntu pàn’e làrdhu, tinènd’a mènti a no frazà li bòtti. Chìsthu era linvèrru d’ùna vòltha, chi t’ammènta lu tèmpu ch’è passàdu…. no pinsàbi a la vìda frèdda e tòstha, che pizòni ch’ancòra no hà buràdu….

99

AISITENDI PRIMABERA

V’è ùna pàrthi di l’ànima ch’ipèra e lu còri attèndi lu signàri…. cun lu sòri ti pàri primabèra, chi n’iscèda li fiòr’i’ l’aribàri…. In l’ànima t’arrìbi lu caròri chi dàzi lu cunfòrthu e l’ipirànzia…. la natùra si pièna di curòri e di mùsiga, ch’intènd’in luntanànzia…. Li nùi chi s’acciàrani i’ lu zèru ti fàzzini ancòra cumpagnìa…. e lu còri no cumprèndi lu misthèru, chi pièna lu criàdu di puisìa…. Zi pàri lònga chìstha primabèra, ch’invèci pàssa lèsthra còm’un làmpu…. no bàstha lu signàri d’ùna sèra, pa cumprindì la mùsiga e lu càntu….

100

GANA DI PRIMABERA Aisitèmmu chi fìnia chìsthu frèddu, acchì pùru lu còri vo’ caròri…. tànta è la bramusìa di tèmpu bèddu e di prufùmu di pasthèr’in fiòri, ch’intèndi sòru in dì di primabèra.

Li rùndini so’ attèsi da luntànu, no v’è bòru ch’allègria chìstha sèra…. biòdu è lu nìdu e trìsthu è l’ulthurànu, chi tòrr’a càsa chèna cumpagnìa.

Vògliu vidè i’ lu zèru li pizòni e la campàgna mèa, undì criscìa lu fiòri prufumàdu di limòni…. vògliu intindì la dòzzi merurìa chi la natùra cànta dùgna sèra…. so’ sòni e curòri in aimunìa, chi sèntu in còri, cànd’è primabèra.

101

MAGGIU

Intèndu lu ripìru di li ròsi chi so’ ibruchèndi pa fàmmi cumpagnìa…. s’àbrini a manzanìri printiziòsi, frèschi di lintòri e di maglìa. Amu màggiu ch’è mèsi di prufùmi, di rundìni chi tòrrani a inghirrià…. di fantasìì chi s’azzèndini che lùmi, acchì ti pàri sèmpri di burà. E’ lu mèsi più bèddu pa l’ipòsi chi sunnièggiani un nìdu di puisìa e giùran’ imprumìssi, fiduzzòsi, d’alluntanà pa sèmpri l’ingannìa…. Amu màggiu ch’iscèda primabèra e pièna cugnòri di cariàsgia, di frùtta saurìda, di sòri fìnz’a sèra, di caròri ch’azzèndi più che bràsgia. I’ l’ària no s’intèndi più lu frèddu e l’òrthi e l’aribàri so’ fiurìdi…. pùru l’utturìnu si fàzi bèddu, cun lìzi, maivaròsi e magarìdi. Amu màggiu ch’è mèsi d’oraziòni, si zirchèmmu sarùdu e un po’ di pàzi…. pa chìsthu v’è ùna lònga pruzzissiòni, chi prèga la Madònna di li gràzi….

102

L’ISTHIU

Fìna lu sòri òggi è più sinzèru, in cunfròntu a lu frèddu ch’è passàdu…. i’ l’ària lu ripìru di lu zèru s’è fàttu più càldhu e prufumàdu. Z’hà priparàdu tùttu primabèra cun li rundìni turràdi a fà lu nìdu…. èddi s’azzàni in bòru fìnz’a sèra, cumènti pa un trabàgliu mài finìdu. L’isthìu si vèsthi di caròri, di saòri di màri e tànta lùzi…. la natùra si pièna di curòri e di musìga di mìlli babaùzzi. Vurarìsthia turrà a la pizzinnìa, càndu giugàba in pantaròni còrthi…. pa incuntrà la bèdda cumpagnìa, chi parìa isciubaràda da la sòrthi. M’ammèntu di l’ischòra chi finìa, pa gudì appiènu lu ripòsu…. lu tèmpu zi passàba in alligrìa e tùttu dibintàba più gusthòsu. Abìa un saòri bònu e assài licchìttu la frùtta chi si cuglìa a pièni màni…. intàntu dibintàbi più mannìttu e sunniàbi cun ànsia lu dumàni. Si vi pènsi, è sòru ùna sthasgiòni e pòi n’aisèti ùn’àlthra cun pazènzia…. ma dùgn’ànnu impàri a li pizòni, si zi bòra…. un pèzzu d’esisthènzia.

103

L’ATTUGNU

Abànza lènta la frischùra di l’attùgnu pa la tèrra sidìda e càldha di l’isthìu…. da lu zèru annuàdu intèndi lu murrùgnu e la prìm’èba chi fàra ad ingrussà lu rìu. Accògli l’ùba duràda in alligrìa e la fìgga mattaròna zuccaràda…. ti pàri di turrà a la pizzinnìa, càndu aisitàbi a fà l’ischampagnàda. No è più tèmpu di càldhu e di siccàgna e la natùra si pripàra pa lu frèddu…. pàri più vèrdhi pùru la campàgna, cu’ la prìm’èiba in gìru a l’aiburèddu. Fìna lu sòri hà pèssu lu caròri e la lùzi di la dì s’è già neuràda…. la nòtti càra frèschu lu lintòri, ma la mèrura pàri ancòra innamuràda. L’attùgnu arrìbi appiànu, pùru pa nòi e da sèmpri z’appàri assài luntànu…. t’ammènti di lu tèmpu, prìma e pòi, càndu tuccàbi lu zèru cu’ la mànu. Pèns’a l’invèrru ch’è più frèddu e trìsthu, ma tu lu poi ischaldì cu’ lu tò amòri…. la vìda no è tùttu chìssu chi tu hài vìsthu, v’è lu vèntu, la nèura, ma pòi… lu sòri.

Premiata con targa d’argento al IV Concorso di Poesia dialettale “AGNIRU CANU” - ROTARY CLUB , - Sassari 11 giugno 2011.

104

IPAZIU E TEMPU….

Orizònti ischunfinàdu di lu tèmpu…. ti pèrdhi i’ l’ipàziu infinìdu…. da la nòtti di lu mòndu…. T’alluntàni transìdu cun l’isthèlli, in un zèru sènza lùzi…. e rinnòbi lu ripìru a lu criàdu, cun lu frèmidu d’un làmpu....

105

RAUL …CANI DA CAZZA Sòru Dèu cunnòsci l’animàri chi hà criàdu, sighèndi lu sò’ còri…. e dugnùnu ripòndi a li signàri, da càndu nàsci, fìnz’a càndu mòri.

L’animàri più rìccu di pazènzia è lu càni ch’isthàzi sèmpri attèntu…. t’è amìgu sinzèru i’ l’assisthènzia e no t’abìzi mài si v’hà un tuimèntu. Ti sìghi firìzzi e cun curàggiu e a vòlthi abbàggia, si fiàgga l’ingannìa…. è allègru…fidèri… e mài fauràggiu, ma s’è sòru, sùffri di marincunìa.

Acciàppi animàri di tànti caridài: basthàrdhi, di ràzza, mànni e minòri…. in gìru vi so’ càni in cantidài in zèrcha d’un padrònu ch’àggia un còri. Raùl, di la càsa è assài giròsu e s’affùtta s’è liàdu ad ùna còrdha…. cun la giàtta dibènta ragagliòsu, acchì è tradidòra e pùru sòrdha…. Si lu ciàmi, accùdi brinchittèndi, ti lìnghi li màni p’abè ripòstha…. li mànca la paràura, ma cumprèndi càndu dèbi currì o fà la pòstha. A càzza è veramènti un gràn campiòni: s’è allinàdu cun mèruri e curràcci…. ma v’hà nàsu e, càndu vo’ s’impòni, abbaggèndi l’isthràgni e li pindàcci. No v’è branìzi, lepàru o immurthìdu, chi pòssia cuàssi i’ li macciòni…. si fàz’in quàttru, acchì è assài attribìdu a zirchà lu buttìnu i’ li tuvòni. Dibènta màccu si vèdi ùna biccàzza, ma, s’è a ripòsu, s’ischùdi a tirighètti…. è pròpriu bràbu, un gràn càni da càzza, chi pa Danièri no hà più sigrèti…..

106

LU PORCHU E LA GIADDINA Un pòrchu abbramìdu murrugnàba, ficchèndizi lu nàsu, cararèdu, i’ lu lòzzu, grattàba e ifurrugiàba, pa caimà la fàmmi i’ lu lacchèdu. Affàccu ùna giaddìna assài curiòsa, zirchàba di biccà lu chi abanzàba; immubìa lu còddu famigòsa e di fuiffunìdi l’isthògamu pianàba. Ippusthèsi lu pòrchu in un cuzòru, pa lassà più lògu a la giaddìna: “ no vèdi càntu làrdhu v’àggiu innàntu,

masthighèndi l’abànzi di lu bròdu? digussì mi piènu l’agasthòru di tùtti l’ischàrthi di cuzìna”….

Ripundìsi allòra la giaddìna: “ di sigùru ancòra no hài cumprèsu chi lu magnà t’ischùdini a bàrri pa fàtt’ingrassà fìnz’ad abè pèsu…. e dabòi pripàrani la càrri pa salthìzza, prosciùttu e sàng’arrùsthu”….. Lu pòrchu chèn’assùlthu: “ ma di chìsthu no mi soggu mài siriàdu,

acchì dròmmu a sònn’ischòltu e chèn’affànnu: si suzzèdi nì soggu assài allicàdu: a tùtti piàzi la mè’ càrri e lu saràmmu”….

“Piuttòsthu, a te, càra giaddìna, còsa rimàni di la tò fadìga? no v’hài zaibèddu e pàssi pa cretìna! no bàstha un òbu…. p’assè ùna bòn’amìga e pa’ vurètti bè…. ti tìrani lu còddu”…..

Bèdda fìni pa li pòbari animàri, futtìdi da un disthìnu ingannadòri…. so’ già prònti pa li fèsthi di Nadàri, còtt’arrùsthu…. ma cundìdi “cun amòri”….

107

LA ZINZURA

No v’è bisògnu d’agguardhà la sèra, cun lu prìmu caròri, in primabèra, la zìnzura t’inghìrria trumbittèndi, m’aisèta a caràssi, càndu sei drummèndi. Lu fàzi cun piazèri e fissaziòni, tinèndisi pròntu lu punzòni…. isciubarèggia undì ficchì l’ispìna e sùccia sàngu pa rinfuzzà l’ischìna. Asgiunn’hài a immubìti cun tuimmèntu, pa tintà di cunfundì l’appuntamèntu; ma la zìnzura no pèns’a lu dumàni e lu sàngu è più preziòsu di lu pàni. No hà paùra di sunà lu sò’ isthrumèntu e si càra a lu bùgiu, in un mamèntu…. tu l’aisèti mùddu, càndu s’è pusàda, pa zirchà di fà finì la sirinàda. Cun lu tèmpu no hà imparàdu la liziòni chi bàbbu Dèu l’hà dàdu a la criaziòni…. èdda ifùtti l’òmmu dùgna sèra, ipirèndi chi sìa sèmpri primabèra. No hà cumprèsu ancòra, ischarinàda, chi vìbi trumbittèndi…. pa murì ischicciàda.

108

IMPAREMU LA LIZIONI….

Cumènti s’è cagliàda la trumbètta, ischumènzu a drummì sènza tuimèntu…. sunnièggiu d’incuntrà la pobarètta, chi abà no sòna più lu sò’ isthrumèntu. Mi pàri avvirìda e un pògu isthràcca, no bòra più e ha pèssu pùru l’àri…. dìzi a tùtti ch’è isthàda pròpriu màcca, a no pinsà a la vìda, càntu vàri. Si jra in tòndu e zèrcha cumpagnìa: zìnzuri e mòschi hàni vìda còrtha…. so’ fasthidiòsi, no pònini alligrìa, nisciùnu li barièggia e li suppòrtha. Eppùru lu Criadòri l’abìa dìttu chi bàstha pògu a fà ùna brùtta fìni…. zìnzuri e mòschi no pagàni l’affìttu e mòrin’ ischicciàdi che crettìni. Pinsàba ancòra a chìssa pobarètta, chi m’iscèda un brusgiòri fasthidiòsu…. intèndu un bòru cu la sò’ trumbètta e un sònu, chi no è affàttu miruriòsu. No cumprèndu s’è zìnzura o muschòni: m’hà fàttu l’ànca chi pàri un corabròdu…. m’è rimàsthu ficchìdu lu punzòni, mi gràttu a sàngu… e v’àggiu già lu nòdu. Mi tòrr’ a mènti la zìnzura ischicciàda, chi no hà imparàdu mài ad abè timòri…. e, pa càntu fùssia isthàda già avvisàda, s’è affuttìda di l’òmmu e lu Criadòri. So’ li zìnzuri che l’òmmu, a guasthàtti l’esisthènzia…. t’arruinèggiani lu sònnu, ma no vòni pinidènzia…. imparèmu la liziòni chi pa l’òmmu pàri adàtta…. èddu pùru hà lu punzòni, no l’impòrtha ca si gràtta….

109

LU TEMPU PA NASCI’

Li sèmi so’criscènd’i’la pasthèra cun li radìzi a fòndu, p’assè fòrthi…. vi vo’ tèmpu…. e ùn’àlthra primabèra, pa li fiòri più bèddi di la còrthi. Vi vo’ pazènzia e tàntu bonumòri, p’arimintà la tèrra chi li nùtri, abbisògna di lùzi e di caròri e sòru digussì, èdda no sùffri. Fiòri e pizòni so’ cumènti l’òmmu, ch’attèndini tèmpu bònu pa nascì…. la natùra si n’iscèda da lu sònnu e dizzìdi…. si so’ prònti pa criscì.

110

LI CUPPIORI

Allègradi Terè, sei dibintèndi giàia di dùi nibòdi, tutt’a ùn’òra…. no è pògu, e intàntu si cumprèndi, ch’è ùna nubidài chi zi cunsòra. Ti rìdini l’òcci e lu tò còri, si ni brìnca firìzzi da lu pèttu…. è cuntintèzia pièna di caròri e ca nàsci, dumànda sòru affèttu. Priparèmu pa chìsthi dùi animèddi un nìdu d’affiziòni e di puisìa, nascìn’impàri e, biàdd’a èddi, so’ fràdeddi e cresciaràn’in cumpagnìa. Sarà tòsthu pài nòi vecciarèddi, sighìlli e accudìlli i’ lu camìnu…. vi vo’ fòzza, acchì so’ minorèddi, ma Dèu l’agiudarà i’ lu disthìnu.

111

LA SERA DI LA PRIMA DI’ DI SANT’AINI Abà chi poi vidè lu chi hài criàdu, ti si pièna lu còri d’alligrìa…. ma v’è jènti ch’ancòra no hà imparàdu, chi la vìda chi nàsci, è ùna màglìa. Z’hài fàttu dùi rigàri tròppu bèddi ch’abèmu aisitàdu cun pazènzia…. priparèndi pa chìsthi criadurèddi la più càldha ed affettuòs’accugliènzia. Hàni vìsthu la lùzi di la sèra, m’ancòra no cunnòscini lu sòri…. è attùgnu, ma pàri primabèra, cun la sò’ duzzùra e lu caròri. Pa nòi tùtti è un grànd’avvinimèntu e tu cumènti màmma sei grandiòsa…. no t’è mà’iscìdu un tùnciu di lamèntu, acchì sei pùru bòna com’ipòsa. V’aisètani fadìghi e sagrifìzi e tùtti semu prònti a dà ùna mànu…. impurthànti è chi vòi sìadi firìzzi, p’abè curàggiu e fòzza, ùgna manzànu. Lu tèmpu passarà pùru pa èddi ma si crèsci a fadìga e piànu, piànu…. i’ la vìda saràni dùi fradèddi, prònti a l’agiùdu, dèndisi ùna mànu. So’ nàdi la prìma dì di Sànt’Aìni e in Gèsgia abèmu azzèsu dùi candèri, pa dà lùzi e caròri sènza fìni a la vìda d’Andrìa e Gabrièri.

112

LU ZERU E LU MARI…..

Prufùndu è lu màri, immènsu lu zèru.... si misciàn’ impàri, p’ abè più misthèru.

Si Dèu l’ hà criàdi cun tàntu caròri, l’ isthèlli incantàdi attèndini amòri da ca no cumprèndi, chi chìstha natùra vo’ pàzi…. e pritèndi chi s’ àggia più cùra.

Li crèsthi i’ lu màri so’ mànci di vìda ch’ ipàglini sàri i’ l’ ària firìda, offèsa e maràda…. Si pèsan’ in bòru da l’ èba ingrussàda e abànzan’ in còru,

pa fà più imprissiòni…. Li nùi di lu zèru so’ già in pruzzissiòni e pàrini avvèru criadùri cun l’ àri, lizzèri che isthràzzi…. Lu zèru e lu màri si dazzìni abbràzzi

e agiùdu sinzèru…. e lu vèntu imbuffàdu aggiùgni misthèru a chìsthu criàdu….

113

AISCHOLTHA LA NATURA….

Si vòi intindì ùna dòzzi sirinàda, aischòltha la natùra cànd’è sèra…. pùru l’ària ti pàri prufumàda, acchì è arribèndi ancòra primabèra. I’ l’àiburi si sènti lu riciàmu di pizòni e grìgliur’in amòri…. la mèrura ripìti sèmpri….“ t’àmu ” da li macciòn’infùsi di lintòri. La natùra s’azzèndi di dumàndi e di ripòsthi chi so’ sèmpri uguàri…. Cànta lu rìu, l’àbi i li grillàndi

di garòvuri e magarìdi in fiòri, e ururèggia lu càni i’ l’aribàri cun un lamèntu piènu di duròri.

Aiscòlthi pòi lu càntu di lu vèntu, ch’arrìbi a l’imprubìsu da lu màri e l’ària si rinfrèscha pa un mamèntu…. ti jri in tòndu e no intèndi affànni, ma sòru cànti e sòni chi hàni l’àri…. So’ tànti li bòzi da mìll’ànni, chi la natùra z’affìda dùgna sèra e nòi no cumprindìmu lu ch’appàri, acchì semu disthràtti e chèna ipèra….

114

LU TRAINU

Traìnu ch’ischùrri furriòsu e ipàgli timòr’i’ la bàddi…. lu vèntu imbiffèggia, tirriòsu, l’àiburi e l’animàr’incantàdi…. S’intèndi l’èba ch’abànza, ammuntunèndi li prèdd’i’ l’ipònda…. si cumprèndi ch’è fòzza ch’aggànza, tu resìsthi, ma t’anniènta e t’inònda…. E pinsà ch’è sòru èba piubàna nizzissària pa dùgna criadùra…. cànd’è fòrthi, fàzi pùru buriàna, e no è l’òmmu chi dizzìdi si dùra…. Dabòi s’àbri lu zèru a lu sòri e li nùi s’acciàrani… e ipàrini…. l’ària frèscha zèrcha un pò di caròri e la natùra s’asciùtta li làgrimi…..

115

TRISTHURA D’ATTUGNU…..

So’ caggèndi li fògli ad ùna, ad ùna e l’àiburi dibèntani più trìsthi…. s’ipògliani a la lùzi di la lùna, chi sèmpri luminòsa, pòi l’assìsthi. Cun lu vèntu frizzànti di l’attùgnu lu fruttàri è pirdhèndi lu vigòri…. lu campagnòru è trìsthu chèna incùgnu, ma la fadìga è infùsa di sudòri. Li fògli so’ lizzèri e sirinziòsi, si pòsani dischrèti, a pògu, a pògu…. undèggiani e si càrani aimuniòsi, s’ippàglini a sigùndu di lu vèntu cumènti barabàtturi, pa jogu…. ma no sàlthani mài l’appuntamèntu. Ifràbinàd’in tèrra in cantidài, so’ figliòri di l’àiburi d’undì isthògu…. càggini e mòrini….sèmpr’in libarthài. La natùra z’avvìsa tùtti l’òri, ma la sò’ bòzi no è sighìda illògu…. e l’òmmu dabòi piègni di duròri: èdda sòru dizzìdi cànd’è l’òra cun li lèggi uguàri in dùgna lògu…. Dùgna sthasgiòni arrìbi e si zi bòra

e zi pripàra sèmpri a nòba vìda…. primabèra s’ischàldhi còm’un fògu e la campàgna tòrr’assè fiurìda.

116

A IPICCIADI’

A l’ipicciàda di lu sòri dùgna dì si fàzi bèdda…. è miràcuru di lùzi chi rinnòba lu caròri. Z’accumpàgnani li sòni di la vìda chi s’iscèda…. pùru l’anìma ni gòdi e si pièna d’imprissiòni. Nàsc’in còri l’aimunìa cun la lùzi di lu sòri…. l’aisitèmu cun pazènzia, pa intindì la sò’ maglìa. Già lu sàni li criadùri e la tèrra chi zi nùtri…. cun lu sòri v’è caròri ch’alluntàna li tristhùri. Dùgna dì v’è un pinsamèntu cun dumàndi e cun ripòsthi…. e t’abìzi s’i’ lu còri t’è rimàsthu sintimèntu. Pàri lòngu lu manzànu cun la lùzi di lu sòri…. v’è la lùna chi z’aisèta, sèmpri prònta a dà ùna mànu. Pòi lu sòri nàsci ancòra da lu bùgiu di la nòtti…. e tu sài chi chìssa lùzi, sèmpr’incànta e zi cunsòra….

117

LI SONI DI LA NOTTI

I’ la nòtti sirèna e sirinziòsa, la lùzi di la lùna s’è acciarèndi…. pàri ancòra indizzìsa e vagugnòsa, pa ripèttu di la dì ch’è già finèndi. Cumpàrini i’ l’ària lùzi e sòni, chi la dì cunfòndi i’ l’aburòttu…. càntani in còru chìguri e pizòni, cuàdi i’ li macciòni, sòbra e sòttu. Ciaccuttèggia pùru l’èba di lu rìu, carignèndi la tèrra d’ischimùzi…. la nòtti è càima e pàri guàs’isthìu, cun l’orchèsthra di mìlli babaùzzi.

A pògu, a pògu, la lùna appàr’in zèru pa dà cunfòrthu e pàzi a li criadùri, zi màrcha lu tèmpu, ma no è un misthèru, chi z’agiùda i’ lu bùgiu e i’ li tristhùri

Bòrani i’ l’aiburèddi li pizòni, pissighèndisi in zèrcha di caròri…. e lu cùccu ripàssa la canzòni, aisitèndi ch’arrìbia lu sò’ amòri.

118

LA ME’ ISTHELLA….

Isthèlla chi sei in zèru luminòsa mi sìghi dùgna sèra a carasòri…. tu cunzèdi ùna lùzi ch’è priziòsa e pòni sigurèzia e bonumòri. Appàri puntuàri a l’imprubìsu cu la lùna, pa fàmmi cumpagnìa…. tòrra la pàzi in chìsthu paradìsu, acchì no cumprindìmu l’aimunìa. Cunfìdu i’ la tò lùzi mistheriòsa, cumpàgna di l’affànni e pinsamènti…. e l’anìma dibènta curaggiòsa, p’affruntà l’ingannìa e tradimènti. Isthèlla tu mi sìghi da luntànu, cumènt’ùn’amìga chi hà pazènzia…. pòi aisèti a isthudàtti, lu manzànu, ma rimàni prisènt’i’ la cussènzia. E’ un misthèru chi dùra pòghi òri, ma pièna la mènti d’imprissiòni…. l’isthèlli intàntu aisètani lu sòri e lu còri s’azzèndi di passiòni.

119

120

121

li dillìri chèna rasgiòni……………

122

LI DILLIRI DI L’OMMU

Mi zi còrchu avvirìdu e un po’ buriàdu, pinsèndi a li casìni di la vìda…. in tànti còsi mi soggu già ingannàdu e li duròri so’ sèmpri ùna firìda. No dròmmu e v’àggiu ancòra un pinsamèntu, chi mi pissìghi tùttu lu manzànu…. no è preoccupaziòni d’un mamèntu, m’arrìbi cun lu vèntu…. da luntànu. No v’è più nisciùna sigurèzia né i’ la famìria e pùru cun l’amìghi…. in gìru v’è sòru priputènzia e…. p’abè rasgiòni, tu fadìghi. Si zèrchi bòni nòbi i’ li giònnari, ti bàstha ùna pàgina, p’assè trìsthu…. li ghèrri e marasòrthi so’ signàri, chi l’òmmu…. i’ lu zaibèddu v’hà lu bìschu. Sòru èddu difàtti no fàz’àlthru chi crià casìni, invìdia e girusìa…. si t’ànda bè, assìsthi a lu disàsthru, pa cùipa di c’hà sòru dillirìa.

123

L’INGIUSTHIZI

Chìsthu è un paès’isthrànu e cumpricàdu, chi vèdi garantòmmin’in garèra, cundannàdi e offèsi, ma no è manèra…. acchì vurèmu…. pùru l’impiccàdu. Eppùru vi so’ làdri e assassìni in gìru….e l’hàni fàtta frànca…. ma so’ tànti l’infirìzzi e pobarìni, chi la iusthìzia pèsth’a sàngu e ifiànca. E mài pussìbiri chi pa la mòrthi si zèrchiani l’ischùsi chi so’ bòni…. cussì, si v’hài un agiùdu da la sòrthi, tu no pàghi…. e l’àlthri so’ cugliòni. Invècci ca è pòbaru e ignorànti e cummètti un abùsu cassisìa, po’ assè pissighìdu acchì è un bibànti, e pa punìllu….l’ischùdi ùna tridìa. Si chìstha pa vòi è bòna justhìzia, dumànd’ischùsa, ma soggu preoccupàdu…. e si è un giògu pùru la digràzia, furthunàdu, si no t’hàni già zirchàdu….

124

LA DEMOCRAZIA

Dugnùnu fabèdda di purìtiga, liàd’a l’intarèssi d’ùna pàrthi…. è ùna dischussiòni assài sufìsthiga, chi cùa la viridài e pòi li càrthi. Si fabèddi no poi abè rasgiòni…. e si aischòlthi, sei tu chi no l’intèndi…. ma si t’azzàrdhi a fà opposiziòni, è ghèrra, finz’a càndu no t’arrèndi. In chìsthu paèsi marifadàdu, punìssi d’accòrdhu è còsa màra…. m’appèna pàri tùttu sisthimàdu, v’è già la brèa, ca s’àzza e pòi si fàra. Pa prutèstha tu ifìri in pruzzissiòni, zicchirièndi a ùna bòzi e frasthimèndi…. oppùru fragassèggi li cugliòni a c’hà àlthru chi pinsà, e…. no cumprèndi. Si ripìti l’isthòria ischunsuràda chi vèdi ca imprumìtti e no mantèni…. e l’Itària rimàni abbandunàda a c’hà rancòri e òdiu…. chi no trattèni.

125

L’ARRUGANZIA

No barièggiu ca ti fàzi la liziòni, pinsèndi chi sei tu chi no cumprèndi…. tu zèrchi di sighì cun attinziòni, ma l’àlthru è più cunvìntu chi no intèndi. No poi esaminà ùna chisthiòni, la più sèmprizi, pa no arribì all’offèsa…. chi pèrdhi lu fìru e la passiòni, acchì dibènta ùn’inùtiri cuntèsa…. e di frequènti pòi passà pa tòntu, si t’azzàrdhi a ripundì buriàdu…. t’acciàppi a la sòra, chèna cunfròntu, o ti càgli…. pinsèndi a c’hà ibagliàdu…. All’àlthru no intarèssani rasgiòni chi pòssian’agiudàtt’a cumprindì, aggiumài fài sòru cumpassiòni e già cunfòndi la nòtti cun la dì…. No ti rimàni ch’inguddì lu ròipu, pa zirchà di punì fìni a la pritèsa…. sigùru ch’infòndu, pùru lu pòipu còz’i’ la sò’ èba… ma no ni vo’ l’intèsa….

126

LA CUSSENZIA

Ti vèggu sèmpri sòra, intèndu la tò bòzi…. nisciùnu ti cunsòra e pìglia la tò cròzi. Sei isthàda abbandunàda, offèsa cun l’ingànni…. l’ànima è preoccupàda, pa tùtti chìsth’affànni. Nisciùnu è più sinzèru…. si vìbi cun paùra…. no v’è più lùzi in zèru, ch’è piènu d’isthraùra. Zi mànca lu curàggiu, parìmu tùtti sànti…. v’è pùru ca è fauràgiu, transìdu in mèzz’a tànti. No intèndi più duròri s’offèndi la cussènzia…. intàntu v’è lu sòri, ch’è piènu di pazènzia.

127

LU FIGURINU

Cànt’isthèdi bè, cumpàri mèu, cun chìssa visthimènta nòb’assài…. parìdi un figurìnu chèn’edài, passiggèndi bèdd’inchiàdu e tùtt’intrèu. Pùr’in buttrèa sabèd’isciubarà fra tànta marchanzìa in confusiòni: camìsgi, cuibàtti e pantaròni, so’ li còsi chi vi pòni cunsurà. Cun l’amìghi fabidèdi in itariànu e immubìdi li màni che pianìstha…. cun li paràuri, dabbòi, sedi un arthìstha, ch’incànta ca v’aischòltha da luntànu. Sedi ancòra vagiànu, chi piccàdu pa la fèmmina chi hà pèssu l’occasiòni…. e vòi no cunniscìdi la passiòni, chi l’affìdu po’dà, a ca è ipusàdu. A chìss’arècci parò no v’intindìdi, acchì sed’innamuràdu che Narcìsu…. lu prugèttu ch’abèdi è assài prizzìsu e di lu parthìdu vòi vinn’affuttìdi…. Vòi cuntinuèdi a rimanì vagiànu cun l’ischùsa d’isthavìnni cabisànu….

m’a la fìni, v’è ùna sòra concrusiòni: vèru è…. chi sed’àipru che limòni.

128

BASTHA POGU PA NO SUFFRI’

No v’è giòia chi dùria pa tànt’òri, acchì sarìsthia un dònu tròppu mànnu…. ti pàri chi la dì àggia lu sòri, e invèci ti zi còrchi cun l’affànnu. No cumprèndi li nùi chi vèd’in zèru e ch’appàrini càndu no l’aipètti…. sòbra li priputènzi pòni un vèru e pènsi a difindì amòri e affètti. A vòlthi vìbi cumènt’in un sògnu situaziòni ch’appòstha so’ criàdi…. e no suppòrthi pròpriu lu bisògnu di murì avvirìdi e…. un po’ affuttàdi. Si pàssa ùn’àlthra dì, èu prègu Dèu chi z’agiùdia in chìstha triburìa…. ricunòsciu lu màri chi fòzz’èu, ma no barièggiu ingànni e dillirìa…..

129

POBARU MONDU….

S’in lu mòndu chi semu priparèndi, p’abè la pàzi dèbi fà la ghèrra…. ca zèrcha lu cunfòrthu, no cumprèndi, pagòsa ischùrri sàngu su la tèrra. A li balchòni màncani li fiòri e pa la pàzi pònini bandèri…. a paràuri, tùtti hàni un còri, ma pòi calchùnu, drèntu v’hà lu fèri. No ti fidà di ca t’imburumèggia, acchì vo’ trasginàtti i’ la cuntèsa…. e intàntu, lu mòndu no si sirièggia, chi da nisciùna pàrthi v’è ùn’intèsa. E’ ghèrra tra l’ommu e la natùra, chi no agguànta più li sò’ macchìni…. v’è tròppa jènti chi màgna a ischròccu, o fùra e pènsa chi lu màri no àggia fìni. E’ ghèrra in tànti pàrthi di lu mòndu, pa un pèzzu di pàni in libarthài…. v’è pùru ca si vulthurèggia a fòndu, acchì no sà còs’è l’umanidài. A me pàri chi mànchia lu zaibèddu e l’òmmu no cunnòscia più l’amòri…. lu mòndu ch’abèmu è tròppu bèddu, ma è piènu di cugliòni e tradidòri….

130

LU LINGHIMANNU….

Pa vantà l’affiziòni di l’amìghi, v’è ca giùra di cunniscì lu mòndu…. sa tùttu di tùtti, ma pòi fadìghi a cuntrullà la viridài a fòndu. Bròttu pàri sèmpri assài infuimàdu e cunsiglièggia ca dumànda agiùdu…. mìscia li càrthi di lu maicumbinàdu, p’assè sigùru chi cussì è cridùdu. Giùra chi Custhantìnu è un pògu màccu e hà pèssu lu càbu p’Angilìna…. “ l’amòri è cègu “ – “ ma tu mi pàr’isthràccu e chìstha no è la giùstha signorìna “…. “ Zuniàri bìzi pa cuà l’affànni e la muglièri no ni vo’ l’intèsa “…. “ è piènu di bùffi e di marànni e a vòlthi, no ha dinà pa fà l’ipèsa “…. Lu sigrètu cun Bròttu no è sigùru, acchì no li poi fà ùna cunfidènzia…. lu sà Basthiànu, lu frabigamùru, chi hà pèssu la fidùzia e la pazènzia…. Si vèd’in gìru càlchi linghimànnu, no t’azzardhà a dìlli lu chi hài in còri…. l’ifògu po’ dibintà un affànnu, còm’affidà a lu vèntu li tò isthòri….

131

LA BOZI DI LU POBARU

No è jùsthu chi pròpriu in chìstha vìda, caschùnu n’apprufìttia acchì è più fòrthi…. no è digussì chi si jòga la parthìda e tùtti sem’uguàri pa la sòrthi. No sèmpri lu pòbaru no hà curàggiu, o no ridèsci a fà rasgionamènti…. è più fàzziri chi pàssia pa fauràgiu, o si cundànna, si hà pùru sintimènti. Lu rìccu si crèdi assài putènti e a vòlthi v’aggiùgni l’arrugànzia…. pa èddu vi so’ tànti cumprimènti chi so’ bòn’in dùgna circhusthànzia. Fìna lu pòbaru aggiumài hà pàzi e no sòru acchì vìbi in pubarthài…. a nisciùnu intarèssa lu chi fàzi, o lu chi pènsa, i’ la sò’ semprizidài. Si vi fùssi’arumàncu più justhìzia, càntu sarìsthia più sèmprizi e più bèddu…. mapparò si vi pòni la marìzia, no disthìngui più lu diàuru e l’agnirèddu. La pobarthài è guàsi sèmpri ùna digràzia chi fàzi màri a l’òmmu chi no hà fòzzi…. e si ùnu vo’ vinzì cun priputènzia, dèmm’arumàncu a l’àlthru…. aischòlthu e bòzi.

132

A UN SULDHADU

Pobarètta la màmma ch’è suffrèndi pa lu bùgiu ch’arrìbi a l’imprubìsu…. ma ca mòri pa l’àlthri, cumbattèndi, àggia pàzi, arumàncu in Paradìsu…. Poi pinsà ch’è la sòrthi chi dizzìdi, ma no cumprèndi l’òmmu chi no hà còri e ti fìcchi, pagòsa tu ti fìdi, acchì no v’hài paùra di l’amòri…. So’ còsi chi suzzèdin’ i’ la ghèrra chi l’òmmu dùgna dì cumbàtt’ in càsa, cunvìntu chi sia re di chìstha tèrra, offèndi, disthrùggi e mài si pàsa…. Lu suldhàdu difèndi cun azzàrdhu ca fàzi l’arrugànti e priputènti e la jènti cumprèndi cànd’è tàrdhu, chi si mòri i’ l’assùlthu e i’ li lamènti…. Còsa mànca pa isthà in aimunìa, i’ lu mòndu chi Deu z’hà pòsthu in mànu? vibìmmu cun l’affùtta e l’ingannìa, pa no vidè la lùzi ch’è luntànu….

133

LI CUNTRASTHI DI L’AMORI

Cuiubàssi è cumènti fà un viàggiu chi assimìglia ad ùna missiòni…. si hài pazènzia, ma pùru curàggiu, no poi imbaglià disthinaziòni…. Pròb’a fà tùttu sènza finziòni, pa cumprindì si prifìri l’attàccu…. ma pòi acciàppi la soruziòni i’ l’amòri chi v’hài pròpriu affàccu…. Insìsthi sèmpri e zèrchi la pàzi, o un surrìsu chi ti dògghia rasgiòni…. e di frequènti no màncan’abbràzzi, chi zi sèiviani di cunsuraziòni.

No è più tèmpu di fà dischussiòni cun inùtiri cuntràsthi e signàri…. isciubarèggia, pa no isthà in confusiòni, digussì no zi fèmmu più màri….

134

TEMPU MARU….

Cos’è chìsth’ària frèdda ch’è arribèndi, chi z’imprumìtti sòru tèmpu màru…. ca pròba a fà lu sòrdhu no cumprèndi, chi è sèmpri mègliu punì li cos’in ciàru. Cu l’ànni àggiu imparàdu la liziòni, chi vèni da signàri pògu ciàri…. e càndu èu cumprèndu l’intinziòni, no è sòru lu frèddu a fàmmi màri. Vibìmu ùna sthasgiòni d’ischunfòrthu e v’è pòga fidùzia i’ lu dumàni…. si zèrchi ca t’agiùdia, pàri mòrthu, o ingòddi virènu cu lu pàni. Pòni a pàrthi dinà pa nòbi tàssi e vàri pògu o niènti la pinziòni…. ma v’è ca n’apprufìtta si t’abbàsci, si no è sivìda a niènti la liziòni. La vicciàia intàntu t’è incanèndi e lu còri cumprèndi ca è sinzèru…. t’abìzi si calchùnu t’è futtèndi, ma si lu tèmpu è màru, no è un misthèru. Incòntri sòru jènti ragagliòsa, chi crèdi àggia sèmpri la rasgiòni…. la vìda ti dibènta fasthidiòsa e ti pàri più frèdda ùgna sthasgiòni. Tu prèghi pàssia in prèssa lu rigòri, pa libarà lu zèru ch’è annuàdu…. ipirèmu tòrria ancòra un po’ di sòri, pa sanà chìsthu tèmpu ch’è maradu.

135

LU DEBIDU PRUBIGU….

L’Itària hà pòsthu un bùffu chèna fìni, criàdu chi era ancòra giobanèddu…. pa cùipa di dillìri e di macchìni, di cànti s’hàni bìdu lu zaibèddu. Lu bisògnu d’accuntintà l’amìghi z’hà fàttu indibidà fìnza l’arènu…. ma è ùna liziòni di li tèmpi antìghi: “ pagà li bùffi pa vibì sirènu “…. Pùru l’àlthri zi fàzzini li cònti e si ti fìdi, passèmu pa trampòsi…. a tùtti abèmu dàdu màri e mònti, ma in gìru acciàppi pòghi curaggiòsi, chi pònghiani fìni a lu sagràsthu e sàiviani miriòni di figliòri…. Lu dèbidu è mànnu e pàri un cràsthu, pisànti e frèddu, chèna mài curòri: abà v’è l’èuro e no v’è più la lìra, ma li dinà so’ sèmpri e sòru chìssi…. so’ già in tànti ch’allòngani la fìra pa vidè l’itariàni cruzifìssi.

Ca pagarà lu còntu, èu no lu sòggu, acchì lu bùffu dùra da tròpp’anni…. dugnùnu è cunvìntu chi sia un jògu, ch’intàntu zi risèiva sòru affànni.

136

137

e pa finì……………

138

A ME’ FIGLIORI

Cànd’abaràggiu a fà l’ulthìmu pàssu, lu pinsamèntu mèu sarà pai voi, figliòri càri…. e l’amòri chi vi làssu, è càntu di più mànnu….ma, dabòi, è la piedài chi vi po’ cunsurà…. Zirchèdimi i’ la bòzi di lu vèntu, o i’ lu zèru isthillàdu.... p’adurà pùru la lùna, cun lu sò’ tuimèntu…. Vi torraràni a mènti l’ànni bèddi da càndu vi cantàba la ninnìa, li cònti di prìnzipi e casthèddi, chi hàni alligràdu la vòsthra fantasìa…. V’àggiu amàdu assài più di lu sòri e pai me no sed’isthàdi ùna suiprèsa…. z’hà sèmpri unìdu l’affèttu e lu caròri, sènza mai tradì la nòsthra intèsa. Vi làssu pa cunfòrthu, ancòra un càntu chi sèivia pa la pàzi di lu còri…. V’àggiu amàdu sèmpri cun incàntu e l’amòri….chi si dèbi a li figliòri.

139

RIBICCU DI CAMPANA

Ribìccu di campàna chi sòna lu manzànu, l’intèndi da luntànu, fòrthi ch’èba piubàna. T’ammènta chi lu sòri zi dàzi lu sarùdu: e chìsthu chi hà vurùdu pa tùtti lu Criadòri. Lu sònu tòrr’a mènti lu tèmpu ch’è passèndi…. e intàntu, tu cumprèndi ca so’ li tò tuimènti…. cunnòsci li duròri ch’affrìggini la tèrra e pròbi a fà la ghèrra, cun càntighi d’amòri. Lu sònu mòri piànu e la campàna è mùda…. la dì già zi sarùda, ma…. no è passàda invànu.

140

LU PARDHONU

Dumàndu pardhònu s’i’la vìda àggiu piccàdu e offèsu cassisìa e càndu chìstha dì sarà finìda, lu còri finarà la sò’ puisìa…. Adìu paràuri chi hàni jràdu in tòndu, pa cunfundì li pèni e li passiòni…. adìu a li còsi bèddi di lu mòndu, chi so’ isthàdi pai me ùna fissaziòni. Vi làssu un còri trìsthu e lagrimòsu, ma piènu d’affiziòni a lu criàdu…. un còri d’un òmmu, sèmpri curiòsu, di la vìda e di la lùzi innamuràdu. Vi làssu un abbràzz’appassiunàdu, ch’è un frèmidu di vèntu e d’alligrìa…. nisciùnu po’ sabè cànt’àggiu amàdu, pa pianà lu tèmpu di puisìa. Adìu amòri, làgrimi e passiòni…. lu sònnu pòni fìni a li marànni…. lu pardhònu sia pai me cunsuraziòni e ipirànzia d’ùn’àlthra vìda sènz’ingànni….

141

INDICE Pag. 7 LA ME’ PUISIA…. Pag. 8 PINSAMENTI IN LIBARTHAI Pag. 9 UN FIGLIORU SASSARESU…. Pag. 10 AMMENTI…. Pag. 11 LI PASSIONI Pag. 12 LI JOGHI D'UNA VOLTHA Pag. 13 LA VIDA…. Pag. 14 LU LIBRU Pag. 15 L'ANNI DI L'ISCHORA Pag. 16 LA FARADA DI LI CANDARERI Pag. 17 SARDIGNA MEA Pag. 18 PIAZZA D'ITARIA Pag. 20 AD UN ARTHISTHA Pag. 21 LI MANI Pag. 22 A UN MASTHRU DI PUISIA Pag. 23 LU MASTHRU DI ZIMINADA Pag. 24 LI VIAGGI DI LA MENTI Pag. 25 AMMENTI FAMIRIARI Pag. 26 LU NOSTHRU AMORI Pag. 27 LI ME’ SUREDDI Pag. 28 ME’ FRADEDDI…. Pag. 29 PEPPINU ME’ CUGNADU Pag. 31 ABIA PIU’ CHE UN FRADEDDU Pag. 32 A L’AMIGU DON PEPPINU Pag. 33 A UNA MAMMA Pag. 35 FRANZISCHU ME’ CUGNADU Pag. 36 A LAURA PINZIUNADA Pag. 37 A LI ME’ SOZARI Pag. 38 A NONNA FRANCA….. Pag. 39 A L’AMIGU GABRIERI Pag. 40 LU DUTTORI…. PA DRUMMI’ Pag. 41 A L’AMIGU “fài da te”…. Pag. 42 AISCHOLTHA LU CORI Pag. 43 LASSEDIMI SUNNIA’ Pag. 44 LU VINDIORU Pag. 45 LA LUNTANANZIA Pag. 46 SENZA DI TE Pag. 47 LA MUGLIERI Pag. 48 L’ILLUSIONI Pag. 49 LU CUMPRIANNU Pag. 50 LI ME’ SETTANT’ANNI Pag. 51 LA VICCIAIA Pag. 52 LU RIDOZU Pag. 53 LU VIAGGIU

142

Pag. 54 L’INCONTRU…. Pag. 56 MARINCUNIA Pag. 57 CANZONI D’ANNADA Pag. 58 CANTU A LA SORA Pag. 59 CUN L’OCCI E CUN LU CORI Pag. 60 AGIUDA LU CORI…. Pag. 61 PUISIA Pag. 62 L’AMORI Pag. 63 GANA DI PAZI Pag. 64 VURARISTHIA…. Pag. 65 TRE ACCORDHI IN AIMUNIA Pag. 66 LA CHITERRA Pag. 67 CANZONI Pag. 68 LI SONI I’ LA TASTHERA…. Pag. 69 MUSIGA…. E PUISIA…. Pag. 70 POBARU CORI…. Pag. 71 RINGRAZIEGGIA LA VICCIAIA Pag. 72 L’ EREDIDAI…. Pag. 73 LA SEMPRIZIDAI Pag. 74 NO TI FIDA’…. Pag. 75 LA VERANDA Pag. 76 NADARI Pag. 77 L’ANNU CHI FINI Pag. 78 GOBBURA DI LI DODIZI MESI Pag. 80 MARIA PIENA DI GRAZIA…. Pag. 81 BABBU NOSTHRU…. Pag. 82 PA FA’ PUISIA…. Pag. 83 NO SEI MAI SORU…. Pag. 84 COSA RIMANI?.... Pag. 85 P’ABE’ UN SENSU…. Pag. 88 LA CRIAZIONI Pag. 89 LA GRAZIA DI LU FIORI Pag. 90 ADDANANZI A LA NATURA Pag. 91 MUDDINADA Pag. 92 L’INFINIDU…. Pag. 93 LUNA TU…. Pag. 95 CAMINERA DI CAMPAGNA Pag. 96 L’ARIBARI Pag. 97 LA LUZI CHI CUNFORTHA Pag. 98 L’INVERRU Pag. 99 AISITENDI PRIMABERA Pag. 100 GANA DI PRIMABERA Pag. 101 MAGGIU Pag. 102 L'ISTHIU Pag. 103 L'ATTUGNU Pag. 104 IPAZIU E TEMPU….

143

Pag. 105 RAUL …CANI DA CAZZA Pag. 106 LU PORCHU E LA GIADDINA Pag. 107 LA ZINZURA Pag. 108 IMPAREMU LA LIZIONI…. Pag. 109 LU TEMPU PA NASCI’ Pag. 110 LI CUPPIORI Pag. 111 LA SERA DI LA PRIMA DI’ DI SANT’AINI Pag. 112 LU ZERU E LU MARI….. Pag. 113 AISCHOLTHA LA NATURA…. Pag. 114 LU TRAINU Pag. 115 TRISTHURA D’ATTUGNU….. Pag. 116 A IPICCIADI’ Pag. 117 LI SONI DI LA NOTTI Pag. 118 LA ME’ ISTHELLA…. Pag. 122 LI DILLIRI DI L’OMMU Pag. 123 L’INGIUSTHIZI Pag. 124 LA DEMOCRAZIA Pag. 125 L’ARRUGANZIA Pag. 126 LA CUSSENZIA Pag. 127 LU FIGURINU Pag. 128 BASTHA POGU PA NO SUFFRI’ Pag. 129 POBARU MONDU…. Pag. 130 LU LINGHIMANNU…. Pag. 131 LA BOZI DI LU POBARU Pag. 132 A UN SULDHADU Pag. 133 LI CUNTRASTHI DI L’AMORI Pag. 134 TEMPU MARU…. Pag. 135 LU DEBIDU PRUBIGU…. Pag. 138 A ME’ FIGLIORI Pag. 139 RIBICCU DI CAMPANA Pag. 140 LU PARDHONU

144

Edizioni Digiter – Gruppo E-agle

Finito di stampare nel 2012

€ 10,00